Soạn siêu ngắn lịch sử 8 KNTT bài 8 Phong trào Tây Sơn

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Bảo tàng Quang Trung ở huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định hiện đang lưu trữ nhiều tư liệu, hiện vật xuyên suốt các thời kì phát triển của phong trào Tây Sơn và Hoàng đế Quang Trung. Em biết phong trào Tây Sơn, Hoàng đế Quang Trung đã có những đóng góp gì đối với lịch sử dân tộc? Việc xây dựng Bảo tàng Quang Trung phản ánh điều gì?

Đáp án:

• Quang Trung ra lệnh xuất quân tiến ra Bắc, đại phá quân Thanh 

=> Lập nên chiến công mùa xuân năm Kỷ Dậu 1789 vang dội, giải phóng kinh thành Thăng Long, đánh đuổi 29 vạn quân Thanh xâm lược ra khỏi bờ cõi.

• Việc xây dựng Bảo tàng Quang Trung phản ánh: ông là người có công lao vĩ đại trong lịch sử dân tộc, được người đời nhớ ơn, trân trọng. 

I. KHỞI NGHĨA TÂY SƠN BÙNG NỔ

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 1 (SGK, tr.34) và thông tin trong mục, hãy trình bày nguyên nhân bùng nổ khởi nghĩa Tây Sơn.

Đáp án:

• Giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong ngày càng suy yếu: bộ máy quan lại rất cồng kềnh và tham nhũng.

• Các chính sách, thiên tai, sự suy thoái của nền kinh tế làm cho đời sống nhân dân khốn cùng

=> Mâu thuẫn giữa nhân dân với chính quyền chúa Nguyễn lên đến đỉnh điểm. 

=> Bùng nổ cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.

II. NHỮNG THẮNG LỢI TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN

Câu hỏi: Hãy mô tả thắng lợi đầu tiên của nghĩa quân Tây Sơn.

Đáp án:

• Đến năm 1774, nghĩa quân đã làm chủ được một vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.

• Bốn lần đánh vào Gia Định; lần tiến quân năm 1777 đã bắt giết được chúa Nguyễn.

=> Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.

Câu hỏi: Quan sát lược đồ hình 8.4 (SGK, tr.36) và cho biết vì sao Nguyễn Huệ chọn khúc sông từ Rạch Gầm đến Xoài Mút làm trận địa quyết chiến?

Đáp án:

Đoạn Rạch Gầm đến Xoài Mút dài khoảng 6km, rộng hơn 1km. Có nhiều cồn, cù lao, hai bên bờ sông cây cối rậm rạp. 

=> Thuận lợi giấu quân phục kích dành thế chủ động, phù hợp cho việc bố trí trận địa mai phục thủy - bộ, bất ngờ tấn công tiêu diệt quân giặc.

Câu hỏi: Mô tả những nét chính (thời gian, người lãnh đạo, địa điểm, cách đánh, kết quả) về trận Rạch Gầm - Xoài Mút trên lược đổ. Thắng lợi này có ý nghĩa quan trọng như thế nào?

Đáp án:

• Thời gian: Ngày 19 – 1 - 1785

• Người lãnh đạo: Nguyễn Huệ 

• Địa điểm: Trận địa quyết chiến ở Rạch Gầm – Xoài Mút  

• Cách đánh: Bố trí mai phục, nhử quân Xiêm vào trận địa, quân thủy – bộ cùng tiến quân tiêu diệt quân Xiêm. 

• Kết quả: thắng lợi nhanh chóng

• Ý nghĩa: Là một trong những trận thủy chiến lớn nhất trong lịch sử chống giặc ngoại xâm, đập tan âm mưu xâm lược của quân Xiêm, bảo vệ nền độc lập. 

Câu hỏi: Hãy cho biết các cuộc tiến quân của Nguyễn Huệ ra Bắc trong những năm 1786 - 1788 đạt được kết quả như thế nào?

Đáp án:

• 1786: Lật dổ chính quyền chúa Trịnh.

• 1788: Triều Lê sụp đổ, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế.

Câu hỏi: Khai thác hình 8.5, 8.6 (SGK, tr.37 – 38), hãy mô tả trận đại phá quân Thanh xâm lược năm 1789 của quân Tây Sơn.  

Đáp án:

• Ngày 25/1/1789: Quân Tây Sơn vượt sông Gián Khẩu, tiêu diệt đồn điền tiền tiêu của giặc.

• Ngày 28/1/1789: Quân Tây Sơn vây đồn Hà Hồi (Thường Tín, Hà Nội). Quân Thanh bị đánh bất ngờ, hoảng sợ, hạ khí giới đầu hàng.

• Ngày 30/1/1789:

• Sáng sớm, quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy trực tiếp của Quang Trung tấn công đồn Ngọc Hồi.

• Cùng lúc đó, đạo quân của Đô đốc Long tấn công đồn Đống Đa. Sầm Nghi Đống thắt cổ tự tử, Tôn Sĩ Nghị vội vã bỏ trốn.

• Đến trưa, vua Quang Trung cùng đoàn quân chiến thắng tiến vào kinh thành Thăng Long.

III. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 3 và thông tin trong mục, hãy cho biết nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn.

Đáp án:

• Nguyên nhân thắng lợi:

- Tinh thần yêu nước, sự đồng lòng và ý chí chiến đấu dũng cảm của nhân dân ta.

 - Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của vua Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.

• Ý nghĩa lịch sử:

 - Lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn - Trịnh, xoá bỏ tình trạng chia cắt.

- Đặt cơ sở khôi phục nền thống nhất quốc gia.

- Đánh tan cuộc xâm lược của quân Xiêm, Thanh; bảo vệ độc lập, chủ quyền lãnh thổ.

Câu hỏi: Hãy cho biết đánh giá của em về vai trò của Quang Trung - Nguyễn Huệ trong phong trào Tây Sơn và lịch sử dân tộc.

Đáp án:

• Là người anh hùng nông dân, xuất thân từ nông dân, đứng lên phất cờ khởi nghĩa, được nhân dân ủng hộ.

• Cùng anh em chiến đấu từ những ngày đầu, có chủ trương đúng đắn => Chấm dứt tình trạng phân chia Đàng Trong – Đàng Ngoài, đặt cơ sở khôi phục thống nhất quốc gia 

• Là người lãnh đạo tài tình, sáng suốt, giành được thắng lợi trong 2 cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy lập bảng về những sự kiện chính của phong trào Tây Sơn từ năm 1771 đến năm 1789 theo các tiêu chí: thời gian, thắng lợi tiêu biểu.

Đáp án:

Câu hỏi: Có ý kiến cho rằng: Quyết định tiêu diệt quân Thanh vào dịp Tết Kỉ Dậu (1789) thể hiện thiên tài quân sự của vua Quang Trung. Em đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?

Đáp án:

Em đồng ý với nhận định trên. Vua Quang Trung đã rất đúng đắn khi chọn thời điểm tấn công quân Thanh vào dịp Tết, khiến quân giặc bị bất ngờ, không kịp trở tay và nhanh chóng thất bại.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo và internet, em hãy viết bài giới thiệu (khoảng 7 - 10 câu) về vị anh hùng dẫn tộc Quang Trung theo gợi ý sau:

• Vai trò.

• Điều khiến em ấn tượng nhất về ông.

• Những con đường, ngôi trường, di tích lịch sử mang tên ông.

Đáp án:

Vua Quang Trung, một vị vua tài năng, một người anh hùng áo vải hào kiệt của dân tộc, đem lại sự tự do cho dân tộc. Điều làm em ấn tượng nhất về vua Quang Trung đó là mặc dù ông là một vị tướng Nam chinh Bắc chiến, là vua một nước nhưng trong cuộc sống đời thường, vua Quang Trung lại rất bình dị, bình dân. Hiện nay, tượng đài vua Quang Trung - Nguyễn Huệ được dựng ở rất nhiều nơi trên cả nước. Nhiều ngôi trường được vinh dự mang tên ông như trường THPT Quang Trung, trường THPT chuyên Nguyễn Huệ (Hà Nội),... Tên ông cũng được đặt cho những con đường ở trung tâm các thành phố lớn như phố đi bộ Nguyễn Huệ (Tp.HCM),... Đặc biệt, ở  thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định có khu đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt. Đây là một khu di tích có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về lịch sử, văn hóa, khoa học, gắn liền với tên tuổi của ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ của phong trào khởi nghĩa Tây Sơn. 

Câu hỏi: Nếu được tham gia học tập tại một trong các địa điểm sau: Bảo tàng Quang Trung (Bình Định), di tích Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang), di tích Gò Đống Đa (Hà Nội), em chọn địa điểm nào? Vì sao em chọn địa điểm đó?

Đáp án:

Em sẽ lựa chọn thăm quan Bảo tàng Quang Trung. Bảo tàng được xây dựng trên nền nhà cũ của 3 anh em Nhà Tây Sơn, là nơi trưng bày 11.605 tư liệu, hiện vật liên quan đến phong trào Tây Sơn. Phía trước Bảo tàng có tượng đài Hoàng đế Quang Trung uy nghi bằng đồng. Ta có thể thăm quan và tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa Tây Sơn hào hùng cũng như để tưởng nhớ công lao của người anh hùng áo vải Quang Trung - Nguyễn Huệ.