Giải chi tiết kinh tế pháp luật 11 kết nối mới Bài 15 Quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quyền khiếu nại, quyền tố cáo là những quyền dân chủ cơ bản của công dân được Hiến pháp và pháp luật quy định. Thông qua quyền khiếu nại, quyền tố cáo, công dân tham gia quản lí nhà nước và xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình và của người khác, góp phần ngăn chặn những việc làm trái pháp luật, xâm phạm lợi ích hợp pháp của Nhà nước và xã hội.

Em hãy chia sẻ hiểu biết của bản thân về quyền khiếu nại quyền tố cáo của công dân.

Hướng dẫn trả lời: 

KHÁM PHÁ

1. Một số quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo

a. Quyền của công dân về khiếu nại

Câu hỏi:

1/ Các chủ thể trong trường hợp 2 và 3 đã thực hiện quyền khiếu nại của công dân như thế nào?

2/ Theo em, các quy định của pháp luật về quyền của công dân về khiếu nại có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi công dân và đối với Nhà nước? Nêu ví dụ về việc thực hiện tôt quyền của công dân về khiếu nại trong đời sống thực tiễn.

Hướng dẫn trả lời: 

1/ Các chủ thể trong trường hợp 2 và 3 đã thực hiện quyền khiếu nại của công dân như sau: 

• Trong trường hợp 2, Trung tâm Ngoại ngữ X đã thực hiện quyền của công dân về khiếu nại bằng việc gửi đơn đề nghị Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo xem xét lại quyết định thu hồi giấy phép hoạt động đối với trung tâm; tìm hiểu các thông tin liên quan đến sự việc; rút đơn khiếu nại khi nhận thấy quyết định thu hồi giấy phép là có căn cứ và đúng với quy định của pháp luật.
• Trong trường hợp 3, bà Y đã thực hiện quyền của công dân về khiếu nại bằng việc uỷ quyền cho con gái làm đơn khiếu nại và thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến sự việc gửi đến cơ quan có thẩm quyền đề nghị xem xét, giải quyết để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho mình.

2/ Theo em: 

- Ý nghĩa của các quy định pháp luật về quyền khiếu nại của công dân: 

• Là cơ sở pháp lí để bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của công dân;
• Là điều kiện để công dân tham gia và nâng cao hiệu quả hoạt động quản lí nhà nước và xã hội; 
• Là hình thức thể hiện quyền làm chủ của công dân trong hoạt động quản lí nhà nước; phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật trong xã hội, giảm thiểu những hậu quả tiêu cực, góp phần xây dựng và phát triển một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh;...

- Ví dụ thực hiện tốt quyền của công dân về khiếu nại trong đời sống thực tiễn:

• Người dân chủ động tìm hiểu các quy định của pháp luật, nhờ luật sư tư vấn trước khi làm đơn khiếu nại gửi tới cơ quan chức năng đề nghị xem xét giải quyết vấn đề của mình; 
• Người dân được nhận bồi thường thiệt hại, được khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp đã bị xâm phạm sau khi việc giải quyết khiếu nại hoàn thành.

b. Quyền của công dân về tố cáo

Câu hỏi: 

1/ Theo em, các chủ thể trong trường hợp 2 đã thực hiện quyền tố cáo của công dân như thế nào?

2/ Theo em, các quy định của pháp luật vềquyền của công dân về tố cáo có ý nghĩa gì đối với mỗi công dân và đôi với xã hội. Nêu ví dụ về việc thực hiện tốt quyền của công dân về tố cáo trong đời sống thực tiễn.

Hướng dẫn trả lời: 

1/Trong trường hợp 2, H đã thực hiện quyền của công dân về tố cáo bằng việc thu thập bằng chứng về hành vi sai phạm của K và B sau đó đem đến cơ quan chức năng để đề nghị can thiệp giải quyết. Gia đình H được nhận bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật từ K và B.

2/ Theo em: 

- Ý nghĩa của các quy định pháp luật về quyền của công dân về tố cáo: 

• Là cơ sở pháp lí để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; 
• Tạo điều kiện để công dân thực hiện tốt quyền của bản thân; 
• Ngăn chặn những việc làm trái pháp luật, xâm phạm lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức, Nhà nước và xã hội; góp phần bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội...

- Ví dụ:

• Người dân quay clip, chụp lại các hình ảnh gây ô nhiễm môi trường của một cơ sở sản xuất và tố cáo với cơ quan chức năng; 
• Người dân được cơ quan chức năng khen thưởng vì tố cáo hành vi buôn bán trái phép chất ma tuý..

c. Nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo

Câu hỏi: 

1/ Các chủ thể trong trường hợp 3 và 4 đã thực hiện nghĩa vụ gì của công dân về khiếu nại, tố cáo?

2/ Em hãy nêu vi dụ minh hoạ cho việc công dân thực hiện tốt nghĩa vụ về khiểu nại, tố cáo.

Hướng dẫn trả lời: 

1/ Các chủ thể trong trường hợp 3 và 4 đã thực hiện nghĩa vụ:

• Trường hợp 3, anh C đã thực hiện nghĩa vụ trình bày trung thực, cung cấp đầy đủ các thông tin, tài liệu, chứng cứ có liên quan đến việc khiếu nại; chấp hành quyết định hành chính, hành vi hành chính mà mình khiếu nại trong thời gian khiếu nại.
• Trường hợp 4, chị U đã thực hiện nghĩa vụ cung cấp đầy đủ các thông tin cá nhân, trình bày chi tiết sự việc, cung cấp các chứng cứ liên quan cho cán bộ công an khi tố cáo bà M.

2/  Ví dụ việc công dân thực hiện tốt nghĩa vụ về khiếu nại, tố cáo:

• Người dân sẵn sàng hợp tác, cung cấp thông tin, hỗ trợ cơ quan công an giải quyết tố cáo khi có yêu cầu; 
• Người dân gửi đơn khiếu nại đến đúng người có thẩm quyền giải quyết, không đăng tải các thông tin sai sự thật về việc khiếu nại lên mạng xã hội.

2. Hậu quả của hành vi vi phạm quyển và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tổ cáo

Câu hỏi: 

1/ Hành vi vi phạm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong trường hợp 2 và 3 đã gây ra những hậu quả như thế nào?

2/ Ngoài những hậu quả đã đề cập đán tong các tường hợp trên, theo em, hành vi vi phạm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân về còn có thể dẫn đến những hậu quả nào khác? Giải thích và nêu ví dụ minh hoạ.

3/ Em hãy chia sẻ về mội trường hợp vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại hoặc tố cáo mà em biết và rút ra bài học cho bản thân.

Hướng dẫn trả lời: 

1/ Hành vi vi phạm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong trường hợp 2 và 3 đã gây ra những hậu quả sau: 

• Trường hợp 2, hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại (cụ thể là hành vi cô lập và gây khó dễ cho chị N trong công việc của người bị chị khiếu nại trước đó) đã khiến chị N mệt mỏi, hiệu quả công việc bị giảm sút và nhiều lần muốn nghỉ việc.
• Trường hợp 3, hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về tố cáo (cụ thể là hành vi đăng nhiều tin sai sự thật về sự việc lên mạng xã hội của bà M) đã khiến nhiều người dân hiểu nhầm, ảnh hưởng xấu tới uy tín của các cán bộ và cơ quan nhà nước ở địa phương.

2/ Theo em: 

- Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo có thể gây nên nhiều hậu quả tiêu cực khác như: 

• Ảnh hưởng đến tính tôn nghiêm của pháp luật và trật tự quản lí nhà nước; 
• Có thể gây mất ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; xâm phạm quyền tự do dân chủ của công dân; 
• Làm ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm, kinh tế của công dân; 
• Người thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo, tuỳ theo tính chất và mức độ vi phạm có thể bị kỉ luật, xử phạt vi phạm hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật;...

- Ví dụ:

• Hành vi trả thù người khiếu nại, tố cáo có thể khiến người khiếu nại, tố cáo bị thương tích, tốn kém tiền bạc để chữa trị, phục hồi sức khoẻ; 
• Hành vi lan truyền thông tin sai sự thật về khiếu nại, tố cáo có thể khiến những người có liên quan bị hiểu nhầm dẫn đến ảnh hưởng xấu về tinh thần, thậm chí tự tử...

3/ Tham khảo: 

• Trường hợp: Anh A đứng đầu một nhóm người gửi đơn tố cáo nặc danh (không ghi rõ họ tên, địa chỉ) bịa đặt việc trưởng phòng H nhận hối lộ, sử dụng bằng cấp giả nhằm mục đích: xúc phạm danh dự, hạ uy tín của trưởng phòng H; cạnh tranh vị trí trong đợt bổ nhiệm tiếp theo. Nhưng trên thực tế, trưởng phòng H không thực hiện hành vi nhận hối lộ, bằng cấp của anh H là thật. Việc tố cáo của anh A đã ảnh hưởng đến sự đoàn kết của tập thể, ảnh hưởng đến việc bổ nhiệm anh H của tổ chức và xúc phạm danh dự của anh H.
• Bài học: nghiêm túc thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về tố cáo.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy cho biết các ý kiến sau đúng hay sai? Vì sao?

a. Công dân chỉ có quyền khiếu nại trong lĩnh vực hành chính.

b. Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo có thể dẫn đến khủng hoảng chính trị đất nước.

c. Đăng bài lên mạng xã hội là việc làm thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của công dân.

d. Thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo sẽ góp phần xây dựng nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Hướng dẫn trả lời: 

• Ý kiến a. Sai, vì ngoài lĩnh vực hành chính, công dân còn có quyền khiếu nại trong các lĩnh vực khác của đời sống xã hội như lao động, việc làm, giáo dục, y tế,...
• Ý kiến b. Đúng, vì hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo có thể khiến người dân tiếp nhận thông tin sai sự thật, dẫn đến hiểu nhầm, bất mãn với hoạt động của các cán bộ, cơ quan nhà nước và nảy sinh những hành vi chống đối. Nếu các thế lực phản động lợi dụng điều này để kích động người dân biểu tình, chống phá Nhà nước thì có thể dẫn đến khủng hoảng chính trị…
• Ý kiến c. Sai, vì khi thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, công dân phải gửi đơn khiếu nại, tố cáo đến cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết theo đúng quy định của pháp luật. Việc đăng bài lên mạng xã hội không có giá trị về mặt pháp lí nên sẽ không được giải quyết, đồng thời việc này còn có thể gây ra nhiều hậu quả xấu như khiến người khác hiểu nhầm, gây xung đột, mâu thuẫn...
• Ý kiến d. Đúng, vì việc thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo sẽ hỗ trợ cho cơ quan nhà nước phát hiện những việc làm vi phạm pháp luật, xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Trên cơ sở đó, Nhà nước có sự can thiệp, xử lí, ngăn chặn những hành vi vi phạm, khắc phục hậu quả, làm cho bộ máy nhà nước ngày càng trong sạch, vững mạnh.

Câu 2: Các chủ thể dưới đây thực hiện đúng hay vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo? Vì sao?

a. Cán bộ T khuyên anh B nên rút đơn tố cáo đề tránh bị trả thù nhưng anh B không đồng ÿ.

b. Lãnh đạo cơ quan X yêu cầu nhân viên tổ chức nhiều kênh tiếp nhận thông tin phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo, góp ý, phê bình của nhân dân tại cơ quan.

c. Công an G hướng dẫn anh D một số biện pháp đảm bảo an toàn cho bản thân sau khi tiếp nhận thông tin tố cáo của anh.

d. Bà S có tình cung cấp các thông tin sai sự thật khi tố cáo bà Á vi phạm pháp luật.

Hướng dẫn trả lời: 

• Trường hợp a.

+ Hành vi của cán bộ T chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về tố cáo, vì hành vi này chưa đúng với quy định của pháp luật, gián tiếp bao che cho người sai phạm, gây ảnh hưởng xấu đến quyền lợi của người tố cáo.

+ Hành vi của anh B đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về tố cáo vì hành vi này đã thể hiện trách nhiệm của một công dân đối với đất nước, thực hiện nghĩa vụ tuân thủ pháp luật của công dân và tham gia bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

• Trường hợp b.  Hành vi của lãnh đạo cơ quan X đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo. Hành vi này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của mình, qua đó kịp thời tiếp nhận, xử lí, khắc phục những điều chưa tốt trong tổ chức và hoạt động của cơ quan, ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật, giảm thiểu những hậu quả tiêu cực không mong muốn.
• Trường hợp c. Hành vi của công an G đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về tố cáo. Hành vi của công an G đã thực hiện quyền được bảo vệ an toàn của người tố cáo. Qua đó sẽ hỗ trợ anh D biết cách tự bảo đảm an toàn cho bản thân, nhận biết những nguy cơ mất an toàn và giảm thiểu những hậu quả xấu.
• Trường hợp d. Hành vi của bà S đã vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về tố cáo. Hành vi này gây ảnh hưởng đến quyền lợi của bà A và gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong quá trình xử lí sự việc.

Câu 3: Em hãy đưa ra lời khuyên cho các nhân vật trong mỗi tỉnh huống dưới đây:

a. Bố mẹ P nhận thấy mức bồi thường từ việc thu hồi một phần diện tích đất ở theo quyết định của Uỷ ban nhân dân huyện đối với gia đình mình để giải phóng mặt bằng, mở rộng đường giao thông là không hợp lí vì thấp hơn mức quy định của Nhà nước. Cả hai cùng băn khoăn về việc có nên gửi đơn khiếu nại hay không vì diện tích đất bị thu hồi cũng không quá lớn và lo ngại sau khi khiếu nại có thể gặp một số rắc rối, khó khăn.

Nếu em là P em sẽ khuyên bố mẹ như thế nào?

b. Y phát hiện chủ tiệm tạp hoá gần nhá nhiều lần bán pháo nổ và đồ dùng tự quấn pháo nổ cho trẻ em. Y chia sẻ sự việc với O và muốn tố cáo hành vi của chủ tiệm tạp hoá đó với cơ quan công an nhưng lại sợ bị trả thù, sợ người thân gặp nguy hiểm.

Nếu là O. em sẽ khuyên Y như thế nào?

Hướng dẫn trả lời: 

- Tình huống a. Nếu là P, em sẽ: 

• Giải thích cho bố mẹ hiểu về quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, mục đích của việc khiếu nại là để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Khi phát hiện sai phạm mà không khiếu nại là gián tiếp bao che cho những hành vi vi phạm. 
• Khuyên bố mẹ nên thu thập thông tin và làm đơn khiếu nại để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. 

- Tình huống b. Nếu là O, em sẽ: 

• Giải thích cho Y hiều hành vi của chủ tiệm tạp hoá có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực (ví dụ: nguy hiểm đến tính mạng, sức khoẻ,...), hiểu về quyền tố cáo của công dân. 
• Khuyên Y nên tố cáo hành vi của ông chủ tiệm tạp hoá. Khi thực hiện tố cáo, Y nên chia sẻ lo lắng của bản thân với cán bộ công an và yêu cầu họ giữ bí mật thông tin người tố cáo để đảm bảo an toàn cho bản thân và người thân của mình.

Câu 4: Theo em, học sinh có trách nhiệm nhu thể nào trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại. tó cáo?

Hướng dẫn trả lời: 

Trách nhiệm của HS trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo:

• Chăm chỉ học tập, rèn luyện bản thân, nâng cao hiểu biết về quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo; 
• Tự giác thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo bằng những việc làm phù hợp năng lực, độ tuổi; 
• Tuyên truyền, khuyến khích những người xung quanh hiểu và thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về khiếu nại, tố cáo; 
• Phê phán, đấu tranh, tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật..

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy viết một bài luận thể hiện ý nghĩa của quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo của công dân và chia sẻ lại với các bạn trong lớp.

Hướng dẫn trả lời: 

Tham khảo: 

Trong một xã hội dân chủ và pháp quyền, quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo của công dân đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ quyền lợi và đảm bảo sự công bằng, minh bạch trong hệ thống pháp luật. Đây là quyền cơ bản của công dân và đồng thời là nghĩa vụ của mỗi cá nhân để đóng góp vào sự phát triển và cải thiện xã hội.

Ý nghĩa của các quy định pháp luật về quyền khiếu nại và tố cáo của công dân là vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của công dân. 

Đầu tiên, các quy định về khiếu nại tạo ra một cơ sở pháp lý rõ ràng và mạnh mẽ để công dân có thể đưa ra khiếu nại khi xảy ra vi phạm, sai phạm từ phía cá nhân, cơ quan, tổ chức hoặc Nhà nước. Qua quyền khiếu nại, công dân có thể yêu cầu xem xét lại quyết định, đòi hỏi sự khắc phục và bồi thường hợp lý. Thêm vào đó, quyền khiếu nại của công dân tạo điều kiện để họ tham gia và nâng cao hiệu quả hoạt động quản lí nhà nước và xã hội. Khi công dân có quyền khiếu nại, họ có khả năng tham gia vào quyết định, đề xuất ý kiến và đưa ra phản ánh về các vấn đề trong xã hội. Điều này đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của quyết định và chính sách công cộng. Đồng thời, quyền khiếu nại cũng là một hình thức thể hiện quyền làm chủ của công dân trong hoạt động quản lí nhà nước. Đây là quyền cơ bản của công dân, cho phép họ đóng góp vào quyết định và kiểm soát quyền lực của Nhà nước. Qua khiếu nại, công dân có thể đẩy lùi những hành vi vi phạm pháp luật, giảm thiểu những hậu quả tiêu cực và góp phần xây dựng và phát triển một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.

Tiếp đến, các quy định về tố cáo đóng vai trò như một cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền của công dân. Khi công dân có thông tin về các hành vi vi phạm pháp luật, tố cáo là công cụ giúp họ bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Các cá nhân hoặc tổ chức vi phạm có thể bị truy cứu trước pháp luật và công bằng sẽ được thể hiện. Ngoài ra, các quy định về quyền tố cáo tạo điều kiện cho công dân thực hiện tốt quyền của bản thân. Công dân có quyền thông báo và tố cáo về bất kỳ hành vi vi phạm nào mà họ biết đến. Quyền này khuyến khích công dân đóng góp vào việc bảo vệ an ninh, trật tự và an toàn xã hội. Bằng cách tố cáo, công dân tham gia vào quá trình xây dựng một xã hội công bằng và văn minh. Cuối cùng, các quy định này ngăn chặn những việc làm trái pháp luật và xâm phạm lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức, Nhà nước và xã hội. Khi nhận thức được khả năng tố cáo, công dân có thể đứng lên và phản đối các hành vi phi pháp, gian lận, tham nhũng và bất chính. Việc tố cáo góp phần bảo đảm an ninh, trật tự và an toàn xã hội, đồng thời xây dựng lòng tin và niềm tin vào hệ thống pháp luật của đất nước.

Tóm lại, các quy định pháp luật về quyền khiếu nại và tố cáo của công dân có ý nghĩa to lớn trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và góp phần đảm bảo an ninh trật tưm an toàn và công bằng xã hội.