Đề văn 8: Phân tích bài thơ “Đập đá ở Côn Lôn” của Phan Châu Trinh

[toc:ul]

Bài mẫu 1: Phân tích bài thơ “Đập đá ở Côn Lôn” của Phan Châu Trinh

Dàn ý

1. Mở bài

• Giới thiệu bài thơ:
•  Bài thơ " Đập đá ở Côn Lôn " của Phan Châu Trinh là một bài thơ hay và tiêu biểu của Phan Châu Trinh.
•  Lẽ sống quật cường, chí khí phi thường của một kẻ sĩ yêu nước tạo nên một bầu không khí thời đại oanh liệt, hào hùng

2. Thân bài

• Dù ở nơi tù đày khổ cực như thế nào cũng không làm nhụt đi ý chí của vị "đấng quân tử":
• Tư thế đứng giữa đất Côn Lôn hiên ngang tạo cảm giác như tự do, thoải mái
• Nuôi chí lớn,quyết phải đem thân mình xông pha giành chiến công lừng lẫy trong mọi hoàn cảnh
• Công việc đập đá không dễ dàng->thành quả lớn_->ý chí, nghị lực phi thường
• Thân rắn rỏi, dũng mãnh, dạ sắt son một lòng vững chí, niềm yêu nước thương dân vẫn không ngừng chảy trong từng dòng máu người yêu nước
• Kẻ nuôi chí lớn vùng vẫy bốn bể năm châu, vá trời lấp bể
• Xem thường việc cỏn con->coi trọng việc lớn, lý tưởng cao cả

=> Phan Châu Trinh, con người có khát vọng vì nhân dân, vì đất nước, vượt lên mọi nghịch cảnh, giữ vững tấm lòng kiên trung.

3. Kết bài

• Khẳng định giá trị bài thơ: Bài thơ không quá dài nhưng cũng đủ để ta cảm nhận một khí phách hiên ngang" đầu đội trời, chân đạp đất" của người tù cách mạng vốn sinh ra là một người bình thường nhưng mang sứ mệnh lớn lao vì dân vì nước.

Bài làm

Thơ là cái hồn của xúc cảm, thơ bao giờ cũng nói lên những tâm tư, tình cảm của nhân vật trữ tình. Bởi vậy, mỗi bài thơ được tác giả viết nên đều mang bóng dáng tâm hồn của người thi sĩ, là cảm quan của những con người nhạy bén trước thời cuộc. Văn học những năm đầu của thế kỷ hai mươi đưa ta đến với những vần thơ đẹp và tràn đầy sinh lực, tưới lên một sức sống dồi dào mà khi đọc lại khiến lòng không khỏi cảm phục, tin yêu. Bài thơ " Đập đá ở Côn Lôn " của Phan Châu Trinh là một bài thơ hay như thế, lẽ sống quật cường, chí khí phi thường của một kẻ sĩ yêu nước tạo nên một bầu không khí thời đại oanh liệt, hào hùng.

" Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn
Lừng lẫy làm cho lở núi non"

Chốn Côn Lôn nhiều những khó khăn, nơi mà khi nhắc đến người ta thường nghĩ về sự khổ cực, đày đoạ và chết chóc. Những người bị bọn thực dân Pháp bắt giữ, đày ra Côn Đảo d đến từ nhiều nơi khác nhau nhưng đều có chung một lòng yêu nước. Nơi đây, cũng là nơi mà bao nhiêu người yêu nước phải ra đi mãi mãi. Phan Châu Trinh là nhà cách mạng nhiệt thành nên cũng là đối tượng truy lùng, bắt giữ của bọn thực dân. Cũng giống như nhiều chiến sĩ cách mạng khác, Phan Châu Trinh bị bắt và đày ra Côn Đảo.

Cái khó khăn khổ cực đến khắc nghiệt nơi Côn Đảo cũng không làm nhụt đi ý chí của vị " đấng quân tử " kia. Tư thế đứng giữa đất Côn Lôn thật tự do, thoải mái và dường như người chiến sĩ ấy chẳng vướng bận điều gì. Một người tù mà hiên ngang đến mức lạ lùng, đứng giữa trời đất bao la chẳng màng lo sợ, thách thức. Ý thức bản thân cùng sự tự tin, tinh thần thép kiên cường giúp ông vượt qua được những gian khổ. Để rồi tiếng thơ dõng dạc cất lên khiến ta không khỏi tự hào:

" Lừng lẫy làm cho lở núi sông"

Chí làm trai hiên ngang, quyết phải đem thân mình xông pha giành chiến công lừng lẫy, nuôi chí anh hùng xây dựng non sông, gấm vóc.

"Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn"

Công việc đập đá chẳng dễ dàng gì với một người lao động chân tay, huống hồ Phan Châu Trinh vốn là một nhà nho quen với bút mực, sách vở . Vậy mà trong cảnh làm việc, ta không thấy sự mệt mỏi mà là những thành quả vô cùng lớn. Sức khoẻ và tinh thần của người nho sĩ yêu nước ấy chẳng thể nào bị giết chết được bởi những kẻ bóc lột tàn ác kia. Bọn thực dân càng hành hạ người tù bao nhiêu thì tinh thần bất khuất, ý chí quật cường kia càng nổi bật bấy nhiêu. Càng mạnh mẽ bao nhiêu càng cho thấy khát khao hành động của người tù chống lại lũ giặc ngạo mạn kia để cứu nước, giúp dân bấy nhiêu. Đó như một sự khẳng định cho thái độ kiên quyết, vững chí, bền gan của một người cách mạng kiên trung.

"Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng chi sờn dạ sắt son"

Những tháng ngày nơi Côn Lôn thực chẳng dễ dàng, khó khăn có, bị bóc lột đàn áp có, bất công cũng có. Thời tiết thất thường, công việc nặng nhọc, gian nan. Tất cả đều phải một mình trải qua và chịu đựng. Song gian nan mới tôi luyện nên những cơn người như Phan Châu Trinh, bền gan vững chí không gì lay chuyển nổi. Thân rắn rỏi, dũng mãnh, dạ sắt son một lòng vững chí, niềm yêu nước thương dân vẫn không ngừng chảy trong từng dòng máu, nỗi khát khao đưa đất nước thoát khỏi bần cùng tù đày luôn chứa chan trong từng hơi thở của kẻ sĩ yêu nước kia. Càng vượt qua những thách thức càng khiến người tù thêm vững vàng vào ý chí, vào quyết tâm gây dựng đất nước thái bình, thịnh trị.

" Những kẻ vá trời khi lỡ bước
Gian nan kể chi việc cỏn còn"

Với Phan Châu Trinh, con người có khát vọng vì nhân dân, vì đất nước , những kẻ nuôi chí lớn vùng vẫy bốn bể năm châu, vá trời lấp bể ấy thì đôi lúc" lỡ bước" cũng chẳng hề gì. Ông xem đó là lẽ thường, là việc " cỏn con" chẳng đáng để bàn tới. Những khó khăn, những vất vả ấy là chẳng hề gì cả đối với những kẻ mưu nghiệp lớn, có chăng chỉ để tôi luyện lòng người thêm quật cường hơn mà thôi.

Bài mẫu 2: Em hãy phân tích bài thơ “Đập đá ở Côn Lôn” của Phan Châu Trinh

Bài làm

Phan Châu Trinh là một trong những chí sĩ cách mạng nổi tiếng đầu thế kỷ XX. Bài thơ Đập đá ở Côn Lôn làm trong thời gian ông bị đày ở đảo Côn Lôn thể hiện khí phách quật cường, một bản lĩnh ngang tầm với dũng sĩ thần thoại.

Nhà tù thực dân Côn Đảo là một địa ngục trần gian. Bọn thực dân dùng nơi này để đày đọa những con người yêu nước ưu tú hòng làm nhụt chí khí đấu tranh của họ. Trong đó, đập đá là một trong những công việc cực nhọc mà người đi đày phải làm. Phan Chu Trinh cũng ở trong số tù khổ sai ấy. Nhưng giữa nắng gió biển khơi khắc nghiệt, người tù Phan Chu Trinh đã dựng lên cả một tượng đài bằng thơ thể hiện một vẻ đẹp lẫm liệt, phong thái cứng cỏi ngang tàng của người anh hùng cứu nước. Bốn câu thơ đầu tác giả miêu tả cảnh tượng đập đá của người tù và cũng bằng những hình ảnh ấy mà khắc họa dáng vóc phi thường của người anh hùng đấng nam nhi: Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn

Câu mở đầu, tác giả phác ra bối cảnh không gian, gợi mở âm hưởng hùng tráng bằng tư thế hiên ngang, sừng sững của phận "làm trai" đầu đội trời, chân đạp đất kiêu hùng. Dân gian từng có câu: "Làm trai cho đáng nên trai". Nguyễn Công Trứ thì viết: "Chí làm trai Nam, Bắc, Tây, Đông; Cho phí sức vẫy vùng trong bốn bể". Phan Bội Châu cũng đề cao chí hướng làm trai: " Đã sinh làm trai thì cũng phải khác đời"... Điều đó cho thấy quan niệm về chí trai, làm trai có mạch nguồn trong quan niệm nhân sinh truyền thông. Trong câu thơ của Phan Chu Trinh quan niệm ấy được khẳng định trong một bối cảnh cụ thể: "... đứng giữa đất Côn Lôn" là "đứng giữa" biển - trời - đất, thật kiêu hãnh, đường hoàng, đúng là tư thế của người làm chủ giang sơn. Ba câu thơ tiếp theo, qua những hình ảnh chân thực diễn tả công việc nặng nhọc (khai thác đá) tác giả đã khắc họa thành những hình ảnh biểu trưng cho tầm vóc sức mạnh dời non lấp bể, kinh thiên động địa của nhân vật trữ tình. Những hành động mạnh mẽ cho phép ta hình dung ra hình ảnh người dũng sĩ với sức vóc thần kỳ đang xung trận: "xách búa", "ra tay"; và "lừng lẫy" những chiến công "lở núi non", "đánh tan năm bảy đống", "đập bể mấy trăm hòn". Những từ ngữ cực tả sức mạnh dũng mãnh đã làm nổi bật hình tượng con người trong tư thế ngạo nghễ, lớn ngang tầm vũ trụ. Giữa không gian biển trời bao la sừng sững một tượng đài kết bằng những hình khối phi thường.

Bốn câu cuối bộc lộ trực tiếp cảm xúc và suy nghĩ của người anh hùng:

Tháng ngày bao quản thông sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chỉ kể việc con con!

"Thân sành sỏi", "dạ sắt son" sẽ bền bỉ trụ lại được cùng "tháng ngày", mưa nắng". Thế đối lập ở câu 5-6 thể hiện sự kiên tâm, vững trí của nhà cách mạng dù trong bất kỳ hoàn cảnh khắc nghiệt nào. Tấm lòng thủy chung, son sắt "mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen" (Nguyễn Trãi) kia cũng là sự kế thừa truyền thống anh hùng bất khuất đã được khẳng định trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Vững vàng đến "trơ gan cùng tuế nguyệt", đến ngạo nghễ đã là đạo sống, phẩm cách của người chiến sĩ chẳng tiếc thân mình cho sự nghiệp chung. Phan Chu Trinh xuất thân nho học, ở những vần thơ này ta thấy bản lĩnh của nhà nho đã hòa thấm thuần thục với tinh thần yêu nước, ý chí cách mạng. Trong bối cảnh đầy những gian nan, thử thách hồi đầu thế kỷ XX người chiến sĩ dám dấn thân vì giang sơn xã tắc cũng phải là những con người bất chấp hy sinh, nguy khó, biết quên thân mình. Có khi còn phải biết gồng mình lên, chiến thắng hoàn cảnh bằng ý chí. Cảm hứng lãng mạn hào hùng tiếp tục được đẩy lên đỉnh điểm ở hai câu thơ kết với hình ảnh thơ mang đậm chất sử thi. Hai chữ "vá trời" lấy từ tích Nữ Oa vá trời. Tầm vóc, sức mạnh ở đây đã được thi vị hóa đến mức thần kỳ, giống như bà Nữ Oa trong truyền thuyết đội đá vá trời. Hình ảnh "những kẻ vá trời" vừa thực vừa bay bổng, khoa trương. Thực ở mức liên hệ với hình ảnh những người tù lao động khổ sai đập đá, làm lở núi non đã được miêu tả ở 4 câu thơ đầu. Bay bổng, khoa trương ở lối ví với nhân vật trong thần tích. Hai câu thơ cuối này gợi tả sự đối lập giữa cái lớn lao, kỳ vĩ (vá trời) với thực tế gian nan chỉ là "việc con con". Sự đối lập ấy là kết quả của một ý chí sắt đá, niềm tin lớn vào sự nghiệp chính nghĩa, kẻ vá trời bằng sức mạnh đội đá vá trời có thể đè bẹp mọi trở ngại gian nan. Thực tế thì những khó khăn tác giả đang phải đương đầu không "con con" chút nào nhưng chỉ có bằng cách ấy, bằng ý chí quật cường tích tụ từ nguồn mạch dân tộc người chiến sĩ mới có thể tiếp tục được con đường dằng dặc chông gai trước mắt. Đó cũng là một cuộc chiến thắng chính mình.

Đập đá ở Côn Lôn và Cảm tác vào nhà ngục Quảng Đông là hai bài thơ của hai nhà nho yêu nước tiêu biểu trong phong trào cách mạng những năm đầu thế kỷ XX. Qua đó chúng ta nhận ra cái mạch chảy dào dạt của chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng trong truyền thống dân tộc Việt Nam. Rồi đây cái mạch nguồn ấy lại bừng lên thành những đợt sóng mãnh liệt và thể hiện trong văn học kháng chiến chống Mỹ, chống Pháp.

Bài mẫu 3: Phân tích tác phẩm “Đập đá ở Côn Lôn” của Phan Châu Trinh

Bài làm

Phan Châu Trinh (1872-1926) là chiến sĩ cách mạng vĩ đại của dân tộc ta trong ba thập niên đầu thế kỉ XX. Ông còn để lại nhiều thơ văn thấm đượm tinh thần dân chủ và chứa chan tình yêu nước. Bài thơ "Đập đá ở Côn Lôn" đã thể hiện khí phách hiên ngang bất khuất của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.

Bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, mang tính hàm nghĩa sâu sắc:

"Làm trai đứng giữa đất cỏn Lỏn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng chi sờn dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con".

Nhan đề bài thơ là "Đập đá ở Côn Lôn", nói về cảnh lao động khổ sai của nhà thơ và các chiến sĩ yêu nước bị thực dân Pháp đày đọa tại nhà tù Côn Đảo. Năm 1908, sau vụ chống sưu thuế nổ ra ở Trung Kì, Phan Châu Trinh bị chính quyền thực dân bắt giam và đày ra Côn Đảo với cái án khổ sai chung thân.

1. Bốn câu đầu vừa tả thực cảnh đập đá, vừa biểu lộ một tâm thế, một ý chí. Chí nam nhi, chí làm trai coi việc "đứng giữa đất Côn Lôn", bị tù đày khổ sai là một thách thức nặng nề nhưng chẳng hề nao núng, vản "lừng lẫy làm cho lở núi non". Hai từ "đứng giữa" biểu thị một tư thế hiên ngang, một tâm thế bất khuất trước uy vũ quân thù. Câu thơ thứ hai, nhất là cụm từ "làm cho lở núi non" thể hiện chí khí kiên cường trước cảnh ngộ bị quân thù đày đọa.

Các vị ngữ: "đánh tan" và "đập bể" vừa tả thực sức mạnh đập đá "năm bảy đống" và "mấy trăm hòn", đồng thời ngụ ý một quyết tâm, một ý chí căm thù phá tan chốn ngục tù, lật đổ ách thống trị thực dân tàn bạo. Phép đối, cách dùng số từ, hàm súc, đa nghĩa làm nên giá trị nghệ thuật ở phần thực bài thơ:

"Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn"

2. Hai câu 5, 6 đối nhau rất chỉnh. Lấy thời gian bị cầm tù (thúng ngày) đối với gian truân thử thách (mưa nắng) lấy thân dày dạn phong trần (thân sành sỏi) đối với tinh thần cứng cỏi trung kiên (dạ sắt son). Tất cả đã làm hiện lên hình ảnh một chiến sĩ cách mạng có tâm hồn và khí phách cao đẹp. "Thân sành sỏi" và "dạ sắt son" là hai hình ảnh ẩn dụ nói lên một cách hàm súc và hình tượng phấm chất cách mạng của nhà thơ:

"Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng chi sờn dạ sắt son"

Các từ ngữ: "bao quản" và "chi sờn" biểu thị một thái độ sẵn sàng chấp nhận, một quyết tâm dám thách thức với bạo lực quân thù. Tinh thần ấy, ta bắt gặp nhiều trong "Nhật kí trong tù" của Hồ Chí Minh hơn 30 năm sau:

"Kiên trì và nhẫn nại,
Không chịu lùi một phân;
Vật chất tuy đau khổ,
Không nao núng ti-nh thần"
(Bốn tháng rồi)

3. Hai câu kết thể hiện bản lĩnh phi thường của những người có chí lớn, mưu đổ đại sự (vá trời) mà khổng thành (lỡ bước). Đó là những anh hùng thất thế mà vẫn hiên ngang, coi chuyện tù đày, gian nan chỉ là "việc con con" không đáng kể, không đáng nói. Câu kết toát lên một phong thái ung dung tự tại, rất ngạo nghễ của nhà chiến sĩ:

"Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con."

"Đập đá ở Côn Lôn" tiêu biểu cho thơ ca viết trong nhà tù thực dân của các chiến sĩ yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX. Bài thơ có giọng điệu đĩnh đạc, hào hùng.

Ngôn ngữ hàm súc, vừa bình dị vừa cổ kính trang trọng. Người xưa thường lấy thơ để dãi bày cái tâm, để nói lên cái chí. Sẵn sàng xả thân để cứu nước, sắt son thủy chung với dân tộc, bất khuất hiên ngang trước cảnh tù đày, đó là cái tâm, cái chí của Phan Châu Trinh thể hiện trong bài thơ "Đập đá ở Côn Lôn" này. Cúi tâm, cái chí của nhà cách mạng tiền bối Phan Châu Trinh là bài học lớn cho chúng ta ngưỡng mộ và noi theo.