Soạn siêu ngắn Lịch sử và địa lí 4 Cánh diều bài 18: Thiên nhiên vùng Nam Bộ

BÀI 18: THIÊN NHIÊN VÙNG NAM BỘ

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Hãy quan sát hình bên và mô tả những gì em thấy trong bức ảnh. Theo em, những cảnh vật này thể hiện nét đặc trưng của vùng đất nào ở nước ta?

Hướng dẫn trả lời:

- Bức ảnh trên cho thấy: cảnh sông nước mênh mông; cây cối tốt tươi, trù phú và cuộc sống của người dân ở vùng sông nước. Đây là hình ảnh một kênh nước ở vùng Nam Bộ. Dọc con kênh là vường dừa nước.

- Những cảnh vật này thể hiện nét đặc trưng của vùng đất Nam Bộ ở Việt Nam.

KHÁM PHÁ 

1. Vị trí địa lí 

Câu hỏi: Quan sát hình 1, em hãy:

- Chỉ ranh giới của vùng Nam Bộ.

- Cho biết vùng Nam Bộ giáp với Bộ và Tây Nam Bộ. vùng nào, quốc gia nào.

Hướng dẫn trả lời:

- Vùng Nam Bộ nằm ở phía nam của tổ quốc, tiếp giáp với Cam-pu-chia, vùng Tây Nguyên và Duyên hải miền Trung.

- Vùng Nam Bộ tiếp giáp với Biển Đông và Vịnh Thái Lan

2. Đặc điểm thiên nhiên

Địa hình 

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 1, 2, 3, em hãy:

- Chỉ và đọc tên một số núi và vùng đất ngập nước ở vùng Nam Bộ.

- Trình bày đặc điểm địa hình ở vùng Nam Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Một số núi như: núi Bà Đen, núi Chứa Chan,..

- Đất ngập nước: Đồng Tháp Mười, U Minh Thượng...

- Đông Nam Bộ có địa hình cao hơn Tây Nam Bộ. Ở đây, đồi thoải lượn sóng và đồng bằng chiếm phần lớn diện tích. Tây Nam Bộ (còn gọi là Đồng bằng sông Cửu Long) có địa hình bằng phẳng và thấp, nhiều vùng đất ngập nước như: Đồng Tháp Mười, Kiên Giang, Cà Mau. Vùng ven biển có nhiều bãi đất thấp chịu ảnh hưởng mạnh của biển.

Sông ngòi

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

- Chỉ và đọc tên một số sông lớn ở vùng Nam Bộ.

- Trình bày đặc điểm sông ngòi ở vùng Nam Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Một số sông lớn ở vùng Nam Bộ: Sông Tiền, sông Hậu, sông Vàm Cỏ Đông, sông Vàm Cỏ Tây...

- Đặc điểm sông ngòi ở vùng Nam Bộ: 

• Vùng Nam Bộ có mạng lưới sông ngòi dày đặc. Các sông thường có mùa lũ và mùa cạn.

• Đông Nam Bộ có ít sông ngòi hơn Tây Nam Bộ. Sông Đồng Nai là sông lớn nhất ở Đông Nam Bộ. Ở đây có nhiều hồ lớn được xây dựng để cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt như: hồ Dầu Tiếng, hồ Trị An,....

• Tây Nam Bộ có hai sông lớn là sông Tiền và sông Hậu (đoạn hạ lưu của sông Mê Công). Do hai sông này đổ ra biển bằng chín cửa nên có tên là sông Cửu Long (chín con rồng). Ở Tây Nam Bộ, người dân đào nhiều kênh rạch nối các sông với nhau, làm cho nơi đây có mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt.

Đất

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy trình bày đặc điểm đất ở vùng Nam Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Vùng Nam Bộ có nhiều loại đất khác nhau. 

+ Ở Đông Nam Bộ chủ yếu là đất đỏ badan và đất xám. 

+ Ở Tây Nam Bộ có ba loại đất chính là: đất phù sa, đất phèn và đất mặn.

3. Ảnh hưởng của môi trường thiên nhiên đến sản xuất và sinh hoạt

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 4, 5, em hãy nêu ảnh hưởng của môi trường thiên nhiên đến sản xuất và sinh hoạt của người dân ở vùng Nam Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Ảnh hưởng của thiên nhiên đến sản xuất và sinh hoạt của người dân vùng Nam Bộ:

+ Thuận lợi: Địa hình khá bằng phẳng, khí hậu nóng ẩm và đất đai màu mỡ thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch dày đặc và đường bờ biển dài tạo điều kiện thuận lợi để phát triển ngành thủy sản và giao thông đường thủy.

+ Khó khăn: Vào mùa khô thường xảy ra tình trạng thiếu nước ngọt và đất nhiễm mặn. Tình trạng sạt lở bờ sông, bờ biển gây ra nhiều thiệt hại cho người dân.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Trò chơi “Ai nhanh hơn?" Dựa vào bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, hãy viết tên các sông của vùng Nam Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

Các sông của vùng Nam Bộ:sông Đồng Nai, sông Tiền, sông Hậu, sông Sài Gòn, sông Vàm Cỏ Tây, sông Vàm Cỏ Đông, …

Câu 2: Hãy lập bảng để phân biệt đặc điểm địa hình hoặc đất ở Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ theo gợi ý dưới đây.

Hướng dẫn trả lời:

Hướng dẫn trả lời:

Những ví dụ cho thấy ảnh hưởng của môi trường tự nhiên đến sản xuất và sinh hoạt của người dân ở vùng Nam Bộ:

- Vào mùa khô thường xảy ra tình trạng thiếu nước ngọt và đất nhiễm mặn. Điều này dẫn đến giảm năng suất nông nghiệp, chất lượng nước, đa dạng sinh học đất và xói mòn đất.

- Vùng đất đỏ badan và đất xám ở Đông Nam Bộ thuận lợi để trồng các loại cây công nghiệp lâu năm (cao su, điều, hồ tiêu, cà phê...).

- Đất phù sa ở Tây Nam Bộ thuận lợi cho trồng lúa, cây ăn quả.

- Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch và vùng biển rộng ở Nam Bộ thuận lợi cho giao thông đường thuỷ, khai thác và nuôi trồng thuỷ sản, du lịch.

VẬN DỤNG 

Câu hỏi: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây:

1. Hiện tượng nước, đất bị nhiễm mặn ngày càng ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân ở vùng Nam Bộ. Em có đề xuất gì để khắc phục tình trạng trên?

2. Vẽ, viết hoặc sưu tầm thông điệp về sử dụng tiết kiệm, hợp lí nguồn nước ngọt rồi chia sẻ với các bạn và những người xung quanh.

Hướng dẫn trả lời:

Em chọn nhiệm vụ 1: Hiện tượng nước, đất bị nhiễm mặn ngày càng ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân ở vùng Nam Bộ. Em có đề xuất gì để khắc phục tình trạng trên:

Đối với những vườn cây đang bị nhiễm mặn thì cần nhanh chóng rửa mặn và “đuổi” các chất độc của mặn trong đất vườn cây ngay bằng cách tưới nhiều lần nước ngọt để loại bỏ bớt độc chất trong đất, sau đó bón thêm vôi và phân kali để có thể hỗ trợ việc đẩy muối NaCl ra khỏi keo đất càng nhanh càng tốt.