Giải chi tiết kinh tế pháp luật 11 kết nối mới Bài 9 Quyền bỉnh đẳng của công dân trước pháp luật

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quyền bình đẳng là một quyền cơ bản của con người, được Hiến pháp và pháp luật ghi nhận. Không ai bị phân biệt đối xử trước pháp luật. Ai cũng có quyền, nghĩa vụ ngang nhau và được pháp luật bảo vệ như nhau.

Em hãy chia sẻ suy nghĩ của mình về câu nói của Bác Hồ “Không được bắt luật pháp dành quyền ưu tiên riêng cho mình?". 

Hướng dẫn trả lời: 

- Câu nói của Bác Hồ "Không được bắt luật pháp dành quyền ưu tiên riêng cho mình" thể hiện tinh thần công bằng, sự tôn trọng và tuân thủ đúng đắn đối với quyền bình đẳng của mỗi cá nhân trong xã hội. 

- Chia sẻ suy nghĩ:

• Quyền bình đẳng là thành quả đấu tranh lâu dài của nhân loại tiến bộ qua những thời kì lịch sử khác nhau. Quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật được nhà nước tôn trọng, bảo vệ và ghi nhận trong Hiến pháp và pháp luật.
• Quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật được hiểu là: mọi công dân không phân biệt về: giới tính, độ tuổi, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, địa vị xã hội… đều không bị phân biệt đối xử trong việc hưởng quyền, thực hiện nghĩa vụ và chịu trách nhiệm pháp lí theo quy định của pháp luật.
• Quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật có ý nghĩa quan trọng đối với đời sống con người và xã hội.

KHÁM PHÁ

1. Một số quy định cơ bản của pháp luật về quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật

a. Công dân bình đẳng về quyền và nghĩa vụ

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau để trả lời câu hỏi: 

Bà M có một con riêng và một con chung với ông C. Họ sống yên vui, luôn yêu thương, chăm sóc, giúp đỡ lẫn nhau, không phân biệt con chung, con riêng. Ông bà cùng qua đời do tai nạn giao thông và không để lại di chúc, nên người con chung đòi hưởng thừa kế toàn bộ số tài sản của bà M và ông C để lại (ông C, bà M không có tài sản riêng), người con riêng không đồng ý và đòi chia đều số tài sản nói trên cho cả hai người. Sự việc được khởi kiện và Toà án đã ra quyết định phân chia số tài sản mà bà M và ông C để lại cho cả hai người con bằng nhau.

Nhà A có ba mẹ con, gồm mẹ, anh trai đang học đại học và A (con gái) đang học trung học phổ thông. Thời gian gần đây, mẹ đau ốm nhiều nên kinh tế gia đình bị giảm sút, A xin mẹ cho nghỉ học để phụ mẹ bán hàng tăng thu nhập của gia đình, tạo điều kiện cho anh trai tiếp tục học hết đại học. Mẹ không đồng ý và yêu cầu A tiếp tục đi học.

Thực hiện Luật Giao thông đường bộ, người điều khiển, người ngồi trên xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy ở thành phố N không phân biệt người già hay trẻ, nam hay nữ đều đội mũ bảo hiểm có cài quai đúng quy cách, luôn chấp hành đúng hiệu lệnh và chỉ dẫn của hệ thống báo hiệu đường bộ.

(1) Công dân bình đẳng về quyền và nghĩa vụ pháp lí được thể hiện như thế nào ở mỗi thông tin, trường hợp trên?

(2) Em hãy nêu một số quy định pháp luật thể hiện công dân bình đẳng về quyền và nghĩa vụ pháp lí, cho ví dụ minh hoạ.

Hướng dẫn trả lời: 

(1) Công dân bình đẳng về quyền và nghĩa vụ pháp lý được thể hiện trong các thông tin, trường hợp trên như sau:

• Trường hợp 1: Công dân không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội và mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, phải tuân theo quy định của pháp luật mà không phân biệt giới tính, thành phần, địa vị trong xã hội. 
• Trường hợp 2: Trong nghĩa vụ quân sự, mọi công dân không phân biệt giới tính khi đăng ký tham gia đi nghĩa vụ. 

• Trường hợp 3: Công dân trong trường hợp này đã được pháp luật đối xử bình đẳng, công bằng thông qua việc chia số tài sản của bà M và ông C để lại cho cả hai người con bằng nhau. 
• Trường hợp 4: Mẹ của A đã thực hiện đúng quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật qua việc tiếp tục để cho A đi học như anh trai của A dù hoàn cảnh gia đình khó khăn. 
• Trường hợp 5: Trước pháp luật, ở đây cụ thể là trước Luật Giao thông đường bộ, người điều khiển giao thông là mọi công dân đều phải chấp hành quy định theo đúng luật mà không phân biệt độ tuổi, giới tính. 

(2) Một số quy định pháp luật thể hiện công dân bình đẳng về quyền và nghĩa vụ pháp lý là:

• Khoản 1 Điều 3 Bộ luật dân sự 2015 quy định: "Mọi cá nhân, pháp nhân đều bình đẳng, không được lấy bất kỳ lí do nào để phân biệt đối xử, được pháp luật bảo hộ như nhau về các quyền nhân thân và tài sản".
• Điểm b Khoản 1 Điều 3 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định: "Mọi người phạm tội đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt giới tính, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội".
• Điều 2 Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân quy định: "Tính đến ngày bầu cử được công bố, công dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp theo quy định của Luật này".
• Khoản 1 điều 4 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định: "Bảo vệ môi trường là quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của mọi cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân".
• Điều 8 Luật Tố tụng Dân sự năm 2015 quy định: “Trong tố tụng dân sự mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt dân tộc, giới tính, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần xã hội, trình độ văn hóa, nghề nghiệp, địa vị xã hội. Mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân đều bình đẳng trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng trước Tòa án”.

b) Công dân bình đẳng về trách nhiệm pháp lí

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

Tại một ngã tư giao thông, ông A (nhân viên) và ông B (thủ trưởng) cùng làm tại một cơ quan, do mải nói chuyện, không chú ý nên cả hai đã điều khiển xe máy vượt đèn đò và đều bị Cảnh sát giao thông xử phạt vi phạm hành chính.

Ông P làm nghề nhuộm vải, còn ông Q làm nghề tái chế kim loại nhôm. Cả hai ông đều xả nước thải chưa qua xử lí ra sông, gây ô nhiễm môi trường, làm chết toàn bộ số cá đang nuôi trong lồng bè của ông K. Cơ quan có thầm quyền đã buộc ông P và ông Q phải chấm dứt hành vi xả thải và đều phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại mà họ đã gây ra cho ông K theo quy định của pháp luật.

Ông V (62 tuổi) và anh M (18 tuổi) đang vận chuyển trái phép chất ma tuý, thì bị công an bắt. Khi xét xử Toà án quyết định: anh M bị phạt 9 năm tù, còn ông V bị phạt 12 năm tù. 

(1) Công dân bình đẳng về trách nhiệm pháp lí được thể hiện như thế nào ở mỗi thông tin, trường hợp trên?

(2) Ở trường hợp 4, theo em đề bảo đảm quyền bình đẳng của công dân thì số tiền mà ông A và ông B phải nộp phạt sẽ giống nhau hay khác nhau? Vì sao?

(3) Em hãy nêu một số quy định pháp luật thể hiện công dân bình đẳng về trách nhiệm pháp lí và cho ví dụ minh hoa.

Hướng dẫn trả lời: 

(1) Công dân bình đẳng về trách nhiệm pháp lí được thể hiện trong các thông tin trên như sau:

• Các đoạn thông tin 1, 2, 3 cho biết: mọi công dân không phân biệt giới tính, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội,... nếu có hành vi vi phạm pháp luật thì đều bị xử lí theo quy định của pháp luật.

• Trường hợp 4 cho biết: ông A và ông B tuy ở 2 vị trí công việc khác nhau, nhưng đều bị xử phạt vi phạm hành chính khi có hành vi vi phạm Luật Giao thông đường bộ.
• Trường hợp 5 cho biết: ông P và ông Q tuy làm những nghề nghiệp khác nhau, nhưng đều bị xử phạt khi có hành vi vi phạm Luật Bảo vệ môi trường.
• Trường hợp 6 cho biết: ông V và anh M tuy khác nhau về độ tuổi, nhưng đều bị xử lí hình sự khi có hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy.

(2) 

• Trong Trường hợp 4, để bảo đảm quyền bình đẳng của công dân thì số tiền mà ông A và ông B phải nộp phạt sẽ giống nhau.
• Vì: ông A và ông B cùng phạm một lỗi (vượt đèn đỏ); mức độ vi phạm ngang nhau và hành vi vi phạm xảy ra trong một hoàn cảnh như nhau.

(3) 

- Một số quy định của pháp luật:

• Điều 9 Luật Tố tụng Dân sự năm 2015 quy định: Tố tụng hình sự được tiến hành theo nguyên tắc mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt dân tộc, giới tính, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần và địa vị xã hội. Bất cứ người nào phạm tội đều bị xử lí theo pháp luật.
• Khoản 6 Điều 4 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định: Cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân được hưởng lợi từ môi trường có nghĩa vụ đóng góp tài chính cho hoạt động bảo vệ môi trường; gây ô nhiễm, sự cố và suy thoái môi trường phải chi trả, bồi thường thiệt hại, khắc phục, xử lý và chịu trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật.
• Điều 95 Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân quy định: Người nào dùng thủ đoạn lừa gạt, mua chuộc hoặc cưỡng ép làm trở ngại việc bầu cử, ứng cử của công dân; vi phạm các quy định về vận động bầu cử; người có trách nhiệm trong công tác bầu cử mà giả mạo giấy tờ, gian lận phiếu bầu hoặc dùng thủ đoạn khác để làm sai lệch kết quả bầu cử hoặc vi phạm các quy định khác của pháp luật về bầu cử thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

- Ví dụ minh họa:

• Ví dụ 1: Anh B là con trai của chủ tịch tỉnh X, anh B  cùng với chị C có hành vi cố ý gây thương tích cho người khác. Khi đưa ra xét xử thấy hành vi của anh B có tính chất dã man, còn chị C là đồng phạm. Vì vậy toà tuyên án anh B là 2 năm 4 tháng tù còn chị C bị tuyên mức án là 1 năm 7 tháng tù.

=> Như vậy có thể thấy rằng toà án căn cứ vào mức độ, tính chất và hành vi vi phạm để xác định hình phạt và mức án phạt. Cho dù anh B là con trai của chủ tịch tỉnh X thì cũng vẫn phải chịu mức án về hành vi của mình, không có sự thiên vị nào ở đây cả bởi anh B bình đẳng như mọi công dân Việt Nam khác về trách nhiệm pháp lý.

• Ví dụ 2: Doanh nghiệp A có hành vi trốn thuế, sau khi điều tra và phát hiện doanh nghiệp A đã cấu kết với một cán bộ trong cơ quan thuế để thực hiện trót lọt các hành vi này. Cơ quan điều tra đã khởi tố những người liên quan trong doanh nghiệp thực hiện hành vi này và cả người cán bộ trong cơ quan thuế để xử lý một cách nghiêm minh, đúng pháp luật.

=> Trong ví dụ này, có thể thấy rằng pháp luật nghiêm minh xử lý đúng người đúng tội, cho dù có là cán bộ cơ quan nhà nước nhưng khi có sai phạm vẫn sẽ bị xử lý theo đúng pháp luật.

2. Ý nghĩa quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật đối với đời sống con người và xã hội

Câu hỏi: Em hãy các thông tin, trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

Chị V là người dân tộc thiểu số, sống ở huyện vùng cao thuộc tỉnh C. Nhờ nỗ lực học tập, phấn đấu, chị đã được bầu làm đại biểu Quốc hội khoá XV. Với tư cách là đại biêu Quốc hội, chị đã có nhiều y kiến, kiến nghị về chính sách phát triển kinh tế — xã hội, đặc biệt là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số, miền núi, góp phần xoá đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống của nhân dân.

Anh A là người khuyết tật bị liệt cả hai chân. anh phải di chuyển trên xe lăn. Bằng sự nỗ lực, cố gắng của bản thân và sự giúp đỡ của mọi người, anh A đã được đên trường học như các bạn khác. Tốt nghiệp phổ thông, anh thi đỗ vào trường đại học, ra trường anh xin vào làm tại một trung tâm công nghệ thông tin. Nhiệt tình, sáng tạo trong công việc nên anh luôn được mọi người yêu mến, kính trọng.

Nhà nước đã ban hành và thực hiện chính sách miễn, giảm học phí cho những sinh viên là người dân tộc thiểu số và những sinh viên có gia đình sinh sống ở vùng núi, những khu vực đặc biệt khó khăn đề giúp họ có điều kiện học tập tốt hơn.

(1) Em hãy cho biết việc thực hiện tốt quyền bình đẳng của công dân đã mang lại những lợi ích gi cho bản thân chị V anh A và xã hội?

(2) Việc Nhà nước ban hành và thực hiện một số chính sách ưu tiên đối với sinh viên là người dân tộc thiểu số có ý nghĩa như thế nào trong việc đảm bảo quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật?

(3) Theo em, nếu không quy định quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật thì sẽ dẫn đến những hậu quả gì cho công dân và cho xã hội?

Hướng dẫn trả lời: 

(1) Việc thực hiện tốt quyền bình đẳng của công dân đã mang lại những lợi ích là: 

- Trường hợp 1:

• Việc thực hiện tốt quyền bình đẳng của công dân đã giúp cho chị V được hưởng quyền học tập; quyền bầu cử và ứng cử vào Quốc hội.
• Với đại biểu Quốc hội khóa XV, chị V đã có nhiều ý kiến, kiến nghị về chính sách phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số, miền núi, góp phần xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống của nhân dân.

- Trường hợp 2: Việc thực hiện tốt quyền bình đẳng của công dân đã giúp cho anh A được hưởng quyền học tập và lao động, cống hiến cho xã hội.

(2) Đồng bào các dân tộc thiểu số thường sinh sống tại những địa bàn còn nhiều khó khăn về kinh tế; thông tin liên lạc và cơ sở vật chất cho giáo dục còn nhiều thiếu thốn, lạc hậu hơn so với các khu vực khác trong cả nước; mặt khác, do kinh tế khó khăn và nhận thức của một bộ phận đồng bào còn hạn chế, nên nhiều gia đình chưa quan tâm đúng mức đến việc học tập của con, em.

=> Vì vậy, việc nhà nước Việt Nam ban hành và thực hiện một số chính sách ưu tiên đối với học sinh, sinh viên người dân tộc thiểu số có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật. Những chính sách ưu tiên này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa,… có thể tiếp tục học tập, lĩnh hội tri thức như mọi công dân khác. Qua đó, góp phần tích cực vào việc nâng cao dân trí, rút ngắn khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển giữa các vùng trong cả nước.

(3) Nếu không quy định quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật thì sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, như: 

• Tạo ra sự bất bình đẳng giữa các công dân; khiến cho các công dân không được sống trong môi trường an toàn, lành mạnh, không được phát triển đầy đủ và toàn diện… 
• Sự tôn nghiêm của Hiến pháp và pháp luật bị xâm phạm. 
• An ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội bị đe dọa.
• Mất lòng tin vào Nhà nước và pháp luật.
• Gây ra sự bất mãn và xung đột.
• Thiếu công bằng và phát triển không bền vững.
• ...

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với những ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a. Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ của mọi công dân, không phân biệt người lớn hay trẻ em.

b. Mọi công dân khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật đều có quyền kinh doanh.

c. Trẻ em không có nghĩa vụ bảo vệ môi trường.

d. Mỗi người sinh ra và lớn lên trong những điều kiện khác nhau nên không thể bình đẳng với nhau.

Hướng dẫn trả lời: 

- Ý kiến a. Đồng tình. Hiến pháp năm 2013 của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nêu rõ: “Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân” (Khoản 1 Điều 45).

- Ý kiến b. Đồng tình. Hiến pháp năm 2013 của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nêu rõ: “Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội” (Khoản 2 Điều 16) và “Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm” (Điều 33).

- Ý kiến c. Không đồng tình. Vì: bảo vệ môi trường là quyền và nghĩa vụ của mọi công dân, điều này đã được quy định trong Hiến pháp và pháp luật (Điều 43 Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: “Mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành và có nghĩa vụ bảo vệ môi trường”).

- Ý kiến d. Không đồng tình. Vì: Mọi công dân không phân biệt giới tính, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội, độ tuổi,… nếu có đủ các điều kiện theo quy định của Hiến pháp, pháp luật thì đều bình đẳng với nhau; không ai bị phân biệt đối xử trong việc hưởng quyền, thực hiện nghĩa vụ công dân và phải chịu trách nhiệm pháp lí khi vi phạm pháp luật.

Câu 2: Em hãy nhận xét, đánh giá hành vi, việc làm của các chủ thể sau:

a. Anh M năm nay đủ 18 tuổi nhưng cán bộ xã T đã không ghi tên vào danh sách cử tri để anh tham gia bầu đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp với lí do anh M không đọc thông, viết thạo tiếng Việt.

(1) Hành vi của cán bộ xã T là thực hiện đúng hay vi phạm quyền bình đẳng của công dân tước pháp luật? Vì sao?

(2) Trong trường hợp này, anh M cần làm gì đề thực hiện quyền bình đẳng của mình?

b. Anh V là người tỉnh A đã theo học nghề làm gồm sử tại làng nghề gốm truyền thống thuộc tỉnh B. Dựa vào kiến thức, kinh nghiệm và biết áp dụng công nghệ vào sản xuất, quảng bá sản phẩm, nắm bắt nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế, anh V đã mở xưởng sản xuất riêng tại tỉnh B, thu hút nhiều lao động của tỉnh B vào làm việc, giúp người dân nơi đây thoát nghèo. Những người đã từng dạy nghề làm gồm sứ cho anh V buộc phải thay đổi phương thức sản xuất kinh doanh để có thể cạnh tranh với anh V và cùng tồn tại, phát triển ngay trên quê hương của mình.

Việc anh V mở xưởng sản xuất tại tính B có phả là thực hiện quyên bình đẳng của công dân trong lĩnh vực kinh tế không? Vì sao?

c. G và N cùng tốt nghiệp trung học phổ thông. G dự thi và trúng tuyển vào hệ chính quy của Trường Đại học B, còn N đi làm công nhân tại Nhà máy X, sau đó dự thi và trúng tuyển vào hệ vừa học vừa làm cùng của Trường Đại học B. Sau những năm miệt mài học tập, cả hai đều tốt nghiệp Trường Đại học B và cùng làm việc tại Nhà máy X.

(1) Quyền bình đẳng trong lĩnh vực văn hoá, giáo dục được G và N thực hiện như thế nào?

(2) Việc G và N cùng làm việc tại Nhà máy X có thể hiện sự bình đằng của công dân không? Vì sao?

d. Bà U kinh doanh mặt hàng điện máy, ông Y kinh doanh vật liệu xây dựng. Cả hai cũng trốn thuê nên đã bị cơ quan có thẩm quyền truy thu thuế và xử phạt hành chính theo quy định của pháp luật.

Việc cơ quan có thẩm quyền truy thu thuế và xử phạt hành chính đốivới bà U và ông Y có thẻ hiện sự bình đẳng về nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lí của công dân trước pháp luật không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời: 

a. 

(1) Hành vi của cán bộ xã T đã vi phạm quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật. Vì công dân 18 tuổi đã đủ tuổi tham gia bầu đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. 

(2) Để thực hiện quyền bình đẳng của mình, anh M nên, giải thích cho cán bộ xã T hiểu 2 vấn đề sau:

• Vấn đề 1: Quy định của Hiến pháp và pháp luật về quyền bình đẳng của công dân trong việc bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
• Vấn đề 2: Quy định tại Khoản 4 Điều 13 Nghị định số 54/2018/NĐ-CP của Chính phủ: “Trường hợp cử tri không biết chữ hoặc không biết tiếng Việt, cử tri là người khuyết tật không tự đánh dấu và ký tên vào Phiếu lấy ý kiến cử tri thì được nhờ người trong gia đình hoặc người thân viếthộ

=> Từ đó, yêu cầu cán bộ xã T ghi tên mình vào danh sách cử tri.

b. Việc anh V mở xưởng sản xuất tại tỉnh B là thực hiện quyền bình đẳng của công dân trong lĩnh vực kinh tế. Vì: Hiến pháp năm 2013 của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nêu rõ: “Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội” (Khoản 2 Điều 16) và “Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm” (Điều 33).

c. 

(1) Quyền bình đẳng trong lĩnh vực văn hoá, giáo dục được G và N được thể hiện thông qua việc: G và N đều có quyền: đăng kí tham gia tuyển sinh, học tập và lựa chọn chương trình đào tạo (chính quy/ vừa học vừa làm)…. theo nhu cầu của bản thân.

(2) Việc G và N cùng làm việc tại Nhà máy X đã thể hiện sự bình đẳng của công dân. Vì: Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: 

• “Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội” (Khoản 2 Điều 16)
• “Công dân có quyền làm việc, lựa chọn nghề nghiệp, việc làm và nơi làm việc” (Khoản 1 Điều 35).

d. Việc cơ quan có thẩm quyền truy thu thuế và xử phạt hành chính đối với bà U và ông Y đã thể hiện sự bình đẳng về nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lí của công dân trước pháp luật không. Vì: bất kì công dân nào vi phạm pháp luật đều phải chịu trách nhiệm về hành vi vi phạm của mình và phải bị xử lí theo quy định của pháp luật, không phân biệt người đó là người có chức, có quyền, có địa vị xã hội… hay là một công dân bình thường; không phân biệt giới tính, tôn giáo,…

Câu 3: Em hãy xử lí các tình huống sau:

a. Từ ngày được bổ nhiệm làm Giám đốc công ty và có thu nhập cao nên bố của T yêu cầu mẹ của T dừng công việc giảng dạy tại trường trung học phổ thông và ở nhà để chăm lo việc gia đình. Mẹ của T không đồng ý.

(1) Theo em yêu cầu của bố T có vi phạm quyền bình đằng của công dân trước pháp luật không? Vì sao?

(2) Theo em, để đảm bảo bình đẳng vẻ nghĩa vụ trong gia đình, bố của T cần phải làm gi?

(3) Nếu là T, em sẽ giải thích cho bố như thê nào?

b. Nhà P có hai anh em. P đang học Trường Đại học G (theo đúng nguyện vọng của bản thân), còn người em gái của P có nguyện vọng học Trường Đại học Thể dục — Thể thao vi rất thích đá bóng, nhưng bố mẹ P không đồng ý và yêu cầu em phải thi vào Trường Đại học Sự phạm đề tiếp nối truyện thống của gia đình.

(1) Theo em, bố mẹ P có vi phạm quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật không? Vì sao?

(2) Nếu là P hoặc là em gái của P, em sẽ giải thích với bố mẹ như thế nào?

Hướng dẫn trả lời: 

a. 

(1) Theo em, yêu cầu của bố T có vi phạm quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật. Vì bố T không có quyền yêu cầu mẹ T dừng công việc của mình. Hành động của bố T là không tôn trọng và phân biệt đối xử mẹ T trong công việc. 

(2) Theo em, để đảm bảo bình đẳng về nghĩa vụ trong gia đình, bố T cần:

• Bàn bạc, thảo thuận và tôn trọng quyết định của mẹ T về công việc, nơi làm việc…
• Yêu thương, chung thủy, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ các thành viên trong gia đình.
• Cùng chia sẻ, giúp đỡ mẹ T thực hiện các công việc trong gia đình.

(3) Nếu là T, em sẽ giải thích với bố rằng: 

“Việc tự do làm việc, lựa chọn nghề nghiệp và nơi làm việc của mọi công dân đã được quy định trong Hiến pháp và pháp luật. Do đó, việc bố yêu cầu mẹ phải nghỉ việc ở trường để về chăm sóc gia đình là không phù hợp và trái với pháp luật. Bố không nên làm như vậy. 

Bên cạnh vấn đề về pháp luật, con nghĩ rằng: đối với bất kì ai, gia đình luôn chiếm giữ vị trí quan trọng, thiêng liêng; tuy nhiên, công việc cũng là một phần trong cuộc sống. Với mẹ, công việc giảng dạy không chỉ thể hiện niềm đam mê, vị trí xã hội mà còn cùng với bố kiếm thêm thu nhập để lo cho gia đình. Bao năm qua, mẹ đã làm rất tốt việc sắp xếp thời gian để vừa có thể chăm sóc chu toàn cho gia đình vừa hoàn thành tốt công việc giảng dạy. Vì vậy, con tin rằng bố sẽ lăng nghe, thấu hiểu và tôn trọng quyết định của mẹ về vấn đề này”.

b. 

(1) Bố mẹ P đã vi phạm quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật, vì: bố mẹ P đã có thái độ và hành động ép buộc em gái P đăng kí thi vào trường ĐHSP Hà Nội - trái với mong muốn và nguyện vọng của em ấy.

(2) Nếu là P hoặc em gái P, em sẽ giải thích với bố mẹ rằng: 

• Việc tự do lựa chọn nghề nghiệp của công dân đã được quy định trong Hiến pháp và pháp luật. Vì vậy, việc bố mẹ ép em gái theo học trường ĐHSP Hà Nội là hành vi trái với pháp luật. Bố mẹ không nên làm như vậy.
• Mặt khác, nếu học tập không đúng với đam mê, sở thích thì cũng không có động lực để cố gắng và khó đạt được kết quả cao.

Câu 4: Hãy chia sẻ những việc mà em và người thân đã làm đề thực hiện các quy định của pháp luật về quyền bình đẳng của công dân trước pháp luật.

Hướng dẫn trả lời: 

• Đăng ký tạm trú: Khi chuyển đến một địa phương mới, chúng tôi đã đăng ký tạm trú để thông báo với chính quyền địa phương về địa chỉ cư trú của mình. Việc này giúp đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm của chúng tôi đối với địa phương và pháp luật.
• Tham gia bầu cử: Chúng tôi đã tham gia bầu cử để thể hiện quyền công dân, tôn trọng quy định pháp luật về dân chủ và thực hiện quyền lựa chọn của mình.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy cùng các bạn trong nhóm xây dựng và thực hiện kịch bản có nội dung phản ánh những vấn đề sau:

- Tôn trọng và bảo vệ quyền bình đẳng trong học tập, vui chơi của trẻ em.

- Không phân biệt đối xử với người nghèo, người khuyết tật.

Hướng dẫn trả lời: 

Tiểu phẩm: HAI BỐ CON MÌNH CÙNG SỬA SAI

Nhà Nam nằm ven đô, gần quốc lộ 18. Nam trạc tuổi trung niên đang cùng đám bạn ngồi chơi bài. Trên chiếc chiếu cói đã cũ rách, ấm chén pha trà vứt bề bộn, mùi khói thuốc lá nồng nặc trong căn nhà nhỏ rộng khoảng 35m2, đồ đạc chẳng có gì giá trị.

Tùng, cậu con trai lớn của Nam đang học lớp 9 vừa giúp mẹ đưa hàng ra chợ về, vừa đi vào đến sân, đang dựng xe. Nam đang chơi bài, nghe tiếng động nhìn ra sân thấy con trai, Nam gọi vào hỏi.

Nam: Mẹ có dặn gì không?

Tùng (nhanh nhảu trả lời): Mẹ dặn, tý nữa mẹ về, bố và mẹ đi thăm ông ngoại, hình như ông bị ốm.

Trên chiếu, đám người chơi bài người nào cũng điếu thuốc trên miệng, từng hơi kéo vào rồi xả ra, Nam rít hơi thuốc, tay chia bài và dường như không quan tâm đến việc vợ dặn chuẩn bị đi thăm bố vợ bị ốm, Nam lấy tờ 50 nghìn đưa cho Tùng rồi bảo.

Nam: Ông già rồi, ốm là chuyện thường, thăm nom gì, để mẹ mày tự đi, cầm tiền sang nhà bác Hương mua cho bố bao thuốc Thăng Long.

Sơn là bạn trong đám đánh bài, thấy Nam bảo Tùng đi mua thuốc, Sơn quay lại nhìn Tùng rồi nhắc khẽ:

Sơn: Mua thuốc Thăng Long bao mềm nhé cu! Này nhé mua về bao nguyên không được thiếu điếu nào đâu thằng quỷ.

 Tùng (vê vê tờ 50 nghìn trên tay, rồi đưa lên quẹt qua mũi cười ngạo nói với Sơn): Chú lại chọc quê cháu hả, dạo này cháu dùng kenk rồi, không dùng bình dân đâu.

Nói rồi Tùng phóng xe vút ra ngoài ngõ để đi mua thuốc lá, Sơn và mọi người lại tiếp tục chơi bài, khói thuốc vẫn nghi ngút.

Quầy bán thuốc nhà chị Hương hôm nay có vẻ vắng hơn mọi khi. Chị Hương đang xếp hàng.

Tùng (đi vào gọi to): Bác Hương, bán cháu một bao Kenk và một Thăng Long mềm.

Chị Hương nhìn Tùng có vẻ không muốn bán vì biết Tùng hay mua nợ và chưa trả hết nợ.

Chị Hương: Này nhé, không bán nợ đâu.

Tùng (rút tiền từ trong túi chìa ra đưa cho chị Hương): Đây “xiền” đây, trả nợ 3 bao hôm trước và hôm nay.

Chị Hương nhìn Tùng đang rút tiền từ trong túi quần ra, có vẻ thấy vui, liền đi ra chỗ để thuốc lá, lấy thuốc đưa cho Tùng.

Chị Hương: Kiếm được vụ gì hay lấy cắp tiền của mẹ, sao hôm nay “Cu” nhiều tiền thế…

Tùng (nhìn chị Hương có vẻ tự đắc, vênh mặt, tay đưa tiền cho chị Hương): Này nhé, đây chưa bao giờ biết ăn cắp, mà chỉ “mượn tạm” thôi nhé… (cười).

Tùng nhận thuốc từ tay chị Hương, cầm bao thuốc Tùng bóc bao kenk và châm hút, những hơi thuốc kéo nghiền thật sâu và xả ra hơi thật dài. Đúng lúc đồng chí cán bộ quản lý thị trường vừa đi tới, anh dừng xe máy trước quán chị Hương hỏi mua quà. Nhìn thấy chị Hương đưa cho Tùng mấy bao thuốc, rồi trước cửa hàng lại treo cả biển quảng cáo bán thuốc lá, anh khéo léo nhắc nhở:

Cán bộ quản lý thị trường: Chị Hương này, theo quy định của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá thì việc buôn bán thuốc lá như bây giờ của cửa hàng là có vi phạm rồi đấy.

Chị Hương (nhíu mày): Thế ạ! Em có biết đâu, lâu nay em vẫn bán mà có sao đâu! Em vi phạm cái gì, chứ tụi em từ khi mở cửa hàng này có được nghe tuyên truyền gì về cấm quảng cáo bán thuốc lá đâu chứ!

Anh cán bộ (cười rồi nói): Chị treo biển quảng cáo để ở trước cửa hàng thế kia là vi phạm vào luật phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012, vì Luật nghiêm cấm hành vi quảng cáo, khuyến mại thuốc lá, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức.

Tùng trên tay vẫn mấy bao thuốc, đi gần lại chỗ chị Hương đứng nghe.  Anh cán bộ tiến lại gần Tùng, đưa tay vỗ vỗ vai cậu ta:

Anh Cán bộ: Đặc biệt là chị đã bán thuốc lá cho người chưa thành niên, dù là cháu mua để sử dụng hay mua hộ cho người khác thì cũng bị nghiêm cấm. Sắp tới Nhà nước sẽ có nhiều biện pháp để xử phạt vi các trường hợp vi phạm điều cấm. Chị Hương cũng phải lưu ý chấp hành, vừa tốt cho người vừa đẹp cho mình.

Chị Hương (phân bua): Tôi biết thuốc lá rất có hại cho sức khỏe, nhưng… thấy mọi người bán thì … thật ra loại hàng này tôi cũng chỉ bán phụ thêm thôi, anh thấy đấy, cửa hàng này chủ yếu là các loại hàng tiêu dùng thiết yếu, cần cho bà con hàng xóm chứ ở ngõ nhỏ này, làm gì có khách đâu.

Chị Hương (liếc nhìn anh cán bộ và quay sang nhìn Tùng nói vỗ về): Cháu còn ít tuổi nên bỏ thuốc lá đi cháu ạ, hút thuốc lá rất có hại cho sức khỏe, không chỉ cho bản thân người xài đâu mà ảnh hưởng những người xung quanh nữa và cả giống nòi của chúng ta nữa. Cháu hút thuốc lá, bác vì hám tiền bán cho cháu giờ bác đã phạm tội rồi đây.

Tùng tay cầm hai bao thuốc, nhìn về phía anh cán bộ quản lý thị trường, rồi lại quay sang nhìn chị Hương.

Tùng: Cháu cũng vì bị bố thường xuyên sai đi mua thuốc lá, nên cũng nghiện lúc nào không hay. Mặc dù cháu biết hút thuốc lá có hại cho sức khỏe, nhưng bị rủ rê, lôi kéo giờ không có điếu thuốc cháu thèm lắm bác ạ. Hôm nay gặp được bác cán bộ quản lý thị trường nói việc làm này của cháu là bị pháp luật cấm, bác Hương không bán thuốc nữa và cháu cũng sẽ bỏ được thôi bác ạ.

Chị Hương cảm thấy xấu hổ đi về phía Tùng lấy lại mấy bao thuốc vừa bán cho Tùng.

Chị Hương: Ừ, từ giờ bác không bán thuốc lá nữa, nghe cháu nói bác cảm thấy xấu hổ lắm.

Nói xong chị Hương đi về phía trước cửa hàng, gỡ biển quảng cáo cất đi.

Anh cán bộ quản lý thị trường mỉm cười, rồi quay lại Tùng :

Anh Cán bộ: Cháu chưa đủ 18 tuổi, là người chưa thành niên mà bố sai đi mua thuốc là bố cháu đã vi phạm đấy, pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi sử dụng trẻ em dưới 18 tuổi đi mua và sử dụng thuốc lá. Về nhà, cháu nói lại như vậy cho bố nghe nhé, lần sau bố lại sai đi mua thuốc lá là cương quyết từ chối nhớ chưa!

Tùng nhìn anh cán bộ quản lý thị trường rồi liếc mắt nhìn sang chị Hương với vẻ như đã hiểu thêm một điều mới, học thêm bài học bổ ích. đi về phía xe máy, Tùng mở cốp đem trả lại chị Hương những bao thuốc đó, rồi nhìn anh cán bộ quản lý thị trường nói:

Tùng: Hôm nay hai bố con cháu đều sai, may nhờ có chú cháu đã hiểu ra, Cháu cảm ơn chú nhiều.

Rồi Tùng phóng xe về nhà, thấy một mình bố dọn dẹp nơi cách đây một tiếng là chỗ mấy ông ngồi tá lả. Thấy Tùng về, tay không, ông bố dừng tay nói:

Nam: Sai đi mua thuốc mà đi đâu giờ mới về, lại tay không thế kia, không mua được thì tiền đâu hay nướng vào game hết rồi!

Tùng (ngồi xuống bậc thềm, giọng trùng xuống): Hôm nay, hai bố con mình đã làm một việc sai đấy, từ giờ bố bỏ thuốc đi, hút thuốc lá có ích gì đâu chỉ hại cho sức khỏe thôi. Để con lấy cho bố xem cái này, họ cảnh báo tác hại của thuốc lá cực hay.

Nói rồi, Tùng đi vào bàn học của mình, lục lọi lấy ra một tờ giấy A4 trên đó vẽ hình ảnh những điếu thuốc lá đang cháy và độ dài ngắn dần của thuốc lá tỷ lệ thuận với tuổi thọ của người hút nó.

Nam (nhìn bức hình, xoa đầu con và vỗ vai): Ái chà, cu cậu này lớn lúc nào bố không biết, được rồi bố hứa với con từ nay bố sẽ bỏ thuốc lá. Hai bố con ta sai rồi, nhưng may là chúng ta đã hiểu ra điều đó sớm con ạ, và từ giờ bố con mình cũng sửa thôi.

Hai bố con cùng nhìn ra màn hình cười to.