Giải lịch sử 11 bài 11: Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939)

Chiến tranh thứ nhất kết thúc, trật tự thế giới mới theo hệ thống Véc – xai – Oa – sinh – tơn được thiết lập đưa tới sự thay đổi sâu sắc trong quan hệ quốc tế và làm thay đổi bản đồ chính trị châu Âu.

Có những quốc gia không còn tên trên bản đồ (Áo – Hung) và cũng có những cái tên mới xuất hiện như: Áo, Hung, Tiệp Khắc, Ba Lan…

Ngoài ra, một số nước cũng có sự thay đổi về diện tích như: Đức bị mất 1/8 đất đai, Hung – ga – ri chỉ còn 1/3 lãnh thổ. Còn các nước Ý, Ba Lan, Bun – ga – ri có sự thay đổi đáng kể về lãnh thổ.

Những nét nổi bật của cao trào cách mạng 1918 – 1923 là:

• Mang tính quần chúng rộng lớn
• Không dừng lại ở yêu sách kinh tế.
• Thể hiện tính tích cực về chính trị, thành lập các nước Cộng hòa Xô viết.

Những năm 1924 – 1929, phong trào công nhân tạm thời lắng xuống. Tuy thế các cuộc đấu tranh đòi cải thiện điều kiện làm việc, chế độ tiền lương, đòi tự do dân chủ vẫn tiếp diễn.

Nội dung hoạt động:

• Từ 1919 - 1943, Quốc tế Cộng sản tiến hành 7 lần đại hội, vạch ra đường lối cách mạng phù hợp với từng thời kỳ phát triển của cách mạng thế giới.
• Tại đại hội lần II (1920), Quốc tế Cộng sản đã thông qua “Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa” do Lê-nin khởi thảo.
• Tại đại hội VII (1935) Quốc tế Cộng sản đã chỉ rõ nguy cơ của chủ nghĩa phát xít và kêu gọi các Đảng Cộng sản tích cực đấu tranh thành lập các Mặt trận thống nhất công nhân nhằm mục tiêu chống phát xít, chống chiến tranh.
• Năm 1943 tự giải tán, do tình hình thế giới thay đổi.

Nhận xét vai trò của Quốc tế Cộng sản:

• Quốc tế Cộng sản là một tổ chức cách mạng của giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.
• Quốc tế Cộng sản đã có công lao to lớn trong việc thống nhất và phát triển phong trào cách mạng thế giới.

Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933 đã gây ra những hậu quả:

• Kinh tế: Tàn phá kinh yế của các nước tư bản chủ nhĩa. Nó kết thúc thời kì phát triển ổn định của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa, chuyển sang giai đoạn khủng hoảng, suy thoái kéo dài.
• Về chính trị - xã hội: Hàng chục vạn công nhân thất nghiệp, nông dân mất ruộng đất, sống trong cảnh nghèo đói, túng quẫn. Nhiều cuộc đấu tranh của những người thất nghiệp diễn ra khắp các nước.

Để đối phó lại cuộc khủng hoảng kinh tế và đàn áp phong trào cách mạng, giai cấp tư sản cầm quyền ở các nước tư bản đã lựa chọn 2 lối thoát.

Một là : Các nước Đức, Italia, Nhật Bản... không có hoặc có ít thuộc địa, thiếu vốn nguyên liệu và thị trường nên đi theo con đường chủ nghĩa phát xít để đàn áp phong trào cách mạng và tiến hành chiến tranh phân chia lại thế giới.

Hai là : Các nước Mĩ, Anh, Pháp..vì có thuộc địa, có vốn và thị trường có thể thoát ra khỏi khủng hoảng bằng chính sách cải cách kinh tế - xã hội một cách ôn hòa. Cho nên chủ trương tiếp tục duy trì nền dân chủ đại nghị, duy trì nguyên trạng hệ thống Vec-xai -Oa-sinh -tơn.

Quan hệ giữa các cường quốc tư bản ngày càng phức tạp và dần hình thành 2 khối đế quốc đối lập. Một bên là Mĩ, Anh, Pháp và một bên là Đức, Italia, Nhật Bản. Cuộc chạy đua vũ trang ráo riết giữa 2 khối đế quốc này đã báo hiệu nguy cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mới.

Mặt trận Nhân dân Pháp đã giành được thắng lợi:

Trước thảm họa của chủ nghĩa phát xít và nguy cơ chiến tranh thế giới, dưới sự chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản (đại hội VII),phong trào đấu tranh thành lập Mặt trận nhân dân chống phát xít và chiến tranh đã lan rộng ở nhiều nước tư bản như Pháp, Italia, Tiệp Khắc, Hi Lạp, Tây Ban Nha...

Tháng 5/1936, Mặt trận nhân dân Pháp giành thắng lợi trong tổng tuyển cử, bảo vệ được nền dân chủ, Pháp thoát khỏi những hiểm họa của chủ nghĩa phát xít.

Tháng 2/1936, ở Tây Ban Nha, Mặt trận nhân dân giành thắng lợi trong tổng tuyển cử nhưng các thế lực phát xít do Phrancô cầm đầu đã gây nội chiến, thủ tiêu nền cộng hòa.

Các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới(1918 – 1939):

• Giai đoạn 1918 – 1923: Các nước tư bản (Trừ Mĩ) lâm vào tình trạng khủng hoảng kinh tế, chính trị, biểu hiện ở sự suy sụp về kinh tế và cao trào cách mạng bùng lên mạnh mẽ.
• Giai đoạn 1924 – 1929: Các nước tư bản vào thời kì ổn định về chính trị và đạt mức tăng trưởng về kinh tế. Nhưng sự phát triển không đồng đều giữa các nước.
• Giai đoạn 1929 – 1933: Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới ở các nước tư bản chủ nghĩa để lại những hậu quả nặng nề về kinh tế, chính trị - xã hội đối với các nước tư bản.
• Giai đoạn 1933 – 1939: Sự thiết lập của chủ nghĩa phát xít ở Đức, I – ta –li –a, Nhật Bản và sự phục hồi kinh tế của các nước tư bản.

Những hậu quả về chính trị, xã hội của cuộc khủng hoảng kinh tế (1929 – 1933) đối với các nước tư bản:

• Kinh tế: Tàn phá kinh yế của các nước tư bản chủ nhĩa. Nó kết thúc thời kì phát triển ổn định của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa, chuyển sang giai đoạn khủng hoảng, suy thoái kéo dài.
• Về chính trị - xã hội: Hàng chục vạn công nhân thất nghiệp, nông dân mất ruộng đất, sống trong cảnh nghèo đói, túng quẫn. Nhiều cuộc đấu tranh của những người thất nghiệp diễn ra khắp các nước.

=> Để thoát khỏi khủng hoảng, các nước đã:

• Tiến hành cải cách kinh tế - xã hội: Anh, Pháp, Mĩ
• Thiết lập chế độ độc tài, phát xít: Đức, Ý, Nhật …

Phong trào Mặt trận Nhân dân chống phát xít và nguy cơ chiến tranh đã diễn ra:

• Tháng 7/1935, Quốc tế Cộng sản tiến hành Đại hội lần thứ VII chỉ đạo cho các Đảng Cộng sản thành lập Mặt Trận nhân dân chống phát xít.
• Thực hiện chủ trương của Quốc tế Cộng sản. Mặt trận nhân dân chống phát xít được thành lập ở Pháp, I – ta –li –a, Tiệp Khắc, Hi Lạp, Tây Ban Nha…
• Mặt trận nhân dân Tây Ban Nha thành lập vòa tháng 2 năm 1936. Cuộc chiến tranh chống phát xít của nhân dân Tây Ban Nha (1936 – 1939) nhận được sự ủng hộ to lớn của phong trào cách mạng thế giới, do sự can thiệp của Phát xít Đức, I – ta –li –a và sự nhượng bộ của các nước tư bản, cuộc chiến tranh chống phát xít của nhân dân Tây Ban Nha cuối cùng thất bại.
• Mặt trận nhân dân Pháp thành lập 5/1936. Trong cuộc tổng tuyển cử, Mặt trận nhân dân Pháp giành được thắng lợi, do Lê – ông Bơ –lum đứng đầu. Phong trào Mặt trận nhân dân đã bảo vệ được nền dân chủ đưa nước Pháp vượt qua hiểm họa của chủ nghĩa phát xít.