Bài soạn siêu ngắn: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa - Ngữ văn lớp 10
Bài soạn siêu ngắn: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa - trang 82 sgk ngữ văn lớp 10 tập 1. Tất cả các câu hỏi trong bài học đều được soạn ngắn gọn, súc tích nhưng vẫn đầy đủ ý.
[toc:ul]
Câu 1: Bài 1, 2 a. Hai lời than thân mở đầu bằng Thân em như.. với âm điệu xót xa... a. Hai lời than thân mở đầu bằng Thân em như.. với âm điệu xót xa ngậm ngùi. Người than thân là ai và thân phận họ như thế nào?...
Trả lời:
a. Lời than thân là của cô gái đang trong độ tuổi xuân thì, khao khát hạnh phúc nhưng không tự quyết định được cuộc đời của mình => số phận chung của người phụ nữ phong kiến
b.
- “tấm lụa đào’’ – hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp và phơi phới tuổi xuân – nhưng yếu đuối và không tự quyết được cuộc đời mình (biết vào tay ai)
- "Ruột trong thì trắng / vỏ ngoài thì đen": phẩm chất tốt đẹp trong người con gái, họ muốn được khẳng định mình.
Câu 2: Bài 3 a. Cách mở đầu bài ca dao này có gì khác với hai bài trên? Anh/chị hiểu từ “ai” trong câu” ai làm chua xót lòng này, khế ơi” như thế nào? b. Mặc dầu lỡ duyên, tình nghĩa vẫn bền vững, thủy chung....
Trả lời:
a. Cách mở đầu bài ca dao này cho thấy người con trai thất tình, lỡ duyên.
Từ "Ai" ở đây là đại từ (cha mẹ, hủ tục phong kiến,...) thể hiện sự trách móc khiến tình duyên đôi lứa lỡ dở.
b. Biện pháp nghệ thuật: câu hỏi tu từ, so sánh tình nghĩa thủy chung với sao trời, vũ trụ
- Vũ trụ, thiên nhiên là cái to lớn, bất diệt => tình nghĩa thủy chung cũng lớn như thế.
- “Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời’’ => Sao Vượt chờ trăng nhưng không bao giờ gần nhau được => cũng như tình cảm chàng trai: mỏi mòn chờ đợi, cô đơn nhưng không vì thế mà mất đi tấm lòng son sắt.
Câu 3: Thương nhớ vốn là một tình cảm khó hình dung – nhất là thương nhớ người yêu. Bài ca dao đã diễn tả một cách thật cụ thể, gợi cảm. Đó là nhờ thủ pháp gì và thủ pháp đó đã tạo được hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Trả lời:
Thủ pháp được sử dụng: Nhân hóa (khăn, đèn), Hoán dụ (mắt)
- "khăn" => hình ảnh người con gái
- "đèn" => nỗi nhớ thâu đêm suốt sáng
- "mắt" => nhân vật trữ tình
Các câu hỏi không có câu trả lời cho thấy tâm trạng rối ren, bứt rứt vì thương nhớ người yêu.
Câu 4: Chiếc cầu – dải yếm là một hình ảnh nghệ thuật chỉ có trong ca dao để nói lên ước muốn mãnh liệt của nguời bình dân trong tình yêu. Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp độc đáo của hình ảnh nghệ thuật này.
Trả lời:
Câu 5: Vì sao khi nói đến tình nghĩa của con người, ca dao lại dùng hình ảnh muối – gừng. Phân tích ý nghĩa biểu tương và giá trị biểu cảm của hình ảnh này.
Trả lời:
- Muối, gừng => biểu trưng cho hương vị của tình người => khẳng định tình nghĩa vợ chồng son sắt, thủy chung.
- "gừng","muối" còn là những khó khăn trong cuộc sống vợ chồng cùng trải qua => nhấn mạnh tình nghĩa vợ chồng.
Câu 6: Qua chùm ca dao đã học, anh/chị thấy những biện pháp nghệ thuật nào thường được dùng trong ca dao? Những biện pháp đó co nét gì khác so với nghệ thuật thơ của văn học viết.
Trả lời:
Những biện pháp nghệ thuật mà ca dao thường sử dụng: lặp lại mô thức mở đầu, hình ảnh mang tính biểu tượng, các thủ pháp so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,...
[Luyện tập] Câu 1: Tìm năm bài ca dao mở đầu bằng “Thân em như…’’ và phân biệt sắc thái ý nghĩa của chúng.
Trả lời:
1. Thân em như hạt mưa rào
Hạt rơi xuống giếng hạt vào vườn hoa.
2. “Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày’’
3. “Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân’’
4. “Thân em như cá trong lờ
Hết phương vùng vẫy không biết nhờ nơi đâu’’
5. Thân em như trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu
- Ba câu ca dao đầu là lời than về thân phận người con gái trong xã hội cũ, họ không được quyền tự do chọn lựa tình yêu, hạnh phúc cho mình.
- Câu 4,5 nói về số phận nhỏ bé, tội nghiệp của người con gái trước những sóng gió, phong ba của cuộc đời.
[Luyện tập] Câu 2: Tìm thêm những bài ca dao nói về nỗi nhớ người yêu, về cái khăn để thấy bài Khăn thương nhớ ai vừa nằm trong hệ thống của các bài ca dao đó lại vừa có vị trí đặc biệt, độc đáo riêng. Từ đó, lí giải ý nghĩa câu thơ của Nguyễn khoa Điểm...
Trả lời:
Những bài ca dao nói về nỗi nhớ người yêu:
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa, như ngồi đống than.
Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ
Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai?
Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ
Nhớ ai ai nhớ bây giờ nhớ ai?
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ
Buồn trông con nhện giăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai
Buồn trông chênh chếch sao mai
Sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ.
Bài ca dao về cái khăn:
Gửi khăn, gửi áo, gửi lời
Gửi đôi chàng mạng cho người đàng xa.
Nhớ khi khăn mở trầu trao
Miệng chỉ cười nụ biết bao nhiêu tình.
"Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm” => Câu thơ vừa lấy ý tứ từ sự thương nhớ của ca dao và khái quát nên nét đẹp giản dị mà tinh tế sâu sắc của tâm hồn người Việt.