Giải chi tiết chuyên đề Hóa học 11 Cánh diều mới bài 1: Giới thiệu chung về phân bón

Mở đầu: Cây lương thực hay cây ăn quả đều cần được bón phân để tăng năng suất và chất lượng. Em hãy kể tên một số loại phân bón được sử dụng phổ biến ở Việt Nam.

Hướng dẫn trả lời: 

- Thông thường phân bón được chia làm hai loại: phân bón vô cơ và phân bón hữu cơ.

+ Các loại phân bón vô cơ được dùng phổ biến ở nước ta là phân urea với thành phần chính là $(NH_{2})_{2}CO$, phân SA với thành phần chính là $(NH_{4})_{2}SO_{4}$, phân DAP với thành phần chính là $(NH_{4})_{2}HPO_{4}$, nhiều loại phân kali, nhiều loại phân lân và nhiều loại phân NPK.

+ Nhiều loại phân bón hữu cơ được sản xuất tại gia đình, nông trại hoặc từ nhà máy cũng được sử dụng rất phổ biến như phân chuồng, phân xanh, phân hữu cơ sinh học …

I. Khái niệm và phân loại phân bón

Câu hỏi 1: Mùn trong đất có chứa một số acid hữu cơ. Rễ cây cũng tiết ra acid hữu cơ. Nhờ đó, cây xanh có thể hấp thu được nguyên tố calcium từ CaCO$_{3} có trong đất. Vì sao?

Hướng dẫn trả lời: 

Các acid hữu cơ có trong mùn đất và rễ cây phản ứng với CaCO$_{3}$ tạo thành muối tan, nhờ đó cây xanh có thể hấp thu được nguyên tố calcium từ $CaCO_{3}$ có trong đất.

Ví dụ:

$2RCOOH + CaCO_{3} → (RCOO)_{2}Ca + CO_{2}↑ + H_{2}O$

Với RCOOH là acid hữu cơ đơn chức tổng quát.

II. Mối liên hệ giữa phân bón - cây trồng - đất

Câu hỏi 2: Trước đây, đồng bào miền núi có tập tục du canh, du cư. Theo đó, sau một vài năm làm nương rẫy tại một khu vực, họ di chuyển đến một khu vực mới để canh tác. Hãy tìm hiểu và giải thích tập tục trên.

Hướng dẫn trả lời: 

- Du canh, du cư là tập tục sản xuất nông nghiệp lâu đời của nhiều dân tộc ít người ở Việt Nam. Đây là hình thức canh tác và cư trú không ổn định, nguồn sống chủ yếu dựa vào phá rừng làm rẫy sản xuất lương thực theo lối bóc lột đất, tự cung, tự cấp. Khi đất đai khô cằn, kém màu mỡ lại di chuyển đến một vùng đất mới dựng nhà cửa, săn bắn, phát rẫy trồng và tra hạt thu hoạch cho vụ tiếp theo.

- Hậu quả của du canh du cư là rất nghiêm trọng: đời sống của người dân không ổn định, rừng bị chặt phá, đất bị thoái hoá không còn khả năng canh tác, ô nhiễm môi trường, mất cân bằng hệ sinh thái, ...

III. Một số phân bón phổ biến ở Việt Nam

Luyện tập: Phân bón chứa gốc ammonium dễ bị thuỷ phân, tạo môi trường acid, làm tăng độ chua của đất. Hãy viết phương trình hoá học của phản ứng thủy phân ion ammonium.

Hướng dẫn trả lời: 

Phương trình hoá học của phản ứng thủy phân ion ammonium:

$NH_{4}^{+}+H_{2}O \rightleftharpoons NH_{3}+H_{3}O^{+}$

Bài tập 

Bài 1: Những phát biểu nào sau đây là đúng?

a) Phân bón có vai trò cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng cho cây trồng và góp phần cải tạo đất.

b) Việc lựa chọn phân bón cần dựa vào:

(1) Nhu cầu dinh dưỡng của mỗi loại cây trồng, ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau.

(2) Đặc điểm của mỗi loại đất.

c) Phân bón hữu cơ là phân bón chứa các hợp chất hữu cơ mà con người tổng hợp được.

d) Phân bón hữu cơ có thể được sản xuất tại hộ gia đình.

Hướng dẫn trả lời: 

- Những phát biểu đúng là: a), b), d).

- Phát biểu c) sai vì phân bón hữu cơ là sản phẩm của quá trình xử lí chất hữu cơ tự nhiên, có thể bổ sung thêm một số nguyên tố dinh dưỡng, vi sinh vật, sinh vật có ích cho đất và cây trồng.

Bài 2: Quặng apatite có chứa hỗn hợp các khoáng vật $Ca_{5}(PO_{4})_{3}F, Ca_{5}(PO_{4})_{3}Cl, Ca_{5}(PO_{4})_{3}(OH)$. Nếu vùi bột mịn của quặng này vào đất thì sẽ cung cấp cho cây trồng các nguyên tố dinh dưỡng nào?

Hướng dẫn trả lời: 

Nếu vùi bột mịn của quặng apatite vào đất thì sẽ cung cấp cho cây trồng các nguyên tố dinh dưỡng: Ca, P. Ngoài ra, còn có O, H, Cl.

Bài 3: Phân urea, phân ammonium chloride cùng cung cấp cho cây trồng nguyên tố dinh dưỡng nào?

Hướng dẫn trả lời: 

Phân urea thành phần chính là $(NH_{2})_{2}CO$, phân ammonium chloride thành phần chính là $NH_{4}Cl$ cùng cung cấp nguyên tố dinh dưỡng chính là nitrogen (N). Ngoài ra, chúng còn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng H, C, O, Cl cho cây.

Bài 4: Trong hai loại phân bón là phân bón vô cơ và phân bón hữu cơ, loại phân bón nào vừa là nguồn cung cấp nguyên tố dinh dưỡng, vừa là nguồn cung cấp vi sinh vật có ích cho đất và cây trồng? Giải thích.

Hướng dẫn trả lời: 

Phân bón hữu cơ vừa là nguồn cung cấp nguyên tố dinh dưỡng, vừa là nguồn cung cấp vi sinh vật có ích cho đất và cây trồng.

Vì phân bón hữu cơ là sản phẩm của quá trình xử lí chất hữu cơ tự nhiên, có thể bổ sung thêm một số nguyên tố dinh dưỡng, vi sinh vật, sinh vật có ích cho đất và cây trồng.

Bài 5: Vì sao chúng ta cần sử dụng phân bón phù hợp với mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây trồng?

Hướng dẫn trả lời: 

Mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây trồng lại có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau do đó cần sử dụng phân bón phù hợp với mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây trồng.

Ví dụ:

Cây ngô được trồng phổ biến tại Việt Nam. Nhu cầu dinh dưỡng của cây ngô ở từng giai đoạn như sau: