Giải sách bài tập Lịch sử 8 kết nối bài 16: Việt Nam dưới thời Nguyễn (nửa đầu thế kỉ XIX)

A. TRẮC NGHIỆM

Bài tập 1. Hãy xác định chỉ một phương án đúng.

1.1. Với cuộc Cải cách Minh Mạng, cả nước được phân chia thành các đơn vị hành chính thế nào?

A. Đất nước được chia thành Bắc đạo, Nam đạo và Tây đạo.

B. Đất nước được chia thành Bắc Thành, Gia Định Thành và phủ  

C. Đất nước được chia làm 29 tỉnh và phủ Thừa Thiên.

D. Đất nước được chia thành 30 tỉnh và 1 phủ (Thừa Thiên). 

Hướng dẫn trả lời:

D. Đất nước được chia thành 30 tỉnh và 1 phủ (Thừa Thiên). 

1.2. Bộ luật được ban hành dưới thời vua Gia Long có tên gọi là gì?

A. Quốc triều hình luật. 

B. Hoàng Việt luật lệ.

C. Hình thư.

D. Hình luật.

Hướng dẫn trả lời:

B. Hoàng Việt luật lệ.

1.3. Một trong những chính sách đối ngoại nổi bật của Triều Nguyễn là 

A. Duy trì mối quan hệ hoà hiếu với các nước láng giềng. 

B. Khước từ quan hệ và giao thương với các nước Âu – Mỹ, kể cả nước Pháp.

C. Khước từ mối quan hệ với nhà Thanh (Trung Quốc).

D.Thực hiện chính sách bang giao hoà hiểu với nhiều nước trên thế giới. 

Hướng dẫn trả lời:

B. Khước từ quan hệ và giao thương với các nước Âu – Mỹ, kể cả nước Pháp.

1.4. Ý nào không đúng về lý do khiến cho kinh tế thủ công nghiệp, thương nghiệp dưới Triều Nguyễn bị sa sút?

A. Triều Nguyễn có quy định ngặt nghèo về thuế, mẫu mã,... 

B. Chính sách bế quan tỏa cảng của Triều Nguyễn.

C. Hầu hết các thợ giỏi bị bắt vào làm việc trong các quan xưởng. 

D.Thiên tai, dịch bệnh khiến người dân phải bỏ làng đi phiêu tán Thừa Thiên.

Hướng dẫn trả lời:

D.Thiên tai, dịch bệnh khiến người dân phải bỏ làng đi phiêu tán Thừa Thiên.

1.5. Nét nổi bật của tình hình xã hội dưới Triều Nguyễn là gì?

A. Xảy ra nhiều cuộc nổi dậy chống lại ách áp bức, bóc lột của địa chủ phong kiến.

B. Xảy ra hàng trăm cuộc nổi dậy của nhân dân chống Triều đình nhà Nguyễn.

C. Một số giai cấp, tầng lớp mới được hình thành.

D. Xã hội ổn định và phát triển.

Hướng dẫn trả lời:

B. Xảy ra hàng trăm cuộc nổi dậy của nhân dân chống Triều đình nhà Nguyễn.

1.6. Một tôn giáo mới được du nhập vào nước ta từ giai đoạn trước và tiếp tục phát triển dưới thời Nguyễn là

A. Phật giáo.

B. Đạo giáo.

C. Công giáo.

D. Hồi giáo.

Hướng dẫn trả lời:

C. Công giáo.

1.7. Công trình kiến trúc nổi tiếng được xây dựng dưới thời Nguyễn, hiện nay đã được UNESCO ghi danh là

A. Cửu đỉnh ở Kinh thành Huế. 

B. Chùa Tây Phương (Hà Nội).

C. Kinh thành Huế

D. Đình làng Đình Bảng (Bắc Ninh).

Hướng dẫn trả lời:

C. Kinh thành Huế

1.8. Bản đồ Việt Nam được vẽ dưới Triều vua Minh Mạng có tên gọi là

A. Đại Nam nhất thống toàn đó. 

B. Hồng Đức bản đồ.

C. An Nam tứ chí lộ đồ thư.

D. Việt Nam nhất thống toàn đồ.

Hướng dẫn trả lời:

A. Đại Nam nhất thống toàn đó. 

Bài tập 2. Hãy lựa chọn mốc thời gian hoặc từ ngữ cho sản để hoàn thiện các mệnh đề dưới đây.

Năm 1802; 1831 – 1832; xác lập và thực thi; nhà vua; Di sản văn hoá thế giới; chữ Nôm; sa sút dần; triều đình; Phú Xuân (Huế).

1. …(1)…, nhà Nguyễn được thành lập, kinh đô đặt ở …(2)… 

2. Bộ Hoàng Việt luật lệ được ban hành nhằm bảo vệ uy quyền tuyệt đối của …(3)… và củng cố trật tự phong kiến,...

3. Những năm …(4)… , một cuộc cải cách hành chính được tiến hành dưới Triều vua Minh Mạng.

4. Dưới thời Nguyễn, nhiều trung tâm buôn bán nổi tiếng từ thời kỳ trước như Thăng Long, Phố Hiến, Thanh Hà, Hội An …(5)… 

5. Dưới Triều Nguyễn, nhiều cuộc nổi dậy của nông dân, thợ thuyền, binh lính,.. đã nổ ra nhằm chống lại …(6)…  

6. Dưới thời Nguyễn, phần lớn các tác phẩm văn học có giá trị được sáng tác bằng …(7)… 

7. Dưới Triều Nguyễn, Nhà nước tiếp tục …(8)… chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa.

8. Kinh thành Huế xây dựng dưới thời Nguyễn, được UNESCO ghi danh là …(9)… 

Hướng dẫn trả lời:

1. Năm 1802

2. Phú Xuân (Huế)

3. Nhà vua

4. 1831 - 1832

5. Sa sút dần

6. Triều đình

7. Chữ Nôm

8. Xác lập và thực thi

9. Di sản văn hoá thế giới

Bài tập 3. Hãy ghép ô thông tin ở bên trái với ô bên phải sao cho phù hợp về nội dung lịch sử.

Hướng dẫn trả lời:

1. Vua Gia Long

a. Đánh bại Triều Tây Sơn, lập ra Triều Nguyễn.

c. Ban hành “Hoàng Việt luật lệ”.

e. Chọn đặt kinh đô ở Phú Xuân (Huế).

i. Lập lại hai đội Hoàng Sa và Bắc Hải.

2. Vua Minh Mạng

b. Thực hiện công cuộc cải cách hành chính, chia đất nước thành 30 tỉnh và 1 phủ.

d. Thi hành chính sách cấm đạo gay gắt.

g. Vẽ bản đồ, dựng miếu, trồng cây ở quần đảo Hoàng Sa.

B. TỰ LUẬN

Bài tập 1. Lập bảng hệ thống kiến thức (theo gợi ý dưới đây) về tình hình kinh tế, xã hội nổi bật dưới Triều Nguyễn nửa đầu thế kỷ XIX.

Hướng dẫn trả lời:

Bài tập 2. 

2.1. Hãy vẽ sơ đồ tư duy thể hiện một số thành tựu chứng tỏ sự phát triển của văn hoá Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX.

Hướng dẫn trả lời:

Học sinh căn cứ vào những nội dung sau để vẽ sơ đồ:

• Văn học:

• Dòng văn học viết với nhiều tác phẩm có giá trị.

• Văn học dân gian được thể hiện dưới nhiều hình thức.

• Nghệ thuật:

• Nghệ thuật biểu diễn: Nhã nhạc, quan họ, hát ví, hát cò lả,...

• Hội họa phát triển với nhiều dòng tranh dân gian.

• Kiến trúc, điêu khắc phát triển.

• Tôn giáo:

• Phật giáo tiếp tục phát triển.

• Các giáo sĩ phương Tây tích cực truyền bá Công giáo.

• Khoa học:

• Nhiều công sử học được biên soạn.

• Nhiều bộ địa lý và địa lí lịch sử có giá trị được biên soạn.

• Tác phẩm y dược học nổi tiếng là: Hải Thượng y tông tâm lĩnh…

2.2. Trong các thành tựu văn hoá đạt được dưới thời Nguyễn, em ấn tượng với thành tựu nào nhất? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Em ấn tượng nhất: tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du. Vì:

Truyện Kiều là tác phẩm tiêu biểu nhất của thể loại truyện Nôm trong văn học trung đại Việt Nam. Khi viết Truyện Kiều, Nguyễn Du có dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc). Tuy nhiên, phần sáng tạo của Nguyễn Du là rất lớn, chính sự sáng tạo này đã làm nên giá trị của kiệt tác Truyện Kiều.

Truyện Kiều là bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo; là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người; lên án, tố cáo những thế lực xấu xa; đồng thời khẳng định, đề cao tài năng, nhân phẩm và những khát vọng chân chính của con người như: quyền sống, tự do, công lý, tình yêu và hạnh phúc…

Tác phẩm Truyện Kiều là sự kết tinh thành tựu nghệ thuật văn học dân tộc trên các phương diện ngôn ngữ, thể loại. Với Truyện Kiều, ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đã đạt tới đỉnh cao rực rỡ; nghệ thuật tự sự đã có bước phát triển vượt bậc, từ nghệ thuật dẫn chuyện đến nghệ thuật miêu tả thiên nhiên, khắc họa tính cách và miêu tả tâm lí con người.

Kiệt tác Truyện Kiều hàng trăm năm nay đã được lưu truyền rộng rãi và có sức chinh phục lớn đối với mọi tầng lớp độc giả. Tác phẩm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và được giới thiệu ở nhiều nước trên thế giới.

Bài tập 3. Có quan điểm cho rằng: Nhà Nguyễn đã để lại di sản văn hoá đồ sộ. Em có đồng ý với quan điểm đó không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Đồng ý với quan điểm: Nhà Nguyễn đã để lại di sản văn hoá đồ sộ. Vì:

Dưới thời Nguyễn, nhân dân Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu lớn trên các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, khoa học,… trong đó, có nhiều tác phẩm hoặc công trình có giá trị, ví dụ như: Truyện Kiều của Nguyễn Du; bộ sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức; Khâm định Việt sử thông giám cương mục của Quốc sử quán triều Nguyễn;…

Nhiều di sản văn hóa dưới thời Nguyễn đã được Tổ chức UNESCO ghi nhận là di sản văn hóa thế giới, ví dụ như: quần thể cố đô Huế; Nhã nhạc cung đình,…

Bài tập 4. Đọc các tư liệu dưới đây:

Tư liệu 1. Năm 1833, Giám mục Ta-be đã xác nhận: Quần đảo Pa-ra-xen, mà người Việt gọi là Cát Vàng hay Hoàng Sa đã được chiếm cứ bởi người Việt xứ Đàng Trong. Hoàng đế Gia Long xét thấy đúng lúc phải vượt biển để tiếp thâu quần đảo Hoàng Sa, vào năm 1816, Ngài đã long trọng treo tại đó lá cờ của xứ Đàng Trong.

(Theo Hãn Nguyên Nguyễn Nhã, Những bằng chứng về chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, Sđd, tr.61)

Tư liệu 2. Bộ Công tâu: Cương giới mặt biển nước ta có xứ [đảo] Hoàng Sa rất là hiểm yếu. Hằng năm nên phái người đi dò xét để thuộc đường biển... Vua y lời tàu. Sai Phạm Hữu Nhật đem binh thuyền đi. Chuẩn cho mang theo mười bài gỗ đến nơi đó dựng làm dấu, ghi khắc những chữ: “Minh Mạng thứ 17, năm Bính Thân [1836), Thuỷ quân Chánh đội trưởng Suất đội Phạm Hữu Nhật, vâng mệnh đi Hoàng Sa trông nom đo đạc đến đây lưu dấu để ghi nhớ.

(Theo Quốc sử quán Triều Nguyễn, Đại Nam thực lục, Tập bốn, NXB Giáo dục, 2004, tr. 851, 867)

Dựa vào hai tư liệu trên em có nhận định gì về Triều Nguyễn? Chỉ ra những dẫn chứng từ tư liệu chứng minh cho nhận định của em.

Hướng dẫn trả lời:

Ngay từ thời vua Gia Long, ông đã rất chú trọng việc khẳng định chủ quyền và có những hoạt động thực thi chủ quyền tại quần đảo Hoàng Sa (Bãi Cát Vàng): cử người vượt biển quản lý quần đảo Hoàng Sa, treo cờ khẳng định chủ quyền tại quần đảo này.

Đến thời vua Minh Mạng, ông tiếp tục đẩy mạnh hoạt động thực thi và khẳng định chủ quyền ở quần đảo Hoàng Sa: cử binh thuyền do viên Chánh đội trưởng Thuỷ quân chỉ huy để thăm dò đường biển ra Hoàng Sa, đo đạc, cắm mốc chủ quyền để ghi nhớ,...

Bài tập 5. Sưu tầm tư liệu về quá trình thực thi chủ quyền của Triều Nguyễn đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. Hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 7 – 10 câu) bày tỏ suy nghĩ của em về quá trình đó dưới Triều Nguyễn.

Hướng dẫn trả lời:

Quá trình thực thi chủ quyền của Triều Nguyễn đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa là một chặng đường đầy kiên nhẫn và quyết tâm của dân tộc Việt Nam. Điều đáng ngưỡng mộ ở quá trình này chính là sự tôn vinh và bảo vệ những giá trị lịch sử, văn hóa, và chủ quyền trước sự thách thức từ các thế lực ngoại vi. Những cuộc thám hiểm, nghiên cứu và ghi chép của các tri thức nguyễn thiên cư, phạm văn lương và nhiều người khác đã góp phần củng cố tư duy về chủ quyền biển đảo, đặc biệt là trong bối cảnh địa chính trị phức tạp của khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, quá trình này cũng bao gồm nhiều khó khăn, phải đối mặt với sự xâm phạm, tranh chấp từ các nước hàng xóm. Nhưng dưới triều đại Nguyễn, tinh thần tự hào dân tộc và quyết tâm bảo vệ chủ quyền biển đảo đã được khắc sâu trong tâm hồn người Việt, là nguồn động viên vững chắc để duy trì tinh thần này cho đến ngày nay.