Núi lửa hình thành là do tác động của nội lực. Tại những nơi vỏ Trái Đất bị rạn nứt, vật chất nóng chảy ở dưới sâu (mac-ma) bị nén ép, phun trào ra ngoài mặt đất, tạo thành núi lửa.
Núi lửa làm thay đổi địa hình bề mặt Trái Đất:
- Trên lục địa, dọc theo các đứt gãy, hoạt động núi lửa có thể phun trào mac-ma trên diện rộng, tạo thành những bề mặt địa hình rộng lớn, ví dụ như các cao nguyên ba-dan ở vùng Tây Nguyên Việt Nam.
- Trên biển và đại dương, hoạt động núi lửa tạo nên các đảo, quần đảo và hệ thống núi ngầm ở đáy đại dương thế giới.