Soạn siêu ngắn Lịch sử và địa lí 4 kết nối bài 26: Một số nét văn hóa và truyền thống yêu nước, cách mạng của đồng bào Nam Bộ

BÀI 26. MỘT SỐ NÉT VĂN HOÁ VÀ TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC, CÁCH MẠNG CỦA ĐỒNG BÀO NAM BỘ 

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về cuộc sống của người dân Nam Bộ. Vì sao vùng đất này được mệnh danh là “Thành đồng Tổ quốc”?

Đáp án:

• Cuộc sống người dân Nam Bộ gắn liền với các hoạt động nông nghiệp, công nghiệp, nuôi trồng thủy sản. Phải nói rằng vùng đất phương Nam từ khi bắt đầu khai phá và phát triển trải qua mấy thế kỷ nay vẫn là địa bàn sôi động nhất, bắt buộc mọi người đến đây không kể nguồn gốc xuất xứ đều năng động, sáng tạo mới có thể vươn lên trong đấu tranh, xây dựng cuộc sống.

• Vùng đất này được mệnh danh là" Thành đồng tổ quốc" do: “Thành đồng Tổ quốc” là danh hiệu bất tử mà Bác Hồ đã trao cho quân và dân Nam bộ, để tôn vinh sứ mệnh thiêng liêng; một mặt trận mở đầu cho cuộc trường kỳ kháng chiến của toàn dân tộc Việt Nam, thể hiện tinh thần dũng cảm chiến đấu, với khí phách hiên ngang của quân và dân Nam bộ đánh tan âm mưu của thực dân Pháp khi quay lại xâm chiếm nước ta một lần nữa.

KHÁM PHÁ

1. MỘT SỐ NÉT VĂN HÓA TIÊU BIỂU CỦA ĐỒNG BÀO NAM BỘ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 1 đến 4, em hãy:

• Chỉ ra một số nét nổi bật về văn hóa của người dân Nam Bộ.

• Nêu một số dẫn chứng để thể hiện sự chung sống hài hòa với thiên nhiên của người dân Nam Bộ.

Đáp án:

- Một số nét nổi bật văn hóa của người dân:

• Nhà ở có nhiều loại khác nhau như ở vùng sông nước phổ biến kiểu nhà nổi, nhà sàn, các miệt vườn chủ yếu nhà lợp bằng lá. 

• Chợ nổi là một phần văn hóa của người dân Nam Bộ và các loại hình vận tải bằng đường sông diễn ra tấp nập. 

• Trang phục phổ biến là áo bà ba và khăn rằn.

- Sự chung sống hài hòa với thiên nhiên thể hiện ở chỗ:

+ Ở những vùng ngập nước, người dân làm nhà dọc theo các sông ngòi, kênh rạch để tiện cho việc sinh hoạt. Ở những vùng đất cao, nhiều rừng rậm, người dân thường làm nhà ở chắc chắn hơn để sống an toàn.

+ Sử dụng ghe, xuồng làm phương tiện đi lại chủ yếu ở vùng sông nước.

+ Họp chợ trên sông.

2. TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG CỦA ĐỒNG BÀO NAM BỘ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 5,6, em hãy kể lại câu chuyện về một nhân vật lịch sử tiêu biểu cho truyền thống yêu nước và cách mạng của nhân dân Nam Bộ

Đáp án:

 Bà Nguyễn Thị Định sinh ngày 15-3-1920 tại xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre. Bà là út của 10 anh em trong gia đình nông dân giàu lòng yêu nước và cách mạng. Thuở nhỏ, bà phải sống trong xã hội thực dân và phong kiến, gia đình đông con nên khó có điều kiện cắp sách đến trường như bao người khác. Bổn phận là anh, hơn nữa thương em nhiều nên anh Ba (Ba Chẩn) đã dạy bà học cho biết cái chữ tại nhà. Tuy không học được nhiều nhưng bà rất thông minh, nhạy cảm và hiểu biết đủ điều, thích đọc nhiều truyện, đặc biệt là truyện Lục Vân Tiên của cụ Nguyễn Đình Chiểu. Những nhân vật, những hình ảnh, những cuộc đời trong truyện gợi cho bà có một ước mơ vươn đến cuộc sống cao đẹp, gieo trong lòng bà tình thương sâu sắc đối với tầng lớp nghèo trong xã hội và căm ghét những cảnh bất công. Cứ mỗi ngày đem cơm, nước cho anh Ba trong tù, tận mắt chứng kiến cảnh lính Pháp tra tấn, đánh đập dã man, thân hình bầm tím, máu chảy loang trên nền xi măng thì lòng bà lại quặn đau như thắt. Lúc này bà mới hiểu các anh bị bắt, bị đánh đập là vì làm việc cứu nước, cứu dân, chống lại Pháp, chống lại chủ điền. Từ đó bà hiểu nhiều về nỗi nhục mất nước, người giàu ức hiếp người nghèo và cần phải chống lại chúng.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy hoàn thiện bảng mô tả (theo gợi ý dưới đây) về một số nét văn hóa tiêu biểu của đồng bào Nam Bộ.  

Đáp án:

Câu 2: Em hãy viết một đoạn văn ngắn( khoảng 4-5 câu) bày tỏ cảm nghĩ về truyền thống yêu nước, cách mạng của đồng bào Nam Bộ.

Đáp án:

Tinh thần yêu nước của  đồng bào Nam Bộ đã được chứng minh trong lịch sử. Ở bất cứ thời đại nào, khi tổ quốc bị xâm lăng, đều có những con người đứng lên lãnh đạo nhân dân đấu tranh giành lại độc lập, chủ quyền cho đất nước. Tinh thần kháng chiến của Nhân dân Nam bộ đã làm rạng rỡ thêm trang sử đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc ta. Nơi đây xứng đáng với danh hiệu “Miền Nam - Thành đồng Tổ quốc” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt đồng bào cả nước tặng cho đồng bào Nam bộ tại Kỳ họp thứ Hai, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà khoá I (tháng 02 năm 1946).

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Liên hệ và cho biết điểm giống hoặc khác nhau trong đời sống văn hóa của người dân Nam Bộ so với địa phương em hoặc địa phương khác mà em biết

Đáp án:

 Nằm ở vùng đất tận cùng phía nam Tổ quốc, Tây Nam Bộ mang trong mình hình ảnh của nền “văn minh kênh rạch”, với biểu tượng ghe xuồng ghi đậm dấu ấn đời sống văn hóa – ngôn ngữ suốt bao đời qua. Từ góc nhìn ngôn ngữ biểu tượng, qua khảo sát 2462 câu ca dao Nam Bộ, chúng tôi đã xác định được 9 ý nghĩa biểu tượng của ghe xuồng. Đó là ý nghĩa biểu tượng về đời sống vật chất gắn với những nét khắc nghiệt và hoang dã của thiên nhiên thời mở cõi hoặc nét thanh bình, no đủ của đời sống cư dân nơi đây. Đó còn là ý nghĩa biểu tượng về đời sống tinh thần phong phú với nét hào sảng của tình yêu quê hương đất nước hay vẻ chân chất, bộc trực của tình yêu lứa đôi, hoặc khí phách hào hiệp, tính cách phóng khoáng cùng những nét vất vả mưu sinh của những phận đời lênh đênh chìm nổi theo con nước lớn ròng. Đó cũng là những vẻ đẹp giá trị của một bản sắc, một biểu tượng mà nền văn hóa sông nước Nam Bộ đã sản sinh.