Soạn siêu ngắn công dân 8 CTST bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy đọc và rút ra ý nghĩa của câu ca dao về lao động

"Muốn no thì phải chăm làm,

Một hạt thóc vàng, chín giọt mồ hôi"

Hướng dẫn giải:

Rút ra ý nghĩa của câu ca dao về lao động:

Muốn no bụng, trước hết phải chăm chỉ làm việc đã. Ở đời, có ai ngồi không mà tự có tiền bạc hay thức ăn chạy vào túi đâu. 

KHÁM PHÁ

Câu 1: Em hãy quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi

• Em có suy nghĩ gì về lao động của người nông dân, công nhân, bác sĩ, nhạc sĩ trong các hình ảnh trên

• Theo em, lao động có vai trò như thế nào đối với đời sống con người?

Hướng dẫn giải:

• Suy nghĩ: Có nhiều ngành nghề khác nhau nhưng nghề nào cũng cao quý và đem lại lợi ích cho cuộc sống của bản thân, gia đình và xã hội

• Theo em, lao động có vai trò là hoạt động chủ yếu, quan trọng nhất của con người, là nhân tố quyết định sự tồn tại, phát triển của xã hội

Câu 2: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ khác về lao động của công dân

- Em hãy cho biết, anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật không.

- Em hãy cho biết chú T quyết định từ chối Q làm việc có phù hợp theo quy định của pháp luật không.

Hướng dẫn giải:

a. Quyền lao động: Công dân có quyền tự do sử dụng sức lao động để học nghề, tìm việc làm, lựa chọn nghề nghiệp có ích cho xã hội, đem lại thu nhập.

Nghĩa vụ lao động:

• Tự nuôi sống bản thân, gia đình.

• Tạo ra của cải, vật chất, tinh thần duy trì, phát triển đất nước.

b. Anh M có quyền chấm dứt hợp đồng đơn phương nếu nhà tuyển dụng không trả đủ lương hoặc trả chậm đúng thời hạn, trừ trường hợp nhà tuyển dụng đã tìm mọi biện pháp khắc phục nhưng không thể trả lương đúng hạn do lý do bất khả kháng theo quy định của pháp luật lao động.

c) Bị người sử dụng lao động ngược đãi, đánh đập hoặc có lời nói, hành vi nhục mạ, hành vi làm ảnh hưởng đến sức khỏe, nhân phẩm, danh dự; bị cưỡng bức lao động;

- Chú T quyết định từ chối Q làm việc không phù hợp theo quy định của pháp luật 

Câu 3: Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ cơ bản khác của người lao động khi kí kết hợp đồng lao động.

- Em hãy cho biết chị B có quyền được giao kết nhiều hợp đồng lao động người sử dụng lao động không.

Hướng dẫn giải:

Bộ luật Lao động quy định các quyền của người lao động, bao gồm quyền tự do lựa chọn việc làm, bảo vệ an toàn lao động, nghỉ hằng năm và được hưởng phúc lợi tập thể. Người lao động có quyền thành lập tổ chức đại diện và yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Họ có quyền từ chối công việc có nguy cơ đe dọa tính mạng hoặc sức khỏe và đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật.

- Chị B có quyền được giao kết với nhiều hợp đồng lao động với người sử dụng vì người lao động có quyền được kết nối với các công việc khác nhau tuy nhiên họ có thể thỏa thuận với nhau và sắp xếp công việc ở mỗi nơi.

Câu 4: Em hãy độc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

- Em hãy cho biết hành vi của ông A có vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên không? Vì sao?

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T như thế nào để có thể tham gia lao động đúng luật?

Hướng dẫn giải:

Ông A đã vi phạm pháp luật lao động bằng cách sử dụng lao động chưa thành niên với thời gian làm việc vượt quá giờ quy định và công việc nặng hơn so với công việc.

Em đề xuất Trần Văn T nên bàn bạc với ông chủ về việc ký kết hợp đồng và công việc. Nếu không đạt được thỏa thuận, Trần Văn T có thể dừng làm việc vì công việc có thể không phù hợp với quy định về độ tuổi lao động và sức khỏe.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến dưới đây? Vì sao?

a. Lao động có vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển cá nhân.

b. Người lao động bị hạn chế chọn việc làm và nơi làm việc.

c. Người sử dụng lao động phải tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động.

d. Người lao động chưa thành niên được làm các công việc khác nhau và nơi làm việc khác nhau.

e. Học sinh nên tích cực tham gia lao động ở gia đình, lớp và cộng đồng

Hướng dẫn giải:

- Em đồng ý với các ý kiến:  c, d, e

- Em không đồng ý với các ý kiến: a, b

Vì mọi công dân có quyền dùng sức lao động của mình để học nghề và tìm kiếm công việc tạo ra lợi ích cho bản thân và gia đình 

Câu 2: Em hãy độc nội dung sau để xây dựng và thực hiện bài thuyết trình trước lớp về vị trí, tầm quan trọng của lao động trong cuộc sống

Hướng dẫn giải:

Lao động đóng vai trò quan trọng trong đời sống của con người, tạo ra của cải, tinh thần và giá trị cho xã hội thông qua nghề nghiệp. Lao động đánh giá và khẳng định giá trị của con người, đóng góp cho sự phát triển của cuộc sống và xã hội. Lao động cũng giúp con người làm chủ bản thân, thực hiện trách nhiệm và bổn phận với gia đình và xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người có thái độ lười biếng lao động, không sáng tạo, không phát huy năng lực, dựa dẫm vào người khác và không có ý chí vươn lên.

Câu 3: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

• Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này có đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động không?

• Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

• Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này không đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động vì khi chị H làm việc không như trong hợp đồng công việc hay điều kiện làm việc

• Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc vì đã không cam kết như hợp đồng 

Câu 4: Theo em, trong trường hợp dưới đây, đâu là nghĩa vụ của người lao động? Vì sao?

a. Anh A thực hiện hợp đồng lao động và thỏa ước lao động với công ti M.

b. Chị B là nhân viên văn phòng tại Công ti D, chị luôn chấp hành kỉ luật lao động tại cơ quan.

c. Chị K tham gia đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật.

d. Chú T tham gia thành lập tổ chức đại diện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng lao động trong quan hệ lao động.

e. Giám đốc Công ti X kí quyết định khen thưởng đối với chị H vì có nhiều thành tích lao động.

Hướng dẫn giải:

Các trường hợp là nghĩa vụ của người lao động là a, b, c, e.

Câu 5: Em hãy cho biết hành vi nào vi phạm pháp luật lao động trong các trường hợp sau. Vì sao?

a. Thuê trẻ em 14 tuổi làm thợ may công nghiệp

b. Không sử dụng, trang bị bảo hộ lao động khi làm việc

c. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động.

e. Không trả đủ tiền công theo thỏa thuận

g. Tự ý đuổi việc người lao động khi chưa hết hợp đồng

Hướng dẫn giải:

Hành vi vi phạm pháp luật lao động trong các trường hợp sau:  b, c, d, e, g

Vì trong luật pháp lao động quy định về luật sử dụng người lao động và người lao động tùy vào mức độ tuổi. Trong quá trình sử dụng lao động cần được trang bị đồ bảo hộ và kĩ thuật theo đúng yêu cầu

Câu 6: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi

• Nếu là học sinh Trường Trung học cơ sở M, em sẽ chủ động tham gia hoạt động này như thế nào? Vì sao?

• Vì sao học sinh Trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường?

Hướng dẫn giải:

Học sinh trường M chủ động tham gia hoạt động tìm hiểu về anh hùng đã hy sinh cho đất nước và dọn dẹp nghĩa trang để nhớ về cội nguồn. Học sinh trường Trung học cơ sở M tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường để tìm hiểu và trải nghiệm thêm về cội nguồn cùng với bài học giáo dục thú vị.

Câu 7: Em hãy lập một hợp đồng lao động có nội dung đơn giản theo quy định của pháp luật

Hướng dẫn giải:

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

… ,ngày … tháng … năm ...

HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG

Số: … /HĐLĐ

Hôm nay, ngày … tháng … năm … Tại …

BÊN A:

Đại diện Ông/Bà: Chức vụ:

Địa chỉ: Điện thoại:

Mã số thuế: Số tài khoản:

BÊN B:

Ông/Bà: Sinh năm:

Quốc tịch: Nghề nghiệp:

Địa chỉ thường trú: Số CMND:

Số sổ lao động (nếu có):

Cùng thỏa thuận ký kết Hợp đồng lao động(HĐLĐ) và cam kết làm đúng những điều khoản sau đây:

Điều 1: Điều khoản chung

1. Loại HĐLĐ: ……………………

2. Thời hạn HĐLĐ … tháng

3. Thời điểm từ: ngày … tháng … năm … đến ngày … tháng … năm …

4. Địa điểm làm việc: ……………

5. Bộ phận công tác: Phòng … Chức danh chuyên môn (vị trí công tác): …

6. Nhiệm vụ công việc như sau:

- Thực hiện công việc theo đúng chức danh chuyên môn của mình dưới sự quản lý, điều hành của Ban Giám đốc (và các cá nhân được bổ nhiệm hoặc ủy quyền phụ trách).

- Phối hợp cùng với các bộ phận, phòng ban khác trong Công ty để phát huy tối đa hiệu quả công việc.

- Hoàn thành những công việc khác tùy thuộc theo yêu cầu kinh doanh của Công ty và theo quyết định của Ban Giám đốc (và các cá nhân được bổ nhiệm hoặc ủy quyền phụ trách).

Điều 2: Chế độ làm việc

1. Thời gian làm việc: ……………………

2. Từ ngày thứ 2 đến sáng ngày thứ 7:

- Buổi sáng : 8h00 - 12h00

- Buổi chiều: 13h30 - 17h30

- Sáng ngày thứ 7: Làm việc từ 08h00 đến 12h00

Điều 3: Nghĩa vụ và quyền lợi của người lao động

3.1 Nghĩa vụ

a) Thực hiện công việc với sự tận tâm, tận lực và mẫn cán, đảm bảo hoàn thành công việc với hiệu quả cao nhất theo sự phân công, điều hành (bằng văn bản hoặc bằng miệng) của Ban Giám đốc trong Công ty (và các cá nhân được Ban Giám đốc bổ nhiệm hoặc ủy quyền phụ trách).

b) Hoàn thành công việc được giao và sẵn sàng chấp nhận mọi sự điều động khi có yêu cầu.

c) Nắm rõ và chấp hành nghiêm túc kỷ luật lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động, PCCC, văn hóa công ty, nội quy lao động và các chủ trương, chính sách của Công ty.

d) Bồi thường vi phạm và vật chất theo quy chế, nội quy của Công ty và pháp luật Nhà nước quy định.

e) Tham dự đầy đủ, nhiệt tình các buổi huấn luyện, đào tạo, hội thảo do Bộ phận hoặc Công ty tổ chức.

f) Thực hiện đúng cam kết trong HĐLĐ và các thỏa thuận bằng văn bản khác với Công ty.

g) Đóng các loại bảo hiểm, các khoản thuế.... đầy đủ theo quy định của pháp luật.

3.2 Quyền lợi

a) Tiền lương và phụ cấp:

- Mức lương chính: …. VNĐ/tháng.

- Phụ cấp trách nhiệm: ..... VNĐ/tháng

- Phụ cấp hiệu suất công việc: Theo đánh giá của quản lý.

- Lương hiệu quả: Theo quy định của phòng ban, công ty.

- Công tác phí: Tùy từng vị trí, người lao động được hưởng theo quy định của công ty.

- Hình thức trả lương: Lương thời gian.

b) Các quyền lợi khác:

- Khen thưởng: Người lao động được khuyến khích bằng vật chất và tinh thần khi có thành tích trong công tác hoặc theo quy định của công ty.

- Chế độ nâng lương: Theo quy định của Nhà nước và quy chế tiền lương của Công ty. Người lao động hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, không vi phạm kỷ luật và/hoặc không trong thời gian xử lý kỷ luật lao động và đủ điều kiện về thời gian theo quy chế lương thì được xét nâng lương.

- Chế độ nghỉ: Theo quy định chung của Nhà nước

- Thỏa thuận khác: Công ty được quyền chấm dứt HĐLĐ trước thời hạn đối với Người lao động có kết quả đánh giá hiệu suất công việc dưới mức quy định trong 03 tháng liên tục.

Điều 4: Nghĩa vụ và quyền hạn của người sử dụng lao động

4.1 Nghĩa vụ

a) Thực hiện đầy đủ những điều kiện cần thiết đã cam kết trong Hợp đồng lao động để người lao động đạt hiệu quả công việc cao. Bảo đảm việc làm cho người lao động theo Hợp đồng đã ký.

b) Thanh toán đầy đủ, đúng thời hạn các chế độ và quyền lợi cho người lao động theo Hợp đồng lao động.

4.2 Quyền hạn

a) Điều hành người lao động hoàn thành công việc theo Hợp đồng (bố trí, điều chuyển công việc cho người lao động theo đúng chức năng chuyên môn).

b) Có quyền chuyển tạm thời lao động, ngừng việc, thay đổi, tạm thời chấm dứt Hợp đồng lao động và áp dụng các biện pháp kỷ luật theo quy định của Pháp luật hiện hành và theo nội quy của Công ty trong thời gian hợp đồng còn giá trị.

c) Tạm hoãn, chấm dứt Hợp đồng, kỷ luật người lao động theo đúng quy định của Pháp luật, và nội quy lao động của Công ty.

d) Có quyền đòi bồi thường, khiếu nại với cơ quan liên đới để bảo vệ quyền lợi của mình nếu người lao động vi phạm Pháp luật hay các điều khoản của hợp đồng này.

Điều 5: Đơn phương chấm dứt hợp đồng:

5.1 Người sử dụng lao động

a) Theo quy định tại điều 38 Bộ luật Lao động thì người sử dụng lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trong những trường hợp sau đây:

b) Người lao động thường xuyên không hoàn thành công việc theo hợp đồng.

c) Người lao động bị xử lý kỷ luật sa thải theo quy định tại điều 85 của Bộ luật Lao động.

d) Do thiên tai, hỏa hoạn, hoặc những lý do bất khả kháng khác mà người sử dụng lao động đã tìm mọi biện pháp khắc phục nhưng vẫn buộc phải thu hẹp sản xuất, giảm chỗ làm việc.

e) Doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức chấm dứt hoạt động.

f) Người lao động vi phạm kỷ luật mức sa thải.

5.2 Người lao động

a) Khi người lao động đơn phương chấm dứt Hợp đồng lao động trước thời hạn phải tuân thủ theo điều 37 Bộ luật Lao động và phải dựa trên các căn cứ sau:

b) Không được bố trí theo đúng công việc, địa điểm làm việc hoặc không được bảo đảm các điều kiện làm việc đã thỏa thuận trong hợp đồng.

c) Không được trả công đầy đủ hoặc trả công không đúng thời hạn đã thoả thuận trong hợp đồng.

d) Bị ngược đãi, bị cưỡng bức lao động.

e) Bản thân hoặc gia đình thật sự có hoàn cảnh khó khăn không thể tiếp tục thực hiện hợp đồng.

f) Được bầu làm nhiệm vụ chuyên trách ở các cơ quan dân cử hoặc được bổ nhiệm giữ chức vụ trong bộ máy Nhà nước.

g) Người lao động nữ có thai phải nghỉ việc theo chỉ định của thầy thuốc.

h) Người lao động bị ốm đau, tai nạn đã điều trị 03 tháng liền mà khả năng lao động chưa được hồi phục.

Điều 6: Những thỏa thuận khác

Trong quá trình thực hiện hợp đồng nếu một bên có nhu cầu thay đổi nội dung trong hợp đồng phải báo cho bên kia trước ít nhất 03 ngày và ký kết bản Phụ lục hợp đồng theo quy định của Pháp luật. Trong thời gian tiến hành thỏa thuận hai bên vẫn tuân theo hợp đồng lao động đã ký kết.

Người lao động đọc kỹ, hiểu rõ và cam kết thực hiện các điều khoản và quy định ghi tại Hợp đồng lao động.

Điều 7: Điều khoản thi hành

Những vấn đề về lao động không ghi trong Hợp đồng lao động này thì áp dụng theo quy định của Thỏa ước tập thể, nội quy lao động và Pháp luật lao động.

Khi hai bên ký kết Phụ lục hợp đồng lao động thì nội dung của Phụ lục hợp đồng lao động cũng có giá trị như các nội dung của bản hợp đồng này.

Hợp đồng này được lập thành 02 (hai) bản có giá trị như nhau, Hành chính nhân sự giữ 01 (một) bản, Người lao động giữ 01 (một) bản và có hiệu lực kể từ ngày … tháng … năm 20...

Hợp đồng được lập tại: ………………………

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Hãy viết đoạn văn ngắn ( khoảng 100 chữ) thể hiện suy nghĩ của em về vai trò của lao động đối với đời sống con người.

Hướng dẫn giải:

Lao động đóng vai trò to lớn trong đời sống và phát triển của chúng ta. Nó giúp ta định hình con đường bản thân đang theo đuổi và rèn luyện trí óc, tạo dựng niềm tin, xây dựng quan hệ. Mỗi người cần lao động để là mình và dâng hiến cho cuộc đời đẹp tươi. Nếu không lao động, ta sẽ trì trệ và sống như chú robot không có tình cảm và nghĩ suy.