Ôn tập kiến thức ngữ văn 8 cánh diều bài 7: Cảnh khuya

[toc:ul]

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

• Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ngày 19/5/1890 ở làng Kim Liên, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An; mất ngày 02/9/1969 tại Hà Nội.

• Hồ Chí Minh không chỉ là lãnh tụ thiên tài mà còn là nhà thơ, nhà văn hoá lớn của dân tộc

2. Tác phẩm

• Cảnh khuya là bài thơ được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết (bằng chữ quốc ngữ) ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu gian khổ của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954)

• Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

• Bố cục: 2 câu đầu và hai câu cuối

• Phần 1 (Hai câu đầu): Cảnh thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc trong đêm khuya.

• Phần 2 (Hai câu sau): Tâm trạng của nhà thơ trong đêm khuya ở chiến khu Việt Bắc.

• Chủ đề: Bài thơ miêu tả cảnh trăng sáng ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

1. Hai câu thơ đầu

• Hai câu đầu miêu tả cảnh rừng Việt Bắc vào lúc đêm khuya

• Cảnh rừng Việt Bắc vào lúc đêm khuya được miêu tả thông qua những sự vật: suối, hoa, cổ thụ, trăng

• Suối được miêu tả “trong như tiếng hát xa”

-> Cảnh trở nên gần gũi với con người, trẻ trung, sống động

-> Lấy động tả tĩnh: Tiếng suối nhấn mạnh cảnh khuya tĩnh lặng, thanh bình

• Câu thơ “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” tả cảnh ánh trăng lồng vào vòm cây cổ thụ, bóng cây lồng vào bóng các bông hoa. Cũng có thể hình dung là ánh trăng chiếu rọi vào các vòm lá cổ thụ, in bóng xuống mặt đất như muôn nghìn bông hoa

=> Hai câu thơ đầu miêu tả cảnh thiên nhiên vào một đêm khuya ở núi rừng Việt Bắc. Trong sự yên lặng của núi rừng, tiếng suối chảy róc rách trong đêm khuya nghe như tiếng hát từ xa vẳng lại. Hình ảnh trăng lồng cổ thụ thật đẹp bởi ánh trăng thấp thoáng đan xen, hoà nhập trong tán cây đưng đưa trước gió ngàn, … Tất cả hoà quyện với nhau tạo nên một khung cảnh thiên nhiên thật thơ mộng và đẹp đẽ

2. Hai câu thơ cuối

• Hai câu cuối tả người, cụ thể là tả tâm trạng của nhà thơ

• Trước cảnh đẹp thiên nhiên đẹp như tranh ấy, Bác đã thức để ngắm trăng, ngắm cảnh

-> Say mê, rung động trước cảnh đẹp của thiên nhiên, cảnh rừng Việt Bắc

• Bác chưa ngủ vì hai lí do:

• Say mê trước cảnh đẹp của thiên nhiên, cảnh rừng Việt Bắc

• Lo lắng việc quân, lo cho dân, vận mệnh của đất nước còn bao nỗi gian lao

-> Tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu nước sâu nặng

• Điệp ngữ "chưa ngủ" thể hiện ngoại cảnh và nội tâm của Bác, một tâm hồn nghệ sĩ hòa lẫn vào tâm hồn chiến sĩ. Người chưa ngủ không hẳn vì cảnh khuya quá đẹp mà đấy còn là sự thổn thức của một vị lãnh tụ vĩ đại lúc nào cũng lo nghĩ cho dân, cho nước. 

=> Hai câu thơ cuối bộc lộ vẻ đẹp về chiều sâu tâm trạng của tác giả: đó là niềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước. Hai nét tâm trạng này là sự thống nhất giữa nhà thơ và người chiến sĩ trong con người lãnh tụ Hồ Chí Minh

• Đồng thời bộc lộ rõ sự hài hoà giữa yếu tố cổ điển và hiện đại trong thơ Hồ Chí Minh

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

Bài thơ miêu tả cảnh trăng sáng ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ

2. Nghệ thuật

• Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

• Hình ảnh thiên nhiên đẹp, gần gũi, bình dị

• Ngôn ngữ giản dị, trong sáng

• Sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, điệp ngữ,…

3. Đặc trưng thể loại

• Tuân thủ theo đúng luật thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

• Các chi tiết, hình ảnh được sử dụng mang tính tiêu biểu, chân thực