Giải chân trời sáng tạo SBT Ngữ văn 6 bài 9: Nuôi dưỡng tâm hồn (Đọc)

1. Đọc lại mục Tri thức đọc hiểu trong bài 6 và điền vào các câu dưới đây những thông tin về một số yếu tố của truyện:

a. Chi tiết tiêu biểu là...

b. Ngoại hình nhân vật là...

c. Ngôn ngữ nhân vật là...

d. Hành động của nhân vật là...

đ. Ý nghĩ của nhân vật là...

Trả lời:

a. Chi tiết tiêu biểu là chi tiết gây ấn tượng, cảm xúc mạnh đối với người đọc; góp phần quan trọng tạo nên hình tượng nghệ thuật gợi cảm và sống động trong tác phẩm.

b. Ngoại hình nhân vật là những biểu hiện đặc điểm bên ngoài của nhân vật, thể hiện qua hình đáng, nét mặt, trang phục.

c. Ngôn ngữ nhân vật là lời của nhân vật trong tác phẩm thường được nhận biết vẻ mặt hình thức qua các dấu hiệu như: câu nói được đặt thành dòng riêng và có gạch đầu dòng: câu nói được đặt trong ngoặc kép sau dấu hai chấm.

d. Hành động của nhân vật là những động tác, hoạt động của nhân vật; những hành vi, ứng xử của nhân vật với những nhân vật khác và với các sự vật, hiện tượng trong tác phẩm.

đ. Ý nghĩ của nhân vật là những suy nghĩ của nhân vật về con người, sự vật hay sự việc nào đó. Ý nghĩ thể hiện một phần tính cách, tình cảm, cảm xúc của nhân vật, cho phối hành động của nhân vật.

2. Đọc VB sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

CHỈ LÀ EM GẤU ĐI LẠC

   Em Su đi học về, mặt buồn buồn mách chị Hai, trên đường em đi về gặp một em gấu bông đi lạc. Ai đó đặt em ngôi dưới gộc cây bằng lăng nhưng vẫn bị ướt nhẹp vì lúc đó trời mưa to, rât to. Em nói bà vú đừng chân đề mang em về nhưng bà không chịu, giục về nhanh kẻo ướt. Bà sợ em sẽ bị ôm. Giờ nghĩ tới em gấu mà buồn quá, hẳn em lạnh lắm rồi. Em muốn tự ra bế em ây về nhưng không dám, vì em là con mít mà. Con mít thì đầu được tự đi ra đường, rủi bị bắt cóc thì sao?

   Em gấu đi lạc năm dưới gốc cây bằng lăng già. Chỗ của em lẽ ra phải ở trong một căn phòng xinh xinh của cô nhỏ xinh xinh nào đây chứ? Em ấy ướt sũng, đường như đang run lây bây, có cả hắt xì hơi mây cái nữa nhưng tiếng còi Xe, tiếng xe chạy to quá chẳng ai nghe thây cả. Chỉ em Su biết chắc, bởi em Su đã có lần bị đầm mưa rồi. Dầm mưa cỡ như vậy chắc chăn sẽ cảm lạnh mát.

   Lúc em đi về, em cứ ngoái nhìn theo em gấu miết. Em chỉ sợ nhỡ có cô mèo chú chó nghịch ngợm nào đó đi ngang trêu chọc ngoạm em một phát thì đau lắm. Có khi em lại còn bị gãy lia tay chân, sứt sẹo tùm lum. Chủ nhân của em gấu ây chắc cũng cùng tuôi tụi mình hoặc gân gân tuổi mình. Chắc bạn ấy đang rất đau lòng vì lạc mắt em gâu... Khi kể cho chị nghe về em gầu bông đi lạc, giọng em Su như có lửa râm ran. Em ngồi hình dung ra tât tần tật những rủi ro mà em gấu đi lạc có thể gặp phải. Trong phút chộc mẹ ngôi nhặt rau gần đó nghe lỏm được, có suy nglữ không phải em đang kế chuyện vẻ một em gầu bông mà là về một bạn nhỏ nào đó có tâm hồn động điệu, biết đau, biết buồn. Lần đầu tiên mẹ thấy một cô gái năm tuổi có tâm trạng nóng ruột vì một ai đó như thế. Nó khiến cho người lớn mủi lòng tan chảy luôn chứ chẳng chơi.

   Mà chẳng phải cứ mủi lòng mà được. Hai chị em đã chụm đâu vào nhau thì thâm, thì thầm, bàn ngay kế hoạch giải cứu em bé gấu càng sớm càng tốt. Dù cơn mưa nổi dài từ chiêu qua tôi vẫn chưa đứt, nước đổ ào ào trên mái tôn nhà mình, hai chị em vẫn lúp xúp đội áo mưa ra đường, tay cầm theo đèn pin vì lúc này trời đã rất tối. Phải mất gần 10 phút sau, hai chị em mới lọ mọ trở về, trên tay chị Hai là một em gấu bông chỉ to hơn nắm tay một tẹo.

   Trời mưa rất to, gió thổi thông thốc nhưng cảm giác toàn thân chị Hai căng thắng tới phát nóng trong thời gian xuyên qua cơn mưa nặng hạt đề giải cứu con gấu. Tay chị nắm chặt tay em, chị Hai hát nghêu ngao bài hát hai chị em yêu thích để bớt chú ý vào cơn mưa. Mẹ vẫn nói, khi sợ hãi, cách tốt nhất là mạnh mẽ đối điện và nghĩ tới điều mình yêu thích là sẽ qua mà. Dù không đám nói ra nhưng cả hai chị em đều rất sợ hãi khi thây những cơn sâm chớp thi thoảng lại loé lên từ xa xa. Khi đã quay về đến nhà, trao em gấu vào tay em gái, chị Hai cười khoe răng khênh khi nghe cô nhóc em nói với tất tật sự hãnh diện, yêu thương: “Chị thật là siêu nhân! Đi bên cạnh chị em chẳng sợ hãi gì cả!”. Lúc này, chị Hai mới nhìn kĩ con gầu. Rất may nó không bị chó mèo ngoạm hay xe cán lên nhưng hẳn đó là con gầu cũ, những đường may đã bắt đầu cũ sờn, đến cái áo của chú ây mặc cũng đã bạc màu...

   Em Su dường như không đề ý điều đó. Em ôm châm lây con gâu lâm lem nước mưa, vẻ mặt sáng rỡ tưởng như bắt được vàng cũng chưa chắc mừng đền vậy. Cô nhóc cân thận giặt con gầu, cân thận nhờ chị sây khô và ấm bông, hôn hít em mãi. Khi đi ngủ, em Su dành một vị trí tươm tật gân mình nhật cho em gấu bởi em nghĩ: Em gâu hẳn nhiên đã rất sợ hãi và bị lạnh từ chiều tới giờ. Em hẳn rất buồn khi bị xa chủ cũ. May có chị Hai xuất hiện kịp thời làm “cứu tinh” cho em ây. Vì thế, em cần phải yêu thương em ây, làm “vệ sĩ” riêng cho em ấy.

   Sáng mai ngủ dậy, em Su nhìn chị Hai cười cười rồi nhìn em gấu hỏi thăm: “Lạ nhà, ngủ ngon không gấu ơi?”. Rồi em kế với Hai răng, tối qua em mơ thây em gấu đi lạc và hai chị em mình cùng đi lạc. Lạc vô một vùng mênh mông gió mát, nắng tươi và hoa đẹp có êm. Lại có những cành cây tiu trịt quả chín thơm ngon bên đường... Hai tâm tắc nói, em mơ chỉ mà khôn. Rồi có kịp ăn quả nào không? “Dạ không” — em Su đáp gọn lỏn. Cả hai phá ra cười. Hình như em gấu nhỏ cũng vừa nháy mắt tinh nghịch cười hùa theo. Em Su quả quyết với chị Hai rằng, vẻ mặt em gâu hôm nay đã vưi hơn rất nhiều so với hôm qua. Trời đất ơi, hôm qua nhìn em ướt lướt thướt sao mà thấy thương. Lúc ây chỉ muốn ôm hun cái cho em gâu bớt lạnh nhưng ngại dơ mà kìm lòng lại...

  Mẹ vẫn dõi theo câu chuyện hai chị em, chợt nghĩ tới chương trình tìm người thân đi lạc vẫn thường phát trên kênh truyền hình Let's Viet bà vú vẫn xem vào mỗi buổi sáng. Có không ít em bé đi lạc. Nhiêu hoàn cảnh khiên bà vú ngồi khóc sụt sịt vì thương, mẹ cũng rơm rớm nước mắt. Chỉ mong trên những bước đường lạ, người cũng như em gấu, sẽ tìm được niềm ấm áp.

(Võ Thu Hương, Góc nhỏ yêu thương, NXB Kim Đồng, 2018)

a. Xác định câu trả lời đúng - sai trong bảng sau:

b. Em hãy nối các thông tin của cột A và cột B để sắp xếp các sự việc theo đúng trật tự được kể trong truyện Chỉ là em gấu đi lạc:

c. Tìm trong câu chuyện những chi tiết miêu tả:

- Thái độ, suy nghĩ, lời nói của bé Su khi kể cho chị Hai nghe về em gấu bông đi lạc dưới trời mưa.

- Hành động, lời nói của bé Su khi giải cứu em gấu bông đi lạc với chị Hai.

- Hành động, suy nghĩ, lời nói của bé Su sau khi giải cứu em gấu bông đi lạc và đưa em về nhà.

d. Từ những chỉ tiết đã tìm trong câu c, em hãy rút ra những nhận định về đặc điểm của nhân vật bé Su theo sơ đồ sau:

đ. Dựa vào sơ đồ sau, hãy chỉ ra một số điểm giống và khác nhau (trong hành động, suy nghĩ, lời nói) giữa nhân vật bé Su và nhân vật chị Hai:

e. Trong truyện, tình cảm của tác giả đối với nhân vật được thể hiện gián tiếp thông qua ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ của nhân vật. Hãy tìm trong đoạn dưới đây những cảm xúc, suy nghĩ của người mẹ thể hiện tình cảm đối với bé Su?

   Khi kể cho chị nghe về em gầu bông đi lạc, giọng em Su như có lửa râm ran. Em ngồi hình dung ra tât tần tật những rủi ro mà em gấu đi lạc có thể gặp phải. Trong phút chộc mẹ ngôi nhặt rau gần đó nghe lỏm được, có suy nglữ không phải em đang kế chuyện vẻ một em gầu bông mà là về một bạn nhỏ nào đó có tâm hồn động điệu, biết đau, biết buồn. Lần đầu tiên mẹ thấy một cô gái năm tuổi có tâm trạng nóng ruột vì một ai đó như thế. Nó khiến cho người lớn mủi lòng tan chảy luôn chứ chẳng chơi.

g. Xác định đề tài của truyện Chỉ là em gấu đi lạc

h. Nêu chủ đề truyện Chỉ là em gấu đi lạc

Trả lời:

a. 

b. Nối ý:

c. Những chi tiết miêu tả:

- Thái độ, suy nghĩ, lời nói của bé Su khi kể cho chị Hai nghe về em gấu bông đi lạc dưới trời mưa.

  + Lời nói: Su mách chị Hai việc gặp em gấu đi lạc.

  + Hành động:

• Su nói bà vú dừng chân để nhặt em gấu nhưng bà không chịu.
• Lúc em đi  về, em cứ ngoái nhìn theo em gấu.
• Em ngồi hình dung ra tất tần tật những rủi ro mà em gấu có thể gặp phải.

  + Suy nghĩ:

• Em muốn tự ra bế em ấy về nhưng không dám, vì em là con nít mà. Con nít thì đâu được tự đira đường.
• Chỉ em Su biết chắc, bởi em Su đã có lần bị dầm mưa rồi. Dầm mưa cỡ như vậy chắc chắn sẽ cảm lạnh mất.
• Em chỉ sợ nhỡ có cô mèo chú chó nghịch ngợm nào đó đi ngang trêu chọc ngoạm  em một phát thì đau lắm.
• Chủ nhân của em gấu ấy chắc bạn ấy đang rất đau lòng vì lạc mất em gấu.

   + Thái độ: Giờ nghĩ tới em gấu mà buồn quá,  hẳn em lạnh lắm rồi.

- Hành động, lời nói của bé Su khi giải cứu em gấu bông đi lạc với chị Hai.

  + Lời nói:Chị thật là siêu nhân! Đi bên cạnh chị em chẳng sợ hãi gì cải

  + Hành động:Cùng với chị bàn kế hoạch giải cứu em gấu.

  + Thái độ: Cả hai chị em đều  rất sợ hãi khi thấy những cơn sấm chớp thi thoảng lại loé lên từ xa xa.

- Hành động, suy nghĩ, lời nói của bé Su sau khi giải cứu em gấu bông đi lạc và đưa em về nhà.

  + Lời nói:

• Lạ nhà, ngủ ngon không gấu ơi!
• Em Su quả quyết với chị Hai rằng, vẻ mặt em gấu hôm nay đã vui hơn rất nhiều so với  hôm qua.

  + Hành động:

• Cô nhóc cần thận giặt con gấu, cần thận nhờ  chị sấy khô và ẫm bồng, hôn hít em mãi.
• Kế cho chị Hai nghe về  giấc mơ tối hôm qua, cùng chị, em gấu đi lạc vào một vùng đất đẹp.

  + Suy nghĩ: Khi đi ngủ,  em muốn Su dành một vị trí tươm tất gần mình nhất cho em gấu. Vì thế em cần phải thương em ấy, làm "vệ sĩ" riêng cho em ấy.

  + Thái độ:

• Em gấu hẳn nhiên đã rất sợ hãi và bị lạnh từ  chiều tới giờ. Em  hẳn rất buồn khi bị xa chủ cũ.
• Ôm chầm lấy con gấu, lấm lem nước mưa

d. 

Đặc điểm nhân vật bé Su:

- Giàu lòng trắc ẩn, tình yêu thương dành cho em gấu đi lạc, biết suy nghĩ cho người khác.

- Biết vâng lời người lớn, biết chia sẻ cảm xúc để nhận sự giúp đỡ của chị và thể hiện lòng biết ơn.

- Đáng yêu, mơ mộng, có trí tưởng tượng phong phú.

đ. So sánh nhân vật chị Hai và bé Su:

- Điểm chung giữa nhân vật chị Hai và bé Su:

• Giàu lòng nhân hậu, biết quan tâm tới mợi người xung quanh, biết yêu thương ngay cả một em gấu bông đi lạc.
• Yêu thương, hoà thuận, biết chia sẻ cảm xúc với nhau.

- Điểm khác nhau giữa chị Hai và bé Su:

+ Chị Hai chín chắn, người lớn, biết trở thành chỗ dựa tin cậy cho em, thể hiện qua:

• Hành động đưa em đi giải cứu chủ gấu.
• Nắm tay em và hát khi đi trong mưa để chiến thắng nỗi sợ.
• Cười và đùa giỡn em Su về “giấc mơ chi mà khôn” khi em kể về giấc mơ đi lạc trong vườn cây ăn trái, nhiều hoa cỏ.

+ Em Su có tính cách trẻ con, đáng yêu, giàu trí tưởng tượng, thể hiện qua:

• Suy nghĩ rằng em gấu bông dầm mưa sẽ bị ốm;
• Hành động muốn hôn em gấu khi mới giải cứu được em nhưng sợ dơ.
• Giấc mơ hai chị em cùng em gấu đi lạc trong một vùng đất toàn hoa cỏ, cây trái.

e. Tình cảm của tác giả đối với bé Su được thể hiện:

- Qua cách miêu tả nhân vật bằng giọng điệu trìu mến, qua cách gợi nhân vật là “em”.

- Qua chi tiết khiến người mẹ nhận thấy tấm lòng của Su với em gấu bông “khiến cho người lớn múi lòng tan chảy luôn chứ chẳng chơi”.

g. Truyện Chỉ là em gấu đi lạc viết về đề tài tình thương yêu, lòng nhân hậu của con người.

h. Qua truyện Chỉ là em gấu đi lạc, tác giả muốn nói đến vẻ đẹp của lòng nhân hậu trong tâm hồn của trẻ em, qua đó, bày tỏ niềm tin vào sức mạnh của yêu thương, sẻ chia.