Soạn mới giáo án Lịch sử 8 CTST bài 23: Việt Nam đầu thế kỉ XX

Phan Bội Châu

(1867 – 1940)

Phan Châu Trinh

(1872 – 1926)

Nguyễn Tất Thành

(1890 – 1969)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiêm vụ học tập

- GV dẫn dắt kiến thức: Bối cảnh lịch sử Việt Nam sau khi Pháp xâm chiếm bằng quân sự:

+ Thực dân Pháp:

·      Củng cố bộ máy thống trị.

·      Bắt tay vào cuộc khai thác thuộc địa.

→ Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp kéo dài từ năm 1897 đến năm 1914.

+ Việt Nam:

·      Bị chia làm 3 xứ - 3 chế độ cai trị khác nhau: Bắc Kì, Trung Kì, Nam Kì.

·      Tên nước ta bị xóa bỏ trên bản đồ chính trị thế giới.

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác bảng Chính sách khai thác thuộc địa, bảng Tác động đến xã hội SGK tr.91 và trả lời câu hỏi: Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã dẫn đến những thay đổi gì trong xã hội Việt Nam?

- GV cung cấp cho HS thêm một số hình ảnh, video liên quan đến tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp ở Việt Nam (đính kèm phía dưới Hoạt động 1).

- GV yêu cầu HS tiếp tục luận cặp đôi, khai thác Hình 23.2 và trả lời câu hỏi: Tư liệu phản ánh những mâu thuẫn cơ bản nào trong xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX?

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu các nhóm tiếp tục thảo luận và trả lời câu hỏi:

Có ý kiến cho rằng: “Tác động của các chính sách đến tình hình Việt Nam mang tính hai mặt”. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, video, tư liệu trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp trong xã hội Việt Nam.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi khai thác Tư liệu 23.2:

+ Hình 2, 4: 2 bộ phận đối lập nhau về địa vị xã hội và đời sống:

·      Tư sản, địa chủ, chủ nhà máy, đồn điền.

·      Công nhân, nông dân, đầy tớ.

→ Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ, công nhân với tư sản.

+ Hình 1, 3:

·      Hình 1: bức ảnh chụp một phu xe người Việt đang kéo xe, ngồi sau xe là một người phụ nữa Pháp.

→ Sự khốn cùng của người dân mất nước và sự thống trị của người Pháp ở Việt Nam đầu thế kỉ XX.

Hình 3: cảnh khốn khó của những người nông dân ở Bắc Kì dưới sự thống trị của thực dân Pháp.

→ Mâu thuẫn giữa nhân dân Việt Nam và kẻ xâm lược.

- GV mời đại diện 1 - 2 trả lời câu hỏi mở rộng:

Tác động của các chính sách đến tình hình Việt Nam mang tính hai mặt.

+ Tất cả các chính sách của thực dân Pháp thực hiện ở Việt Nam đều nhằm phục vụ cho công cuộc cai trị, bóc lột của chính quyền thực dân. Vì vậy, “chia để trị”, nô dịch, đàn áp, vơ vét, bóc lột tối đa các nguồn lợi, nguồn lực từ thuộc địa là mục tiêu số một của họ.

+ Trong chừng mực nhất định, những chính sách đã đưa đến một số biến chuyển/tác động tích cực nhất định về kinh tế, xã hội, văn hóa:

·      Sự xuất hiện của một số công trình cơ sở hạ tầng, giao thông, đô thị.

·      Sự phát triển hơn của nền thương nghiệp, tài chính.

·      Sự du nhập của một số tư tưởng, trào lưu văn hóa tiến bộ.

·      Sự xuất hiện của các giai tầng mới trong xã hội. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận:

+ Tuy có một số tác động tích cực nhất định (nằm ngoài mong muốn của chính quyền thực dân), về cơ bản cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã khiến Việt Nam phụ thuộc chặt chẽ về mọi mặt vào nước Pháp.

+ Việt Nam từ một nước phong kiến độc lập trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến.

+ Trong xã hội tồn tại hai mâu thuẫn cơ bản: mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp và mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tác động từ cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với xã hội Việt Nam

* Chính sách khai thác thuộc địa:

- Kinh tế:

+ Cướp đoạt ruộng đất, lập đồn điền trồng lúa, chè, cao su.

+ Tập trung khai thác than, kim loại.

+ Xây dựng hệ thống giao thông phục vụ khai thác tài nguyên, đem về Pháp.

+ Duy trì các loại thuế cũ, ban hành nhiều loại thuế mới.

- Văn hóa, giáo dục:

+ Duy trì giáo dục Nho học ở Bắc Kì (1915), Trrung Kì (1919).

+ Mở các trường dạy tiếng Pháp.

+ Mở viện nghiên cứu, trường đại học, truyền bá văn hóa Pháp vào Việt Nam.

* Tác động đến xã hội:

- Biến đổi trong tầng lớp địa chủ, nông dân:

+ Giai cấp địa chủ: số lượng ngày càng tăng đông thêm.

+ Giai cấp nông dân: ngày càng bị bần cùng hóa, lâm vào cảnh nghèo khổ, không lối thoát.

- Cấu trúc xã hội thay đổi:

+ Xuất hiện tầng lớp tư sản, tiểu tư sản, trí thức thành thị.

+ Đội ngũ công nhân Việt Nam ra đời.

TƯ LIỆU VỀ TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA

LẦN THỨ NHẤT CỦA THỰC DÂN PHÁP Ở VIỆT NAM

Nông nghiệp Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất

https://www.youtube.com/watch?v=sZc541hvLKk

Công nghiệp Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất

https://www.youtube.com/watch?v=BAvkrFP2V70

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

- GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cho 4 nhóm tìm hiểu trước ở nhà:

+ Nhóm 1, 3:

·      Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, tìm hiểu về Phan Bội Châu, thiết kế thẻ nhân vật theo gợi ý (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

·      Tìm hiểu về hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu.

+ Nhóm 2, 4:

·      Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, tìm hiểu về Phan Châu Trinh, thiết kế thẻ nhân vật theo gợi ý (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

·      Tìm hiểu về hoạt động yêu nước của Phan Châu Trinh.

Nhiệm vụ 1: Hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt:

+ Đầu thế kỉ XX, tư tưởng dân chủ tư sản được truyền bá vào Việt Nam, được một số bộ phận sĩ phu yêu nước đón nhận.

+ Phong trào theo khuynh hướng mới xuất hiện, đề cao “khai dân trí” (mở mang nhận thức, tri thức cho dân), “chấn dân khí” (chấn hưng ý chí, khí phách cho dân), làm cho người dân ý thức được quyền của mình.

→ Tiêu biểu là Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh.

- GV nhắc lại nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 1, 3:

Khai thác Hình 23.3, 23.4, thông tin mục 2a SGK tr.92 và trả lời câu hỏi: Tư tưởng “khai dân trí, chấn dân khí” được thể hiện như thế nào qua những hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu?

- GV cung cấp thêm cho HS một số hình ảnh, video về con người, hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, video, thông tin trong mục, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện Nhóm 1 (hoặc Nhóm 3) chứng minh tư tưởng “khai dân trí, chấn dân khí” được thể hiện qua những hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận: Phan Bội Châu chủ trương cứu nước bằng biện pháp bạo động.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

2. Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX đến năm 1918

a. Hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu

* Phong trào Đông du:

- T5/1904: ông cùng các đồng chí lập ra Duy tân hội tại Quảng Nam.

→ Lập ra nước Việt Nam độc lập.

- T2/1905: sang Nhật cầu viện, tổ chức phong trào Đông du: 200 sinh viên được đưa sang Nhật.

- T3/1909: Phan Bội Châu bị trục xuất khỏi Nhật.

→ Phong trào Đông du tan rã.

* Việt Nam Quang phục hội:

- T5/1912: ông cải tổ Duy tân hội thành Việt Nam Quang phục hội (tại Trung Quốc) với mục đích:

+ Đánh đuổi giặc Pháp.,

+ Thành lập Cộng hòa Dân quốc Việt Nam.

 - Ngày 24/12/1913: Phan Bội Châu bị quân phiệt Trung Quốc bắt giam ở nhà tù Quảng Đông.

→ Việt Nam Quang phục hội tan rã.

MỘT SỐ TƯ LIỆU VỀ HOẠT ĐỘNG YÊU NƯỚC CỦA PHAN BỘI CHÂU