Giải chi tiết Lịch sử và địa lí 8 Chân trời mới bài 14: Sự phát triển của khoa học, kĩ thuật, văn học, nghệ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX

Mở đầu

Thời đại văn minh công nghiệp đã tạo nên một thời kì phát triển rực rỡ của khoa học, kĩ thuật, văn học và nghệ thuật, đem lại những cơ hội để con người thay đổi cách sống, cách làm việc, cách suy nghĩ... Ở bài học này, chúng ta sẽ tìm hiểu về những thành tựu tiêu biểu đó và những tác động của nó trong thế kỉ XVIII — XIX.

Hình thành kiến thức mới

1. Thành tựu chủ yếu về khoa học và kĩ thuật

Nhiệm vụ 1:

Câu hỏi 1: Dựa vào sơ đồ 14.1 và khai thác thông tin trong bài, em hãy mô tả một số thành tựu tiêu biếu của khoa học - kĩ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX.

Hướng dẫn trả lời:

- Thành tựu tiêu biểu về kĩ thuật:

+ Máy hơi nước được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực sản xuất.

+ Ngành luyện kim có nhiều tiến bộ mới, ví dụ: phương pháp luyện gang thành sắt, phương pháp luyện sắt thành thép,…

+ Xuất hiện nhiều phát minh mới trên các lĩnh vực giao thông vận tải, nông nghiệp, quân sự, thông tin liên lạc,… Tiêu biểu, như: tàu thuỷ của R, Phơn-tơn, máy thu hoạch lúa mì của Mác Kây, máy điện thoại của A.G.Beo; đại bác, súng trường, tàu vỏ thép trọng tải lớn, ngư lôi,...

- Thành tựu tiêu biểu về khoa học tự nhiên: xuất hiện nhiều phát minh, khám phá quan trọng, góp phần mang đến hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới tự nhiên và xã hội loài người, như:

+ Năm 1859, Sác-lơ Đác-uyn công bố thuyết tiến hóa, giải thích sự đa dạng các chủng loài động, thực vật là do chọn lọc tự nhiên

+ Năm 1860, G. Men-đen công bố các nghiên cứu về di truyền thông qua các thử nghiệm trên thực vật.

+ Năm 1869, Đ. I. Men-đê-lê-ép công bố Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học

+ Năm 1898, 2 nhà khoa học Pi-e Quy-ri và Ma-ri Quy-ri đã tìm ra năng lượng phóng xạ, đặt nền tảng cho ngành nguyên tử học.

- Thành tựu tiêu biểu về khoa học xã hội:

+ Các lĩnh vực thuộc khoa học xã hội như: Khảo cổ học, Nhân chủng học, Xã hội học có những bước phát triển vượt bậc

+ Xuất hiện ngành khoa học mới là Tâm lý học với hai nhà tiên phong là I. Páp-lốp và S. Phroi.

+ Năm 1848, học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học của C. Mác và Ph. Ăng-ghen ra đời.

Câu hỏi 2: Hãy lựa chọn hai phát minh mà em cho rằng có tác động mạnh mẽ đến đời sống và nhận thức của con người trong thế kỉ XVIII - XIX. Phân tích sự tác động đó.

Hướng dẫn trả lời:

 Lựa chọn 2 phát minh:

- Thuyết tiến hóa của S. Đác-uyn.

- Học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học của C. Mác và Ph.Ăng-ghen

(*) Tác động của 2 phát minh này:

- Thuyết tiến hóa của Đác-uyn đã giải thích nguồn gốc và sự đa dạng của các chủng loài thực vật, động vật (trong đó có con người) là do cơ chế chọn lọc tự nhiên. Quan điểm mà Đác-uyn đưa ra hoàn toàn mới, khác với niềm tin phổ biến về nguồn gốc con người và tạo vật trong xã hội lúc bấy giờ.

- Học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời đã trang bị lý luận cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong cuộc đấu tranh chống lại giai cấp tư sản, xây dựng một xã hội công bằng và tốt đẹp hơn.

2. Thành tựu về văn học và nghệ thuật

Nhiệm vụ 2:

Câu hỏi 1: Trình bày một số thành tựu tiêu biếu về văn học và nghệ thuật trong các thế kỉ XVII — XIX. Những tác phẩm văn học, nghệ thuật có ảnh hưởng như thế nào đến xã hội?

Hướng dẫn trả lời:

- Thành tựu về văn học:

+ Văn học phát triển rực rỡ với sự xuất hiện của những nhà văn, nhà thơ vĩ đại.

+ Một số tác phẩm tiêu biểu: Đông Gioăng của Lo Bai-rơn; Ai-van-hô của Oa-tơ Xcốt; Tấn trò đời của Ban-dắc; vở kịch thơ Phao của G. Gớt; Những người khốn khổ của Vích-to Huy-gô; Chiến tranh và hoà bình của Lép Tôn-xtôi,…

- Thành tựu về nghệ thuật:

+ Âm nhạc bước vào thời kỳ đỉnh cao của dòng nhạc cổ điển, được ghi dấu với những nhà soạn nhạc thiên tài như: V. A. Mô-da, L. Bét-tô ven, Trai-cốp-xki,…

+ Hội họa có nhiều bước tiến: các nghệ sĩ đã khắc hoạ hiện thực xã hội của thời đại công nghiệp; trường phái Ấn tượng ra đời và phát triển mạnh mẽ trong những năm 1860 và năm 1870 ở Pháp.

- Tác động:

+ Văn học, nghệ thuật thế kỉ XVIII - XIX phản ánh chân thực thế giới tự nhiên - xã hội, đời sống và khát vọng của con người trong thời đại công nghiệp. Điều này đã tác động trực tiếp, hình thành quan điểm tư tưởng của tầng lớp tư sản, đồng thời cho thấy mặt trái của chủ nghĩa tư bản, góp tiếng nói bênh vực người nghèo khó.

+ Nhiều tác phẩm tác động trực tiếp đến cuộc đấu tranh của nhân dân lao động chống lại áp bức, góp phần tạo nên những cải cách xã hội.

Câu hỏi 2: Quan sát hình 14.3, theo em, những chi tiết nào trong bức tranh có tác động đến xã hội đương thời? Tại sao?

Hướng dẫn trả lời:

- Trong bức tranh về người nữ thợ giặt của Ô-nô-rê Đô-mi-ê có nhiều chi tiết tác động đến xã hội đương thời, cụ thể là:

+ Hình ảnh người phụ nữ đang xách trên tay một giỏ đồ giặt rất lớn, đi cạnh người phụ nữ ấy mà một em bé nhỏ, chập chững biết đi.

+ Ánh mắt và gương mặt của người phụ nữ thể hiện sự mệt mỏi, thoáng chút tuyệt vọng và bất lực.

+ Cơ thể gầy gò của người phụ nữ đang uốn cong xuống trước sức nặng của giỏ đồ giặt và cô cùng với em bé cũng đang phải chống lại với một cơn gió.

- Những chi tiết này đã phản ánh về tình cảnh khổ cực của người lao động, đặc biệt là lao động nữ trong thời đại cách mạng công nghiệp, khi mà họ phải làm việc cật lực để nuôi sống bản thân và gia đình.

Luyện tập - Vận dụng

Luyện tập

Câu hỏi 1: Hoàn thành bảng thống kê một số thành tựu tiêu biểu về khoa học, kĩ thuật, văn học và nghệ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX theo mẫu dưới đây:

Hướng dẫn trả lời:

Vận dụng

Câu hỏi 2: Các thành tựu nào của khoa học, kĩ thuật trong các thế kỉ XVIII-XIX vẫn còn để lại dấu ấn trong đời sống hiện tại?

Hướng dẫn trả lời:

- Một số thành tựu khoa học, kĩ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX vẫn còn để lại dấu ấn trong đời sống hiện tại:

+ Thuyết tiến hóa của S. Đác-uyn.

+ Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học của Đ.I.Men-đê-lê-ép.

+ Thuyết vạn vật hấp dẫn của I. Niu-tơn.

+ Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng của M. Lô-mô-nô-xốp.

+ Điện thoại của A.G.Beo

+ Bóng đèn của T. Ê-đi-xơn

+ Học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

+ Học thuyết kinh tế chính trị học tư sản,....