Soạn siêu ngắn lịch sử 11 KNTT bài 2 Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản

1. SỰ XÁC LẬP CHỦ NGHĨA TƯ BẢN Ở CHÂU ÂU VÀ BẮC MỸ.

CH: Trình bày sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Hướng dẫn trả lời:

• Nửa sau thế kỉ XVII: Chủ nghĩa tư bản được xác lập ở Hà Lan, Anh.

• Từ thập kỉ 60 của thế kỉ XVIII, cuộc cách mạng công nghiệp bắt đầu từ Anh, sau đó lan ra các nước Pháp, Đức,... 

• Cuối thế kỉ XVIII: Chủ nghĩa tư bản được mở rộng ra ngoài phạm vi châu Âu và xác lập ở Pháp.

• Trong thập kỉ 60 - 70 của thế kỉ XIX, các cuộc cách mạng tư sản tiếp diễn dưới những hình thức khác nhau và giành được thắng lợi.

2. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN.

a) Chủ nghĩa đế quốc và quá trình xâm lược thuộc địa: 

CH: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.

Hướng dẫn trả lời:

- Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản kéo theo nhu cầu ngày càng cao về nguyên liệu và nhân công => các nước tư bản tăng cường chính sách xâm lược, mở rộng thuộc địa.

=> Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, các nước tư bản thiết lập hệ thống thuộc địa ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.

b) Sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản:

CH 1: Trình bày sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX. 

Hướng dẫn trả lời:

• Nửa đầu thế kỉ XIX, các thuộc địa của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ở khu vực Mỹ La-tinh đã đấu tranh => thành lập các quốc gia tư sản.

• Ở châu Á:

+ Sau cuộc Duy Tân Minh Trị (1868), Nhật Bản trở thành nước tư bản chủ nghĩa.

+ Cách mạng Tân Hợi (1911) mở đường cho CNTB phát triển ở Trung Quốc.

CH 2: Em có nhận xét gì về tốc độ mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX? 

Hướng dẫn trả lời:

Trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, CNTB đã phát triển nhanh chóng và mở rộng phạm vi ảnh hưởng trên toàn thế giới.

c) Chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền

CH 1: Khai thác Hình 7 (SGK trang 16) và thông tin trong mục, cho biết quyền lực của các tổ chức độc quyền được thể hiện như thế nào? 

Hướng dẫn trả lời:

- Các tổ chức độc quyền có khả năng chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế, nhằm thu lợi nhuận cao, khống chế cuộc sống của người dân.

CH 2: Trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.

Hướng dẫn trả lời:

- Thời kì xác lập chủ nghĩa tư bản là thời kì tự do cạnh tranh => Xuất hiện những xí nghiệp khổng lồ và các tổ chức độc quyền => chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền. 

3. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI.

a) Khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại:

CH: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiệu đại. 

Hướng dẫn trả lời:

Chủ nghĩa tư bản hiện đại là chỉ một giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, là sự kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh chính trị của nhà nước tư sản. 

b) Tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại:

CH: Nêu tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Hướng dẫn trả lời:

Tiềm năng:

• Có ưu thế trong việc sử dụng những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4. 

• Quy mô nền kinh tế và thu nhập bình quân đầu người thuộc hàng cao nhất thế giới.

Thách thức:

• Những cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính mang tính toàn cầu. 

• Những vấn đề chính trị, xã hội nan giải như phân biệt chủng tộc, bạo lực, ...

• Không giải quyết được triệt để mâu thuẫn xã hội ngày càng gia tăng; ...

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

CH: Lập bảng tóm tắt những nét chính về sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX. 

Hướng dẫn trả lời:

Vận dụng 

CH 1: Có quan điểm cho rằng: Chủ nghĩa tư bản hiện đại ngày nay đã thay đổi về bản chất, không còn là chủ nghĩa tư bản như trước đây. Nêu ý kiến của em về quan điểm này. 

Hướng dẫn trả lời:

Em không đồng ý với quan điểm trên.

- Trong thời gian qua, cùng với sự phát triển của cách mạng khoa học công nghệ, xã hội loài người đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với một loạt các công nghệ tự động hóa hiện đại. Tuy nhiên kép theo đó là sự áp bức, bất công đó thông qua sự thống trị của chủ nghĩa tư bản độc quyền, của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước. Sự thống trị đó không chỉ đóng khung trong từng quốc gia, dân tộc mà được quốc tế hóa hơn bao giờ hết. 

- Dù có điều chỉnh thích nghi nhưng chủ nghĩa tư bản ngày nay vẫn không thể vượt qua khỏi mâu thuẫn vốn có. Như vậy có thể thấy rằng, chủ nghĩa tư bản hiện đại trong khi chưa phát triển đến giai đoạn diệt vong gần kề nó đang tiếp tục tiến triển một cách khách quan đến một xã hội khác cao hơn.

CH 2: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet về phong trào “Chiếm lấy phố Uôn” và giải thích vì sao phong trào này chỉ sau một thời gian ngắn đã lan ra các bang ở Mỹ và hàng trăm thành phố ở nhiều nước tư bản trên thế giới. 

Hướng dẫn trả lời:

“Chiếm lấy phố Uôn” là một phong trào xuất hiện ở nước Mỹ vào đầu năm 2011. Tên của phong trào này nói lên rằng: 1% dân số Mỹ giàu có sở hữu tài sản quốc gia bằng số tài sản của 99% dân số. Phong trào đã lan sang nhiều nước tư bản chủ nghĩa.

Từ phong trào "Chiếm Phố Wall" người biểu tình đòi đánh thuế người giàu nhiều hơn nữa, chấm dứt việc ngân hàng tịch thu nhà của những người không còn khả năng trả nợ và đòi rút quân Mỹ về nước. Chỉ trong thời gian ngắn phong trào đã lan rộng ra nhiều thành phố lớn của nước Mỹ và lan ra hàng chục nước khác trên thế giới.