Sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động công nghiệp cùng với những tác động tiêu cực của con người đã làm cho tình trạng ô nhiễm môi trường diễn ra ngày càng nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sự phát triển bền vững của kinh tế - xã hội trong tương lai. Những tác nhân gây ô nhiễm môi trường là gì và dẫn đến những sự biến đổi khí hậu như thế nào?
Những tác nhân gây ô nhiễm môi trường là khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch, khai thác và sử dụng năng lượng hạt nhân.
Dẫn đến những sự biến đổi khí hậu: sự nóng lên toàn cầu, lượng mưa thay đổi, sự dịch chuyển của các đới khí hậu đã tồn tại hàng ngàn năm đang diễn ra tại các vùng khác nhau trên Trái Đất, sự xuất hiện ngày càng nhiều hiện tượng khí hậu cực đoan.
Câu hỏi 1. Nêu những ảnh hưởng tiêu cực của việc khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch quá mức mà em biết.
Những ảnh hưởng tiêu cực của việc khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch quá mức:
Có thể nói, nhắc đến biến đổi khí hậu người ta thường là nói đến đốt nhiên liệu hóa thạch.
Câu hỏi 2. Giải thích tại sao việc sử dụng và khai thác nhiên liệu hóa thạch đã tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
Việc sử dụng và khai thác nhiên liệu hóa thạch đã tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người vì:
Luyện tập 1. Tìm hiểu để mô tả và giải thích sơ lược tác động của hiệu ứng nhà kính đến sự nóng lên toàn cầu (Hình 10.4).
Tác động của hiệu ứng nhà kính đến sự nóng lên toàn cầu:
Các tia bức xạ bước sóng ngắn của mặt trời xuyên qua bầu khí quyển đến mặt đất được mặt đất hấp thụ và phản xạ trở lại các bức xạ bước sóng dài. Một số phân tử trong bầu khí quyển như carbon dioxide và hơi nước có thể hấp thụ những bức xạ nhiệt này và giữ ấm trong bầu khí quyển. Sự gia tăng nồng độ của các khí nhà kính là nguyên nhân làm nhiệt độ Trái Đất tăng cao.
Vận dụng 1. Hoạt động theo nhóm học tập, em hãy thiết kế poster tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch đối với môi trường và các giải pháp thay thế dử dụng nhiên liệu hóa thạch hiện nay.
Câu hỏi 3. Theo em, nồng độ pH trong nước mưa acid có giá trị khoảng bao nhiêu? Tìm hiểu những cơn mưa acid đã từng xảy ra ở Việt Nam.
Nồng độ pH trong nước mưa acid có giá trị khoảng 5,6.
Những cơn mưa acid đã từng xảy ra ở Việt Nam:
Hiện nay mưa acid đang tăng lên đáng kể tập trung chủ yếu gồm các thành phố lớn.
Câu hỏi 4. Trình bày những tác hại của mưa acid đến hệ sinh thái.
Những tác hại của mưa acid đến hệ sinh thái:
Câu hỏi 5. Những địa phương nào của Việt Nam đã từng có mưa acid? Những tác hại của các trận mưa acid này là gì?
Đề tài "Nghiên cứu đánh giá hiện trạng và lập bản đồ phân bố lắng đọng acid ở Việt Nam" do Cơ quan chủ trì Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cùng phối hợp với Chủ nhiệm đề tài ThS. Ngô Thị Vân Anh năm 2015 đã cho thấy mưa acid đã xảy ra ở nhiều nơi với mức độ khác nhau.
(Các số liệu ở trên là số phần trăm chiếm bởi số lần mưa acid xuất hiện trong tổng số lần mưa được đo tại các trạm quan trắc)
Những tác hại thường thấy của các trận mưa acid:
Câu hỏi 6. Giải thích nguyên nhân xuất hiện của mưa acid.
Nguyên nhân xuất hiện của mưa acid:
Các loại nhiên liệu hóa thạch chứa lượng lớn sulfur và nitrogen. Việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch để phục vụ cho sự phát triển công nghiệp, nhà máy nhiệt điện, khai khoáng, phương tiện giao thông…tạo ra lượng lớn sulfur dioxide (SO2) và các oxide của nitrogen (NOx). Các khí này hòa tan với hơi nước trong không khí sẽ tạo thành acid sulfuric (H2SO4) và acid nitric (HNO3). Các hạt acid này hòa lẫn vào nước mưa, làm giảm độ pH của nước mưa và gây mưa acid.
Luyện tập 2. Chúng ta có nên sử dụng nước mưa đầu mùa trong sinh hoạt không? Tại sao?
Chúng ta không nên sử dụng nước mưa đầu mùa trong sinh hoạt vì:
Vận dụng 2. Từ nguồn tư liệu sách, báo hoặc internet, các em hãy tìm những giải pháp hạn chế và khắc phục hậu quả do mưa acid tác động đến môi trường.
Những giải pháp hạn chế và khắc phục hậu quả do mưa acid tác động đến môi trường:
Những giải pháp hạn chế mưa acid:
Những giải pháp khắc phục hậu quả mưa acid:
Câu hỏi 7. Liệt kê một số hạt nhân có tính chất phóng xạ và một số loại bức xạ mà em biết.
Câu hỏi 8. Em đã bao giờ nhìn thấy biển báo như trong Hình 10.8 chưa? Nó xuất hiện ở đâu?
Hướng dẫn trả lời:
Em đã nhìn thấy biển báo như trong Hình 10.8. Biển báo đó thường xuất hiện ở các phòng chụp X - quang của bệnh viện.
Câu hỏi 9. Theo em có phương pháp nào can thiệp đến quá trình phân rã phóng xạ tự nhiên hay không?
Theo em, không có phương pháp nào can thiệp đến quá trình phân rã phóng xạ tự nhiên.
Câu hỏi 10. Quan sát Hình 10.9 và mô tả một số tác hại của phóng xạ.
Một số tác hại của phóng xạ ở Hình 10.9:
Câu hỏi 11. Quan sát Hình 10.10 và đề xuất giải pháp để giảm thiểu tác hại của khí phóng xạ tự nhiên
Giải pháp để giảm thiểu tác hại của khí phóng xạ tự nhiên:
Luyện tập 3. Tìm hiểu và trình bày về các sự cố phóng xạ đã xảy ra trong lịch sử nhân loại cùng các tác động của sự cố đó đến con người và môi trường.
Các sự cố phóng xạ đã xảy ra trong lịch sử nhân loại cùng các tác động của sự cố đó đến con người và môi trường:
Vận dụng 3. Vào ngày 11/03/2011, trận động đất với 9 độ richter đã gây ra cơn sóng thần tàn phá Nhật Bản và đã gây ra thảm họa hạt nhân nghiêm trọng tại tỉnh Fukushima. Điều này đã gây ra sự rò rỉ phóng xạ của các lò hạt nhân vào trong không khí, biển và môi trường sống xung quanh (Hình 10.9b). Phạm vi ảnh hưởng và tác hại của việc rò rỉ đó là rất lớn, cần phải tốn thời gian rất lâu mới có thể giúp cho vùng bị ảnh hưởng trở về cuộc sống bình thường. Từ nguồn tư liệu sách, báo và internet, em hãy viết một bài luận ngắn về các biện pháp khắc phục và giải quyết tình trạng ô nhiễm phóng xạ.
Phóng xạ là hiện tượng các hạt nhân nguyên tử không bền tự biến đổi và phát ra ngoài các bức xạ hạt nhân. Hiện tượng phát tán các nguyên tử ra bên ngoài được gọi là tia phóng xạ. Trong đó, các nguyên tử tính phóng xạ gọi là các đồng vị. Theo đó, các nguyên tố hóa học gồm các đồng vị được gọi là nguyên tố phóng xạ. Ô nhiễm phóng xạ chính là sự tăng trưởng mức độ bức xạ một cách tự nhiên. Chúng có thể được sinh ra do một số hoạt động của con người. Theo nghiên cứu, có khoảng 20% bức xạ chúng ta tiếp xúc là do các hoạt động của con người.
Các hoạt động đó có thể là hoạt động khai thác, xử lý vật liệu, xử lý và lưu trữ chất thải, cũng như sử dụng các phản ứng để tạo ra năng lượng cũng là một hoạt động gây ra ô nhiễm. Ô nhiễm phóng xạ có nhiều tác hại đến con người cũng như môi trường xung quanh, thay vì việc xử lý kết quả thì chúng ta nên phòng tránh là tốt nhất. Một số biện pháp phòng tránh là
Ô nhiễm phóng xạ có hậu quả cùng lớn đối vói con người, sinh vật và môi trường xung quanh. Vậy chúng ta nên áp dụng các biện pháp phòng tránh đã nêu ở trên đối với những nơi có dấu hiệu ô nhiễm phóng xạ.
Câu hỏi 12. Thảo luận nhóm và trình bày những ảnh hưởng của việc biến đổi khí hậu đến đời sống tại địa phương nơi em ở.
Những ảnh hưởng của việc biến đổi khí hậu đến đời sống tại địa phương nơi em ở: nắng nóng kéo dài, rét đậm rét hại, ngập úng do mưa lớn kéo dài ...
Câu hỏi 13. Cho một số ví dụ khác về một số sự kiện liên quan đến các hiện tượng thời tiết cực đoan ở Việt Nam.
Một số ví dụ khác về một số sự kiện liên quan đến các hiện tượng thời tiết cực đoan ở Việt Nam:
Luyện tập 4. Em hãy tìm hiểu các giải pháp khắc phục và ứng phó tình trạng biến đổi khí hậu. Giải pháp nào hiện tại đang được áp dụng tại nơi em sinh sống?
Các giải pháp khắc phục và ứng phó tình trạng biến đổi khí hậu:
Giải pháp khắc phục:
Giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu:
Giải pháp hiện tại đang được áp dụng tại nơi em sinh sống:
Câu hỏi 14. Tại sao phân tử ozone (O3) nặng hơn các phân tử oxygen (O2) nhưng lại được hình thành ở tầng bình lưu của khí quyển mà không phải ở các tầng thấp hơn?
Phân tử ozone (O3) nặng hơn các phân tử oxygen (O2) nhưng lại được hình thành ở tầng bình lưu của khí quyển mà không phải ở các tầng thấp hơn vì:
Quá trình hình thành ozone (O3) là do các phân tử oxygen (O2) dưới tác dụng của tia cực tím bị tách thành các nguyên tử oxygen (O). Mỗi nguyên tử này kết hợp với một phân tử oxygen (O2) tạo nên phân tử ozone (O3). Như vậy khí ozone (O3) sau khi hình thành tạo thành một lớp của khí quyển cách mặt đất 20 km và hấp thụ hết các tia cực tím từ Mặt Trời. Do đó, các lớp oxygen bên dưới không chịu tác dụng của tia cực tím để tiếp tục hình thành ozone.
Câu hỏi 15. Từ nguồn tư liệu sách, báo và internet, em hãy sưu tầm các thông tin, hình ảnh về tác động tiêu cực của việc suy giảm tầng ozone đến môi trường và sức khỏe con người.
Các thông tin, hình ảnh về tác động tiêu cực của việc suy giảm tầng ozone đến môi trường và sức khỏe con người:
Luyện tập 5. Tìm hiểu các phản ứng hóa học xảy ra giữa nguyên tử Cl và phân tử O3 gây ra sự phá hủy và suy giảm tầng ozone.
Các phản ứng hóa học xảy ra giữa nguyên tử Cl và phân tử O3 gây ra sự phá hủy và suy giảm tầng ozone:
Cl + O3 → ClO + O2
ClO + O3 → Cl + O2
Bài 1. Tại sao các nước tiên tiến trên thế giới không cho phép nhập khẩu các thiết bị điện tử đã qua sử dụng? Hãy nêu tác hại của nó đối với môi trường.
Không nên nhập rác thải điện tử vì:
Bài 2. Viết một bài luận ngắn để trình bày về vấn đề sử dụng năng lượng ở địa phương em, đồng thời kêu gọi mọi người tiết kiệm năng lượng vào ngày Giờ Trái Đất.
Chương trình Giờ Trái đất được tổ chức lần đầu vào năm 2007 do Quỹ Quốc tế về bảo vệ thiên nhiên (WWF) phát động. Cho đến nay, sự kiện Giờ Trái đất đã trở thành sự kiện lớn nhất thế giới được tổ chức thường niên vào tối ngày thứ Bảy cuối cùng của tháng 3, tạo ra ảnh hưởng lớn tới tất cả người dân trên toàn thế giới trong việc kêu gọi tiết kiệm năng lượng. Mỗi năm, Giờ Trái đất lại đưa ra một thông điệp khác nhau, song cùng chung một ý nghĩa là bảo vệ và gìn giữ Trái Đất xanh hơn.
Tại TP. Hồ Chí Minh, gần 500 đoàn viên thanh niên đến từ các quận, huyện, TP Thủ Đức tham gia hoạt động đạp xe diễu hành, tuyên truyền bảo vệ môi trường, tiết kiệm điện và tìm hiểu các thông điệp của chiến dịch Giờ Trái đất năm 2022; hoạt động "Tăng mảng xanh", tổ chức trồng 1.000 cây xanh ven đường, dọc bờ kênh, bờ sông tại các huyện ngoại thành; chăm sóc và bảo vệ rừng ngập mặn; tôn tạo mảng xanh, sơn vẽ các tuyến hẻm, mảng tường hư hỏng trên địa bàn TPHCM; Chương trình "Chung tay sử dụng năng lượng xanh", thực hiện lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời tại Nhà Thiếu nhi quận Bình Tân; cải tạo hệ thống lưới điện, hệ thống chiếu sáng tại các tuyến hẻm; cải tạo, thay thế miễn phí hệ thống điện cho hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn thành phố...
Bài 3. Thực hiện một đoạn video ngắn theo nhóm học tập từ tư liệu sưu tầm được về một sự cố hạt nhân đã xảy ra trong lịch sử nhân loại, những tác động của sự cố đó đối với môi trường và sức khỏe con người và giải pháp đã được áp dụng để khắc phục sự cố.
Học sinh tự tìm hiểu và thực hiện làm video
Gợi ý một số sự cố hạt nhân đã xảy ra trong lịch sử nhân loại:
https:// www. youtube. com/watch?v=DI2vBgeOC1A