BÀI 6. TRUYỀN VÀ BIẾN ĐỔI CHUYỂN ĐỘNG

Câu hỏi: Khi động cơ điện ở Hình 6.1 hoạt động, chuyển động quay của trục động cơ sẽ truyền đến các bộ phận khác của máy móc và biến đổi dạng chuyển động như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Động cơ điện sẽ truyền chuyển động quay cho bánh đai thông qua trục động cơ và dây đai, biến chuyển dạng chuyển động quay.

1. Truyền chuyển động

Câu hỏi 1: Quan sát Hình 6.2, mô tả quá trình truyền chuyển động đạp xe của con người đến các bộ phận giúp xe chạy được.

Hướng dẫn trả lời:

Khi đạp xe, người ta áp dụng nguyên lý chuyển động để tạo lực từ chân đẩy lên bàn đạp, qua trục giữa, đĩa xích, dây xích, líp và cuối cùng là bánh xe sau, giúp xe chuyển động về phía trước.

Câu hỏi 2: Vì sao trong các loại xe đạp thể thao, líp (số 4) thường gồm nhiều đĩa xích lớn nhỏ khác nhau?

Hướng dẫn trả lời:

Xe đạp thể thao có nhiều líp để khi chuyển líp sẽ thay đổi tốc độ quay của bánh xe giúp đạt được tốc độ mong muốn.

Câu hỏi 3: Truyền động xích giống và khác truyền động bánh răng như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

- Giống nhau: Bánh dẫn 1 có số răng là Z1, tốc độ quay n1, làm cho bánh bị dẫn 2 có số răng là Z2, tốc độ quay n2 thì tỉ số truyền i

+ Bánh răng hoặc đĩa xích nào có số răng ít hơn thì sẽ quay nhanh hơn.

+ Khi i = 1 bộ truyền giữ nguyên tốc độ, i < 1 bộ truyền giúp tăng tốc độ và khi i > 1 bộ truyền làm giảm tốc.

- Khác nhau: 

+ Bộ truyền chuyển động bánh răng dùng để truyền chuyển động quay giữa các trục song song hoặc vuông góc với nhau.

+ Bộ truyền động xích dùng để truyền chuyển động quay giữa hai trục xa nhau.

Câu hỏi 4: Hình 6.5 cho thấy truyền động đai khác chuyển động xích như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Bộ truyền động đai gồm cặp bánh đai truyền chuyển động thông qua dây đai.

Bộ truyền động xích gồm cặp bánh răng (đĩa xích) truyền chuyển động thông qua dây xích.

2. Biến đổi chuyển động

Câu hỏi 5: Quan sát cơ cấu tay quay con trượt ở Hình 6.6, hãy xác định dạng chuyển động của cơ cấu.

Hướng dẫn trả lời:

Khi tay quay 1 quay quanh trục A, đầu B của thanh truyền 2 chuyển động tròn làm cho con trượt 3 chuyển động tịnh tiến qua lại hoặc lên xuống trong giá đỡ 4. Tùy vào bộ phận nào đang dẫn động, cơ cấu này sẽ biến đổi chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến hoặc ngược lại.

Câu hỏi 6: Cơ cấu tay quay thanh lắc ở Hình 6.7 giống và khác với cơ cấu tay quay con trượt ở Hình 6.6 như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Giống nhau: đều có tay quay (1), thanh truyền (2), giá đỡ (4).

Khác nhau: 

+ Cơ cấu tay quay con trượt có con trượt (3).

+ Cơ cấu tay quay thanh lắc có thanh lắc (3).

Câu hỏi 7: Nếu nguồn dẫn động ban đầu được đưa vào thanh lắc 3 như thiết bị tập đi bộ lắc tay (Hình 6.7b), cơ cấu này sẽ hoạt động như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Nhờ bàn đạp chân chuyển động tịnh tiến giúp tay quay 1 quay quanh trục, thông qua thanh truyền 2 làm thanh lắc 3 lắc qua lại quanh trục một góc xác định.

3. Tháo lắp và tính tỉ số truyền của một số bộ truyền và biến đổi chuyển động 

LUYỆN TẬP

Câu hỏi:

- Quan sát Hình 6.8 và liệt kê các bộ truyền động và các cơ cấu biến đổi chuyển động trong máy may đạp chân.

- Giải thích quá trình tạo chuyển động và dẫn động để chi tiết cuối cùng là kim may thực hiện chuyển động lên xuống.

Hướng dẫn trả lời:

1. Các bộ truyền động và các cơ cấu biến đổi chuyển động trong máy may đạp chân:

- Cơ cấu quay tay thanh lắc

- Bộ truyền động đai

- Cơ cấu quay tay thanh trượt

2. Để đưa kim may lên xuống, cần có bàn đạp tạo chuyển động lắc và thanh truyền toàn thanh chuyển động. Dây đai nối bánh đai lớn và bánh đai nhỏ để quay trục máy may và dẫn động kim may tịnh tiến lên xuống.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy nêu một sản phẩm có ứng dụng một trong các cơ cấu biến đổi chuyển động. Xác định loại cơ cấu biến đổi chuyển động và mô tả nguyên lí làm việc của sản phẩm mà em đã chọn.

Hướng dẫn trả lời:

Trong quạt máy (có tuốc năng) ứng dụng cơ cấu tay quay thanh lắc

Khi tay quay (màu vàng) quay xung quanh trục, thông qua thanh truyền (xanh lá) làm thanh lắc (màu đỏ) qua lại quanh trục một góc xác định.