Soạn siêu ngắn Lịch sử và địa lí 4 Cánh diều bài 3: Vùng trung du và miền núi Bắc bộ (Thiên nhiên vùng trung du và miền núi Bắc bộ)

BÀI 3: VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Em hãy cho biết đỉnh núi nào cao nhất nước ta?

Hướng dẫn trả lời:

Đỉnh núi cao nhất Việt Nam là: đỉnh Phan-xi-păng với độ cao là 3143m và thuộc dãy Hoàng Liên Sơn

KHÁM PHÁ

1. Vị trí địa lí

Câu hỏi: Quan sát hình 1, em hãy: 

- Chỉ ra ranh giới của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Cho biết Trung du và miền núi Bắc Bộ tiếp giáp với những vùng nào, quốc gia nào?

Hướng dẫn trả lời:

- Ranh giới giới của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ trong hình 1: Phần hình màu cam trong bản đồ thu nhỏ của đất nước. 

- Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ tiếp giáp với:

+ Vùng Duyên hải miền Trung và Đồng bằng Bắc Bộ (ở phía nam).

+ Vịnh Bắc Bộ (ở phía đông nam)

+ Các nước Lào và Trung Quốc (ở phía tây và phía bắc).

2. Đặc điểm thiên nhiên

a. Địa hình

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

- Xác định vị trí dãy Hoàng Liên Sơn, đỉnh Phan-xi-păng (Fansipan), cao nguyên Mộc Châu.

- Mô tả địa hình vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Vị trí của dãy Hoàng Liên Sơn trên lược đồ: nằm giữa sông Hồng và sông Đà. Vị trí của đỉnh núi Phan-xi-păng là trên dãy Hoàng Liên Sơn. Cao nguyên Mộc Châu thuộc tỉnh Sơn La. 

- Mô tả địa hình vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ:

+ Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều dạng địa hình khác nhau như: núi, đồi, cao nguyên,... Nơi đây có các dãy núi thấp hình cánh cung và dãy Hoàng Liên Sơn cao, đồ sộ nhất nước ta, trên đó có đình Phan-xi-păng cao 3143 m, được mệnh danh là “nóc nhà Đông Dương”.

+ Trung du và miền núi Bắc Bộ còn có vùng trung du với các đồi dạng bát úp và các cao nguyên nổi tiếng như: cao nguyên Đồng Văn (tỉnh Hà Giang), cao nguyên Mộc Châu (tỉnh Sơn La)...

b. Khí hậu

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy mô tả khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Khí hậu của cùng Trung du và miền núi Bắc Bộ: 

+ Khí hậu có sự khác biệt giữa mùa hạ và mùa đông. Hạ nóng và mưa nhiều, mùa đông lạnh và ít mưa. Đây là nơi có mùa đông giá rét nhất đất nước. 

+ Một số vùng núi cao vào mùa đông đôi khi có tuyết rơi như: Sapa, Mẫu Sơn...

c. Sông ngòi

Câu hỏi:

- Xác định vị trí sông Hồng, sông Đà và sông Lô trên hình 1.

- Đọc thông tin và quan sát hình 3. em hãy mô tả về sông của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Xác định vị trí sông Hồng, sông Đà và sông Lô:

• Sông Hồng bắt đầu từ tỉnh Vân Nam, Trung Quốc; chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam vào Việt Nam và chảy ra vịnh Bắc bộ (Nam Định).

• Sông Đà bắt đầu từ Trung Quốc và chảy qua các tỉnh Tây Bắc Việt Nam. Điểm cuối là tỉnh Phú Thọ.

• Sông Lô bắt nguồn từ Trung Quốc, chảy vào Việt Nam tại tỉnh Hà Giang. Điểm cuối là tỉnh Phú Thọ, nơi sông Lô đổ vào sông Hồng.

- Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều sông, suối:

+ Sông Hồng, sông Đà, sông Lô là những sông lớn. 

+ Sông Đà và sông Lô là hai sông đổ vào sông Hồng. 

+ Do địa hình dốc nên sông ở đây có nhiều thác ghềnh, nước chảy mạnh, đặc biệt là sông Đà.

3. Ảnh hưởng của thiên nhiên đối với đời sống và sản xuất

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy nêu ảnh hưởng của địa hình, khí hậu, sông ngòi đối với đời sống và sản xuất của người dân.

Hướng dẫn trả lời:

- Ưu điểm:

• Khí hậu nơi đâu là điều kiện tốt để phát triển nhiều giống cây trồng ưa lạnh như: đào, lê, mận, hồi, susu...

• Địa hình thích hợp để chăn nuôi gia súc số lượng lớn.

• Nhiều sông ngòi lớn thích hợp phát triển thủy điện.

• Nhiều địa điểm đẹp thích hợp phát triển ngành du lịch.

- Hạn chế: Khí hậu và địa hình dốc, phức tạp cũng gây trở ngại ngành giao thông. Bên cạnh đó thường xuyên xảy ra lũ quét, sạt lở đất...

4. Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai.

Câu hỏi: Đọc thông tin và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy đưa ra một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Để bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai, cần có một số biện pháp sau:

+ Nâng cao nhận thức của người dân về việc bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai.

+ Phòng chống lâm tặc, bảo vệ rừng.

+ Tích cực trồng rừng, bảo vệ rừng và sử dụng đất hợp lí.

+ Tổ chức định canh, định cư, ổn định và nâng cao đời sống cho người dân.

+ Tập huấn kĩ năng phòng chống thiên tai cho người dân.

+ Chống xói mòn lũ quét ở miền núi.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Quan sát hình 4,5,6 hãy chỉ vị trí tương ứng của các địa điểm này trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam.

Hướng dẫn trả lời:

Câu 2: Lựa chọn một đặc điểm tự nhiên (địa hình, khí hậu hoặc sông ngoài) ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ để hoàn thành sơ đồ theo gợi ý dưới đây:

Hướng dẫn trả lời:

VẬN DỤNG

Câu 1: Vào kì nghỉ lễ Tết Nguyên đán, bạn Lan cùng bố mẹ đi du lịch ở Sapa (tỉnh Lào Cai). Theo em, bạn Lan cần chuẩn bị trang phục như thế nào cho phù hợp? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Theo em, bạn Lan cần chuẩn bị trang phục ấm áp để giữ ấm cơ thể như áo phao, mũ len, gang tay, khăn choàng, tất…

- Vì kì nghỉ Tết Nguyên đán (cuối tháng 1 - đầu tháng 1 âm lịch) đang là mùa đông, khí hậu ở Sa-pa lúc này rất lạnh (nhiệt độ có thể xuống dưới 10oC, thậm chí xuống dưới 0oC và có tuyết rơi 

• Đây là ngưỡng nhiệt độ rét đậm, rét hại, có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của con người).

Câu 2: Quan sát hình 7, em hãy:

- Dự đoán những rủi ro có thể xảy ra.

-  Đưa ra lời khuyên cho người dân về việc chọn địa điểm xây dựng nhà ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Hướng dẫn trả lời:

- Sạt lở đất có thể gây thiệt hại tới người và tài sản.

- Nên chọn khu vực bằng phẳng, cách xa những ngọn núi dốc, không có rừng cây.