Soạn siêu ngắn lịch sử 11 CTST bài2 Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản

1. SỰ XÁC LẬP CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN Ở CHÂU ÂU VÀ BẮC MỸ.

CH: Trình bày sự xác lập chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Hướng dẫn trả lời:

- Nửa sau thế kỉ XVII: Chủ nghĩa tư bản được xác lập ở Hà Lan, Anh.
- Từ thập kỉ 60 của thế kỉ XVIII, cuộc cách mạng công nghiệp bắt đầu từ Anh, sau đó lan ra các nước Pháp, Đức, ...

- Trong thập kỉ 60 - 70 của thế kỉ XIX, các cuộc cách mạng tư sản tiếp diễn dưới những hình thức khác nhau và giành được thắng lợi. 

2. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN.

a) Chủ nghĩa đế quốc và quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa

CH: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản 

Hướng dẫn trả lời:

- Sự phát triển nhanh chóng của CNTB kéo theo nhu cầu ngày càng cao về nguyên liệu và nhân công => các nước tư bản tăng cường chính sách xâm lược, mở rộng thuộc địa.

 => Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, các nước tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, thiết lập hệ thống thuộc địa ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.

b) Sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản

CH: Cơ sở thúc đẩy sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX là gì?

Hướng dẫn trả lời:

- Nhờ những thành tựu khoa học, kĩ thuật cùng nguồn nguyên liệu khai thác từ thuộc địa, chủ nghĩa tư bản mở rộng sản xuất.  Ngoại thương và tín dụng được đẩy mạnh, đứng đầu là Anh.

c) Chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền

CH: Trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.

Hướng dẫn trả lời:

- Giai đoạn đầu ( từ thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX), chủ nghĩa tư bản được gọi là chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh. .

- Từ những năm 60, 70 của thế kỉ XIX, tự do cạnh tranh ở các nước tư bản phát triển cao độ, dẫn tới tập trung sản xuất và tích tụ tư bản, chủ nghĩa tư bản chuyển sang gia đoạn độc quyền.

3. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI.

a) Khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại

CH: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Hướng dẫn trả lời:

- Chủ nghĩa tư bản phát triển đến giai đoạn kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền với sức mạnh chính trị của nhà nước tư bản được gọi là chủ nghĩa tư bản hiện đại.

b) Tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại

CH: Nêu một tiềm năng hoặc một thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại và lấy dẫn chứng cụ thể.

Hướng dẫn trả lời:

- Tiềm năng: Chủ nghĩa tư bản có sức sản xuất phát triển cao dựa trên thành tựu của khoa học - công nghệ và cơ sở vật chất- kĩ thuật hiện đại, ....

- Chủ nghĩa tư bản có bề dày kinh nghiệm và phương pháp quản lí kinh tế, có hệ thống pháp chế hoàn chỉnh, ....

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

CH1: Chủ nghĩa tư bản đã trải qua những thời kì phát triển nào ? Nêu nội dung chính của những thời kì đó.

Hướng dẫn trả lời:

Chủ nghĩa tư bản đã trải qua 3 thời kì phát triển: 

- Chủ nghĩa đế quốc và quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa: 

+ Từ thế kỉ XVI đến đầu thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân đã trải rộng khắp Châu Á, châu Phi và khu vực mỹ La-tinh. 

- Sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản:

+ Các thành tựu khoa học-kĩ thuật là tiền đề để các nước tư bản mở rộng các hoạt động kinh tế. 

- Chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền:

+ Đầu thế kỉ XVI- giữa thế kỉ XIX, chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh. 

+ Những năm 60, 70 của thế kỉ XIX, do phát triển cao nên dẫn tới giai đoạn độc quyền. 

CH2: Tại sao nói Anh là đế quốc thực dân "Mặt Trời không bao giờ lặn"?

Hướng dẫn trả lời:

- Đế quốc Anh là đế quốc rộng lớn nhất trong lịch sử nhân loại, với thế lực toàn cầu đứng đầu trong hơn một thế kỷ.  

- Vào thời kỳ đỉnh cao của quyền lực, đế quốc Anh thường được ví với câu nói "đế quốc mặt trời không bao giờ lặn" bởi lãnh thổ mở rộng ra toàn địa cầu. Thời bấy giờ, lãnh thổ của đế quốc Anh dài trên khắp 5 châu lục với hơn 100 vùng lãnh thổ và các quần đảo hải ngoại. 

Vận dụng

CH: Đóng vai trò một nhà phản biện xã hội, em hãy nêu suy nghĩ về những thăng trầm của chủ nghĩa tư bản từ khi xác lập cho đến nay. 

Hướng dẫn trả lời:

Trong lịch sử phát triển gần năm thế kỉ của chủ nghĩa tư bản, thế kỷ XX đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Trong thế kỉ này, chủ nghĩa tư bản đã châm ngòi cho hai cuộc chiến tranh lớn nhất trong lịch sử thế giới. 

- Mặc dù lịch sử phát triển của chủ nghĩa tư bản thế kỉ  XX có được đề cập đến trong các giáo trình lịch sử thế giới với tư cách là một bộ phận không thể tách rời trong dòng chảy của lịch sử nhân loại, nhưng việc xem xét, nhìn nhận nó trong một công trình chuyên biệt với cách tiếp cận từ lịch sử cho đến nay vẫn còn vắng bóng.

- Trên cơ sở những nguồn tài liệu cập nhật được khai thác từ các kho lưu trữ, thư viện các trường đại học, những lĩnh vực chủ yếu được đề cập đến bao gồm kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá và quan hệ quốc tế của các nước tư bản phát triển nhất là Mĩ, Nhật Bàn và Liên minh châu Âu (EU).