Soạn siêu ngắn lịch sử 8 KNTT bài 10 Sự hình thành chủ nghĩa đế quốc ở các nước Âu - Mỹ (Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX)

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Sau gần một thế kỉ phát triển mạnh mẽ ở giai đoạn tự đo cạnh tranh, vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Em hiểu thế nào về chủ nghĩa đế quốc? Hãy kể tên một số nước đế quốc và chia sẻ những điều em biết về các nước đế quốc đó.

Đáp án:

• Chủ nghĩa đế quốc là "chính sách mở rộng quyền lực và tầm ảnh hưởng của một quốc gia thông qua hoạt động thuộc địa hóa bằng vũ lực hoặc các phương thức khác".

• Một số nước đế quốc (cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX): Anh, Pháp, Mỹ, Đức. => Là các nước phát triển, thuộc địa rộng lớn và đẩy mạnh chính sách xâm lược các quốc gia khác.

I. NHỮNG NÉT CHÍNH VỀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC

Câu hỏi: Hãy mô tả nét chính về quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

Đáp án:

Những nét chính về quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX:

• Trong 30 năm cuối thế kỉ XIX, nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển với tốc độ nhanh chóng chưa từng thấy. Những phát minh khoa học, kĩ thuật nở rộ 

=> Tạo động lực cho những chuyển biến lớn trong sản xuất, đời sống Tây Âu, Bắc Âu.

• Sự cạnh tranh gay gắt => Quá trình tập trung trong sản xuất và tư bản, dần hình thành các công ti độc quyền lớn, dưới các hình thức khác nhau.

• Các công ti độc quyền từ đoạn lũng thị trường và nền kinh tế, chi phối đời sốn chính trị, xã hội với các nước.

• Các nước đế quốc đẩy mạnh xâm lược, khai thác và bóc đột thực địa. => Chủ nghĩa đế quốc ra đời.

II. CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ TỪ CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẾN ĐẦU THẾ XX

Câu hỏi: Khai thác tư liệu trên và thông tin trong mục, hãy nêu chuyển biến lớn về kinh tế của đế quốc Anh trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

Đáp án:

Chuyển biến lớn về kinh tế:

• Từ vị trí dẫn đầu thế giới về công nghệ, cuối thế kỉ XIX, kinh thế Anh phát triển chậm lại, tụt xuống thứ 3. Anh vẫn là nước dẫn đầu trong thế giới về xuất khẩu tư bản, thương mại và thuộc địa.

• Đầu thế kỉ XX, nhiều công ti độc quyền về công nghiệp và tài chính ra đời, từng bước thao túng nền kinh tế. 

Câu hỏi: Khai thác biểu đồ hình 10.2 (SGK, tr.45) và thông tin trong mục, hãy nêu những chuyển biến về chính sách đối nội, đối ngoại của đế quốc Anh trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

Đáp án:

• Về đối nội: Anh là nước quân chủ lập hiến. Hai đảng Tự do và Bảo thủ thay nhau nắm quyền, bảo vệ quyền lợi của giai cấp tư sản.

• Về đối ngoại: Tiếp tục đẩy mạnh xâm lược thuộc địa, có nhiều thuộc địa nhất thế giới.

Câu hỏi: Hãy nêu những chuyển biến về kinh tế của đế quốc Pháp trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

Đáp án:

• Tốc độ phát triển của kinh tế Pháp chậm lại; cuối thế kỉ XIX công nghiệp tụt xuống thứ tư.

• Các công ti độc quyền vẫn ra đời và chi phối nền kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực ngân hàng, đứng thứ 2 sau Anh về xuất khẩu tư bản.

Câu hỏi: Khai thác biểu đồ hình 10.4 (SGK, tr.46) và thông tin trong mục, hãy nêu những chuyển biến lớn về chính sách đối nội, đối ngoại của đế quốc Pháp.

Đáp án:

• Về đối nội: nền Cộng hòa thứ ba được thành lập; chính phủ Cộng hòa thi hành chính sách đàn áp nhân dân và các cuộc đấu tranh của công nhân.

• Về đối ngoại: Đẩy mạnh xâm lược, bóc lột thuộc địa, là nước có hệ thống thuộc địa lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Anh. 

Câu hỏi: Nêu những chuyển biến về kinh tế, chính sách đối nội, đối ngoại của đế quốc Đức trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

Đáp án:

• Về kinh tế: Đến cuối thế kỉ XIX, Đức vươn lên đứng đầu châu Âu và thứ hai thế giới (sau Mỹ) về công nghiệp.

=> Quá trình tập trung sản xuất và tư bản diễn ra mạnh mẽ dẫn đến việc hình thành các công ti độc quyền.

• Về đối nội: Là một nước liên bang theo chế độ quân chủ lập hiến, quý tộc địa chủ liên kết chặt chẽ với tư bản độc quyền để thống trị nhân dân.

• Về đối ngoại: Chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa khi phần lớn đất đai trên thế giới đã thành thuộc địa của Anh, Pháp,… => Giới cầm quyền Đức chủ chương chạy đua vũ trăng, dùng lực để chia lại thuộc địa trên thế giới.

Câu hỏi: Trình bày những chuyển biến lớn về kinh tế, chính sách đối nội, đối ngoại của đế quốc Mỹ trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

Đáp án:

• Về kinh tế: Từ vị trí thứ 4 vươn lên đứng đầu thế giới về sản xuất công nghiệp. 

• Về đối nội: chế độ Cộng hoà đề cao vai trò của tổng thống. Cộng hoà và Dân chủ thay nhau nắm quyền, đều thi hành các chính sách phục vụ quyền lợi của giai cấp tư sản.

• Về đối ngoại: đến thập kỉ cuối thế kỉ XIX, tăng cường bành trướng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương., gây chiến với Tây Ban Nha. Thông qua viện trợ kinh tế, đầu tư, can thiệp quân sự đã biến Trung và Nam Mỹ thành khu vực độc quyền ảnh hưởng của mình.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Chỉ ra những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa đế quốc. Theo em, đặc trưng nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Đáp án:

Theo em, đặc trung quan trọng nhất là tích tụ sản xuất và các tổ chức độc quyền. 

=> Góp phần chi phối nền kinh tế thế giới.

Câu hỏi: Hãy lập bảng so sánh (điểm giống và khác nhau) về kinh tế, chính sách đối ngoại nổi bật của các đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ.

Đáp án:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo và internet, hãy kể tên một số công ti đa quốc gia có phạm vi ảnh hưởng lớn đối với nền kinh tế nhiều nước trên thế giới hiện nay.

Đáp án:

Một số công ty đa quốc gia: Unilever, Nestlé, Levi Strauss, MacDonald’s, P&G, Coca-Cola,...