Trước cái chết của Dế Choắt: Dế Mèn rất tự mãn với bản thân mình và nghĩ rằng mình là nhất, thường xuyên Chê bai kẻ khác. Anh ta là một kẻ kiêu căng, tự phụ, hợm hĩnh, chỉ nói cho sướng miệng mà không nghĩ đến hậu quả, luôn bắt nạt và coi thường Dế Choắt.
Sau cái chết của Dế Choắt: Dễ Mèn đã cảm thất hối hận và xót thương, không còn dáng vẻ oai vệ, hống hách nữa. Thay vào đó đã trở nên điềm tĩnh hơn, biết ăn năn, nhận lỗi và tự kiểm điểm mình
Sự hối hận ấy bộc lộ qua những hành động:
- Quỳ xuống, nâng dế Choắt lên mà than.
- Đắp mộ cho Choắt, đứng lặng hồi lâu nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.
- Cay đắng vì lỗi lầm của mình.
- Xót thương Choắt (mong Choắt sống lại)
- Nghĩ đến việc thay đổi cách sống của mình.
=> Sự thay đổi tâm lĩ ấy cho thấy sự thức tỉnh của Dế Mèn và bộc lộ tính cách nhân vật. Dế mèn không phải người xấu, chỉ là quen với việc trêu chọc người khác mà không phải gánh chịu hậu quả nên chưa thể rút ra cho mình được bài học. Dù có kiêu căng, hống hách và có hành động sai trái nhưng Dế Mèn đã kịp nhận ra lỗi lầm của mình, thấy xót thương cho Dế Choăt, biết ân hận và mong được tha thứ, đó cũng là hành động đáng trân trọng