BÀI 5. GIA CÔNG CƠ KHÍ

Câu hỏi: Muốn chế tạo bộ bàn ghế như Hình 5.1, ta phải sử dụng những phương pháp gia công nào? Quy trình thực hiện như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Cưa và đục là phương pháp gia công thô thường được sử dụng khi lượng dư gia công lớn. Phương pháp cưa bao gồm lắp lưỡi cưa vào khung cưa, kẹp vật cần cưa lên ê tô, và cưa theo vạch dấu. Phương pháp đục bao gồm kẹp vật cần đục vào ê tô, neo đục vào vật, và đục theo vị trí đã xác định. Dũa là phương pháp gia công phổ biến trong sửa chữa và chế tạo sản phẩm cơ khí, bao gồm kẹp vật cần dũa vào ê tô, dũa phá, và dũa hoàn thiện.

1. Đo và vạch dấu

Câu hỏi 1: Làm thế nào để đo và vạch dấu các đoạn thẳng có chiều dài lớn hơn chiều dài của thước lá?

Hướng dẫn trả lời:

Sử dụng thước cuộn để đo và vạch dấu các đoạn thẳng có chiều dài lớn hơn chiều dài của thước lá.

Câu hỏi 2: Hình 5.3 cho thấy thước cặp có thể dùng để đo những loại kích thước nào của sản phẩm?

Hướng dẫn trả lời:

Thước cặp dùng để đo các kích thước có độ chính xác cao, thường dùng để độ dày, đường kính, đo chiều sâu của lỗ.

Câu hỏi 3: Khi đo lỗ tròn, làm thế nào để bảo đảm khoảng cách đo được chính là đường kính cần đo?

Hướng dẫn trả lời:

Đo bằng thước cặp với thao tác đúng

Câu hỏi 4: Thước đo góc ở Hình 5.4 có điểm gì khác với thước đo góc thường sử dụng vẽ trên giấy?

Hướng dẫn trả lời:

Độ bền sản phẩm cao, vật liệu cao cấp. Vạch chia và thang đo rõ nét, có vít vặn lớn để cố định vị trí cho kết quả đo nhanh và chính xác.

2. Cưa

Câu hỏi 5: Khi muốn cưa gỗ hoặc kim loại, có thể sử dụng cùng một loại cưa được không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Không nên dùng cưa gỗ để cưa sắt vì lưỡi cưa gỗ có răng cưa lớn hơn và thưa hơn so với cưa sắt, dẫn đến răng cưa dễ bị uốn méo hoặc gãy. Thay vào đó, cần phải sử dụng cưa sắt có lưỡi cưa làm bằng loại thép tốt và răng cưa nhỏ.

Câu hỏi 6: Quan sát Hình 5.7, em hãy mô tả vị trí chân và tay khi cưa.

Hướng dẫn trả lời:

Chân phải hợp với chân trái 1 góc 75o, chân phải hợp với trục của êtô 1 góc 45o. Tay thuận cầm cán cưa, tay còn lại nắm đầu kia của khung cưa.

Câu hỏi 7: Trong quá trình cưa kim loại có thể xảy ra những tai nạn như thế nào? Làm thế nào để phòng tránh?

Hướng dẫn trả lời:

Để tránh tai nạn khi sử dụng cưa kim loại, cần sử dụng trang phục bảo hộ lao động và cưa đảm bảo an toàn kĩ thuật. Khi cưa gần đứt, cần đẩy cưa nhẹ hơn và đỡ vật để tránh rơi vào chân. Nên tránh dùng tay gạt mạt cưa hoặc thổi vào mặt cưa để tránh vào mắt.

3. Đục

Câu hỏi 8: Quan sát Hình 5.9 và mô tả cách cầm đục và cầm búa.

Hướng dẫn trả lời:

Cách cầm đục: Đặt phần thân đục vào khe tay giữa ngón cái và ngón trỏ cách đầu mút đập búa khoảng 20 - 30mm.

Cách cầm búa: Các ngón tay nắm chặt vừa phải, ngón tay út cách đuôi cán búa khoảng 20 - 30mm. 

Câu hỏi 9: Khi thực hiện phương pháp đục có thể xảy ra những tai nạn như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Các tai nạn khi sử dụng đục bao gồm búa, đục không đảm bảo và tư thế đứng đục không đúng cách có thể dẫn đến bệnh vẹo cột sống. 

Để đề phòng, cần mặc trang phục bảo hộ, chọn đục và búa chắc chắn, có lưới chắn phoi và đánh búa đúng đầu đục.

4. Dũa

Câu hỏi 10: Em hãy mô tả cấu tạo và công dụng của từng loại đũa trong Hình 5.10.

Hướng dẫn trả lời:

1. Dũa tròn: dùng để gia công các lỗ tròn, các rãnh đáy là hình tròn.

2. Dũa dẹt: dùng để gia công các mặt phẳng ngoài, trong lỗ có góc 90o.

3. Dũa tam giác: dùng để gia công các lỗ tam giác đều, các rãnh có góc 60o.

4. Dũa vuông: dùng để gia công các lỗ, chi tiết có rãnh vuông.

5. Dũa bán nguyệt: dùng để gia công các mặt cong có bán kính cong lớn.

Câu hỏi 11: Em có nhận xét như thế nào về tư thế đứng và cách cầm dũa (Hình 5.11) so với tư thế đứng và cách cầm cưa?

Hướng dẫn trả lời:

Tư thế đứng và cách cầm dũa giống tư thế đứng và cách cầm cưa. Tay thuận cầm cán dũa, tay còn lại đặt lên đầu dũa, chân phải hợp với chân trái 1 góc 75o, hợp với trục của êtô 1 góc 45o.

Câu hỏi 12: Vì sao cần giữ dũa luôn thăng bằng trong quá trình dũa?

Hướng dẫn trả lời:

Nếu trong quá trình dũa mà dũa không được giữ thăng bằng thì bề mặt gia công sẽ không bằng phẳng, không mịn, chỗ thấp chỗ cao, không đạt đúng yêu cầu.

Câu hỏi 13: Theo em, cần thực hiện như thế nào để tránh gặp tai nạn trong quá trình dũa?

Hướng dẫn trả lời:

- Mặc trang phục bảo hộ lao động.

- Bàn ê tô phải chắc chắn, vật dũa phải được kẹp chặt.

- Không được dùng dũa nứt cán hoặc không có cán.

- Không thổi phôi để tránh phoi bắn vào mắt.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Cho một sản phẩm như Hình 5.12. Hãy nêu tên các loại dụng cụ đo và gia công cầm tay cần thiết để gia công sản phẩm này.

Hướng dẫn trả lời:

Thước lá, thước đo góc, dụng cụ vạch dấu, cưa, đục, búa, dũa.

Câu hỏi 2: Một người thợ cơ khí cần cắt một chi tiết có kích thước như Hình 5.13 trên một tấm thép nguyên liệu khổ 1 500 x 6 000 mm. Người thợ cần phải vẽ dấu lên tấm thép trước khi gia công. Vậy người thợ cần phải sử dụng các dụng cụ nào, kiểm tra điều gì và thực hiện công việc như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Dụng cụ: Thước đo độ dài - thước cuộn, thước cặp, thước đo góc, dụng cụ vạch dấu.

Kiểm tra: kích thước, độ dày tấm thép, các góc.

Thực hiện: 

• Bôi vôi, phấn màu lên bề mặt tấm thép tại những vị trí cần vạch dấu.
• Kết hợp các dụng cụ (thước cuộn, thước đo góc) để vẽ hình dạng của chi tiết lên phôi
• Vạch các đường bao của tiết hoặc dùng chấm dấu chấm theo đường bao.

Câu hỏi 3: Nếu được cung cấp một hộp dụng cụ cầm tay với đầy đủ các dụng cụ cần thiết để gia công một hộp đồ chơi bằng gỗ như Hình 5.14, em sẽ gia công món đồ chơi này như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Dụng cụ cơ bản để làm việc với gỗ bao gồm thước độ dài, thước cuộn, thước cặp, thước đo góc, dụng cụ vạch dấu, cưa, đục, búa và dũa. Để vạch dấu, ta dùng vôi hoặc phấn màu. Sử dụng thước cuộn và thước đo góc để vẽ hình dạng trên phôi, sau đó sử dụng dụng cụ vạch dấu hoặc chấm dấu theo đường bao. Dùng cưa để cắt theo đường vạch dấu và sử dụng búa và đục để tạo các chi tiết. Dùng dũa để đạt độ nhẵn.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Kể một dụng cụ trong cuộc sống xung quanh em mà theo em có thể sử dụng các loại dụng cụ gia công cầm tay để gia công. Trình bày các phương pháp gia công để tạo ra loại vật dụng đó.

Hướng dẫn trả lời:

Quy trình gia công kệ sách mini bao gồm sử dụng các dụng cụ đo đạc, vạch dấu, cưa, đục và dũa trên tấm gỗ. Kết hợp dụng cụ để vẽ hình dạng chi tiết lên phôi và sau đó tiến hành cưa và đục theo đường vạch dấu. Cuối cùng, sử dụng dũa để tạo bề mặt nhẵn.