Ôn tập kiến thức lịch sử 8 KNTT bài 16: Việt Nam dưới thời Nguyễn (nửa đầu thế kỉ XIX)
Ôn tập kiến thức lịch sử 8 KNTT bài 16: Việt Nam dưới thời Nguyễn (nửa đầu thế kỉ XIX). Nội dung ôn tập bao gồm cả lí thuyết trọng tâm và bài tập ôn tập để các em nắm chắc kiến thức trong chương trình học. Hi vọng đây sẽ là tài liệu hữu ích giúp các em ôn luyện và kiểm tra. Kéo xuống để tham khảo
[toc:ul]
1. NHÀ NGUYỄN THÀNH LẬP VÀ CỦNG CỐ QUYỀN THỐNG TRỊ
a. Sự thành lập Vương triều Nguyễn
- Năm 1792:
+ Vua Quang Trung qua đời.
+ Triều Tây Sơn mất đi trụ cột quan trọng.
→ Mâu thuẫn nội bộ sâu sắc, uy tín giảm sút, lực lượng suy yếu.
- Năm 1802: Đươc sự ủng hộ của Gia Định, Nguyễn Ánh đánh bại Triều Tây Sơn.
→ Lập ra Triều Nguyễn, lấy niên hiệu là Gia Long, đặt kinh đô ở Phú Xuân (Huế).
b. Nhà nguyễn củng cố quyền thống trị
Lĩnh vực | Tình hình nổi bật |
Pháp luật | Ban hành bộ Hoàng Việt luật lệ (Luật Gia Long) với các điều luật bảo vệ quyền uy tuyệt đối của nhà vua, củng cố trật tự phong kiến, trấn áp mọi âm mưu chống lại chính quyền. |
Tổ chức bộ máy hành chính | - Bộ máy quản lí nhà nước từ Trung ương xuống địa phương càng được hoàn thiện. - Cả nước chia thành 30 tỉnh và 1 phủ (Thừa Thiên). |
Ngoại giao | - Thực hiện chính sách ngoại giao mềm dẻo với nhà Thanh, khước từ quan hệ và giao thương với các nước Âu – Mỹ, kể cả Pháp. - Thi hành chính sách cấm đạo gay gắt (bắt đầu từ thời Minh Mạng), gây nhiều hệ lụy về sau. |
2. TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XX
a. Kinh tế
- Về nông nghiệp:
+ Quan tâm đến việc tổ chức khai hoang, di dân lập ấp, lập đồn điển ở nhiều tỉnh phía bắc và phía nam..
+ Địa chủ, cường hào bao
chiếm ruộng đất nên nông dân vẫn không có ruộng để cày cấy, phải lưu vong. + Ở các tỉnh phía bắc, lụt lội, hạn hán xảy ra thường xuyên.
=> Những chính sách về nông nghiệp không thực sự mang lại ruộng đất cho nông dân.
- Về thủ công nghiệp, thương nghiệp:
+ Có những cải tiến nhất định về kĩ thuật. Nghề khai mỏ được đẩy mạnh.
+ Hoạt động buôn bán trong nước và với nước ngoài ngày càng tăng.
+ Một số ngành nghề không phát triển được.
+ Nhiều đô thị, trung tâm buôn bán nổi tiếng từ thời kì trước (Thăng Long, Phố Hiến, Thanh Hà, Hội An) dần sa sút.
b. Xã hội
- Người dân sống trong cảnh lầm than, cơ cực.
- Mâu thuẫn xã hội làm bùng nổ nhiều cuộc nổi dậy chống nhà Nguyễn:
+ Lực lượng tham gia: nông dân, thợ thuyền, binh lính, nhà nho, nhân dân các dân tộc thiểu số.
+ Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu:
Khởi nghĩa Phan Bá Vành (1821 – 1827) ở Nam Định, Thái Bình.
Khởi nghĩa của Lê Duy Lương (1833 – 1838) ở Ninh Bình, Thanh Hóa.
Khởi nghĩa của Nông Văn Vân (1838 – 1835) ở Cao Bằng.
Khởi nghĩa của Cao Bá Quát (1854 – 1856) ở Hà Nội,….
3. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX
Lĩnh vực | Nét chính | Thành tựu tiêu biểu |
Văn học | - Văn học viết: nhiều tác phẩm có giá trị nhất phần lớn được sáng tác bằng chữ Nôm. - Văn học dân gian: được thể hiện dưới nhiều hình thức: tục ngữ, ca dao, dân ca, truyện Nôm dài, truyện tiếu lâm,… - Nội dung cơ bản của các tác phẩm văn học: + Phản ánh cuộc sống lao động và khát vọng của nhân dân. + Phê phán thói hư, tật xấu của xã hội phong kiến. | - Truyện Kiều của Nguyễn Du. - Thơ Nôm của Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan, Cao Bá Quát. |
Nghệ thuật | - Âm nhạc: + Nhã nhạc (nhạc cung đình) phát triển đạt đến đỉnh cao. + Văn nghệ dân gian: quan họ, trống quân, hát ví, hát cò lả,… - Hội họa: tranh dân gian tiếp tục phát triển. - Kiến trúc, điêu khắc: nhiều công trình nổi tiếng, độc đáo, còn tồn tại đến ngày nay. | - Biểu diễn Nhã nhạc cung đình Huế. - Tranh Đông Hồ (Bắc Ninh), tranh Hàng Trống , tranh Kim Hoàng (Hà Nội), tranh Làng Sình (Thừa Thiên Huế). - Kinh thành Huế, Khuê Văn Các trong Văn Miếu – Quốc Tử Giám, đền Ngọc Sơn (Hà Nội). |
Tôn giáo | - Phật giáo: tiếp tục phát triển. - Công giáo: + Được các giáo sĩ phương Tây tích cực truyền bá. + Số người theo công giáo ngày càng đông. Nhà thờ mọc lên khắp nơi. | Chùa, tượng Phật được sửa sang, xây dựng mới. |
Khoa học | - Ghi nhận những bước đột phá trong việc biên soạn các công trình sử học. - Một số bộ địa lí, lịch sử có giá trị được biên soạn. | - Đại Nam thực lục, Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Quốc sử quán Triều Nguyễn), Lịch triều hiến chương loại chí (Phan Huy Chú),… - Đại nam nhất thống chí (Quốc sử quán Triều Nguyễn), Hoàng Việt nhất thống dư địa chí (Lê Quang Định). |
4. QUÁ TRÌNH THỰC THI CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI QUẦN ĐẢO TRƯỜNG SA VÀ QUẦN ĐẢO HOÀNG SA CỦA NHÀ NGUYỄN
- Thời Gia Long:
+ Quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa thuộc tỉnh Quảng Ngãi.
+ Triều đình lập lại hai đội Hoàng 5a và Bắc Hải, biên chế nằm trong lực lượng quân đội, thực thi chủ quyền của Việt Nam trên hai quần đảo.
- Thời Minh Mạng: Hoạt động thực thi chủ quyền tiếp tục được đẩy mạnh.
+ Việc đo đạc kết hợp với vẽ bản đổ được quan tâm
thực hiện.
+ Nhà vua cho dựng miếu thờ và trồng cây xanh ở quần đảo Hoàng Sa.
- Khoảng năm 1838, Triều Nguyễn cho vẽ bản đồ Đại Nam nhất thống toàn đồ, thể hiện quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa thuộc lãnh thổ Việt Nam