Giải chi tiết Tin học 11 định hướng KHMT Kết nối mới bài 3: Phần mềm nguồn mở và phần mềm internet

Khởi động

Câu hỏi. Theo em, lợi ích đối với cộng đồng trong việc chia sẻ mã nguồn là gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Cho phép quản lý và điều khiển những phần nào có thể hoạt động, phần nào không.
• Vì mã nguồn mở được thiết kế dưới dạng “mở" nên nhiều người có thể phát triển các tính năng của phần mềm. Đây chính là cơ hội giúp các lập trình viên thể hiện được khả năng sáng tạo của mình.
• So với các phần mềm độc quyền khác thì mã nguồn mở lại đảm bảo được tính bảo mật và tính an ninh cao hơn hẳn. Lý do là vì nhiều người lập trình có thể cùng hoạt động trên mã nguồn mở đó. Và họ sẽ thường xuyên sửa chữa, cập nhật và nâng cấp phần mềm, các chức năng sẽ được cải tiến và tốt hơn.
• Nhiều doanh nghiệp lựa chọn mã nguồn mở để phát triển website trong thời gian dài bởi mã nguồn mở có tính chất ổn định, có thể hỗ trợ dài hạn cho các dự án quan trọng hay các hoạt động của web.

1. Phần nguồn mở

Câu hỏi: Hãy thảo luận xem lợi ích của người dùng được tăng dẫn như thế nào theo hướng mở nói trên.

Hướng dẫn trả lời:

•  Cho sử dụng phân mềm miễn phí có điểu kiện hoặc không điều kiện, không cung cấp mã nguồn.
•  Cho sử dụng phản mềm tự do, cung cấp cả mã nguồn để có thể sửa, nâng cấp, phát triển và chuyên giao (phân phối) lại phần mềm.

Câu hỏi: Em hãy so sánh quyền sử dụng phân mềm nguồn mở với quy định về bản quyền và cho biết một số điểm mâu thuẫn.

Hướng dẫn trả lời:

Quy định về bản quyền và quyền sử dụng phần mềm nguồn mở mà cần có giấy phép cho phần mềm nguồn mở có sự mâu thuẫn. Giấy phép sẽ cung cấp cho người dùng các quyền vốn bị cấm bởi các quy định bản quyền.

- Theo quy định về bản quyền, thì:

+  Các tác giả của phần mềm có quyền bảo vệ chống phần mềm bị sửa đổi gây phương hại đến uy tín và danh dự của tác giả.

+ Nếu là người đầu tư, các tác giả còn giữ cả quyền tạo bản sao, sửa đổi, nâng cấp phần mềm, quyền chuyển giao sử dụng, …

- Theo quy định về quyền sử dụng phần mềm nguồn mở, thì:

+ Được sao chép và phân phối phần mềm, có quyền yêu cầu trả phí cho việc chuyển giao đó nhưng phải thông báo rõ ràng về bản quyền gốc và thông báo miễn trừ trách nhiệm bảo hành.

+ Được sửa đổi và phân phối sửa đổi với điều kiện phải công bố mã nguồn phần sửa đổi, nêu rõ đó bản đã được thay đổi, chỉ rõ các thành phần được thay đổi.

Câu hỏi 1. Em hãy cho biết ý nghĩa của yêu cầu "người sửa đổi, nâng cấp phần mềm nguồn mở phải công bố rõ ràng phần nào đã sửa, sửa thế nào so với bản gốc.

Hướng dẫn trả lời:

•  Được sao chép và phân phối phần mềm: có quyền yêu cầu trả phi cho việc chuyến giao đó nhưng phải thông báo rõ ràng về bản quyên gốc và thông báo miễn trừ trách nhiệm bảo hành.
•  Được sửa đổi và phân phối bản sửa đổi với điều kiện phải công bố mã nguồn phần sửa đổi, nêu rõ đó là bản đã được thay đổi, chỉ rõ các thành phần được thay đồi: đồng thời phải áp dụng giấy phép GNU GPL cho chính phần thay đổi đó. Nói cách khác phần mềm có nguồn góc từ việc sửa đổi một phần mềm nguồn mở theo GPL cũng phải là phản mềm nguồn mở theo GPL.
• Giấy phép nguồn mở nếu được hiểu theo cách đơn giản nhất là hợp đồng hợp pháp và ràng buộc giữa tác giả và người sử dụng các thành phần phần mềm, xác nhận rằng phần mềm có thể được sử dụng trong các ứng dụng thương mại theo các điều kiện cụ thể. Giấy phép là thứ biến mã nguồn thành một thành phần nguồn mở. Nếu không có giấy phép nguồn mở, thành phần phần mềm sẽ không thể được sử dụng bởi người khác, ngay cả khi nó đã được đăng công khai trên GitHub.

Câu hỏi 2. Ý nghĩa của yêu cầu "phần mềm sửa đổi một phần mềm nguồn mở theo GPL cũng phải mở theo giấy phép của GPL" là gì?

Hướng dẫn trả lời:

Giấy phép công cộng GNU GPL là giấy phép điển hình đối với phần mềm nguồn mở. Nó đảm bảo quyền tiếp cận của người sử dụng đổi với mã nguồn để dùng, thay đổi hoặc phân phối lại: bảo đảm quyền miễn trừ của các tác giả về hậu quả sử dụng phần mềm; bảo đảm quyền đứng tên của các tác giả tham gia phát triển, đảm bảo sự phát triển bền vững của phần mềm nguồn mở bằng cách công bố rõ ràng các thay đổi của các phiên bản vá buộc phải phát triển dựa trên phần mềm nguồn mở theo giấy phép GPL cũng phải mở theo GPL.

2. Vai trò của phần mềm thương mại và phần mềm nguồn mở

Câu hỏi: Hãy thảo luận xem phần mềm nguồn mở có thay thế hoàn toàn được phần mềm thương mại hay không? Tại sao?

Hướng dẫn trả lời:

Phần mềm nguồn mở không thể thay thế hoàn toàn được phần mềm thương mại. Vì mỗi phần mềm nguồn mở đáp ứng nhu cầu chung của nhiều người, trong khi đó những nhu cầu riêng, nâng cao, vốn phong phú hơn rất nhiều so với những nhu cầu chung thì phần mềm thương mại nói chung hay phần mềm “đặt hàng” nói riêng mới có thể đáp ứng được.

Câu hỏi 1. Cho ví dụ về phần mềm đóng gói và phần mềm đặt hàng. Ưu điểm của phần mềm thương mại là gì?

Hướng dẫn trả lời:

- Phần mềm dạng “đặt hàng" đáp ứng nhu cầu riêng và người dùngđược hỗ trợ kĩ thuật.

•  Phần mềm "đóng gói” có tính hoàn chính cao, đáp ứng nhu cầu rộng rãi.

-  Ưu điểm của phần mềm nguồn mở: chỉ phí thấp, minh bạch, không bị phụ thuộc nhiều vào nhà cung cấp.

Vai trò của hai loại phần mềm:

•  Phần mềm thương mại là nguồn thu nhập chính của các tổ chức, cá nhân làm phần mềm chuyên nghiệp, góp phần tạo ra thị trường phần mềm phong phú, đáp ứng các nhu câu riêng của cá nhân, tổ chức và các nhu cầu chung của xã hội.
•  Phần mềm nguồn mở giúp những người cô nhu cầu được sử dụng phần mềm dùng chung chất lượng tốt, ổn định với chỉ phí thấp.

Câu hỏi 2. Cho ví dụ về một phần mềm thương mại và một phần mềm nguồn mở có thể thay thế. Ưu điểm của phần mềm nguồn mở là gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Ví dụ về phần mềm thương mại là Adobe Photoshop. còn phần mềm nguồn mở thay thế có thể là GIMP. Một ưu điểm của phần mềm nguồn mở là tính linh hoạt cao và có cộng đồng phát triển đông đảo giúp cho việc phát triển và bảo trì phần mềm trở nên dễ dàng.

3. Phần mềm chạy trên internet

Câu hỏi: Phần mềm chạy trên Internet là gì? Em hãy cho một ví dụ về phần mềm như vậy. Hãy nêu ưu điểm của phần mềm chạy trên Internet.

Hướng dẫn trả lời:

- Phần mềm chạy trên Internet được hiểu là phần mềm cho phép sử dụng qua Internet mà không cần phải cài đặt vào máy.

- Ví dụ: Google Docs, Google Sheets, …

- Ưu điểm của phần mềm chạy trên Internet là: có thể sử dụng ở bất cứ đâu, bất cứ nơi nào, bất cứ máy tính nào miễn là có kết nối Internet; chi phí rẻ hoặc không mất phí.

Câu hỏi 1: Em hãy nêu những ưu điểm của phần mềm chạy trên Internet.

Hướng dẫn trả lời:

Những ưu điểm của phần mềm chạy trên Internet: Có thể sử dụng ở bất cứ đâu, bất cứ nơi nào, bất cứ máy tính nào miễn là có kết nối Internet.

Câu hỏi 2: Em hãy nêu tên một phần mềm trực tuyến khác với các phần mềm đã nêu trong bài.

Hướng dẫn trả lời:

Phần mềm trực tuyến: Office.com, Photopea.com, …

Luyện tập

Câu hỏi 1: Có thể nói “Phần mềm nguồn mở ngày càng phát triển thì thị trường phần mềm thương mại càng suy giảm” hay không? Tại sao?

Hướng dẫn trả lời:

Cách nói này không đúng. Vì phần mềm thương mại sẽ cung cấp các loại phần mềm “đặt hàng” để đáp ứng được nhu cầu cá nhân, tổ chức hoặc cung cấp các loại phần mềm “đóng gói” hoàn thiện cho người dùng đáp ứng nhu cầu chung của nhiều người.

Câu hỏi 2: Phần mềm ở các trạm ATM (rút tiền tự động) có phải là phần mềm trực tuyến không?

Hướng dẫn trả lời:

Phần mềm ở các trạm ATM không phải phần mềm trực tuyến.

Vận dụng

Câu hỏi 1: Em hãy tìm hiểu trên Internet và cho biết tên một số phần mềm đồ họa nguồn mở và một số phần mềm đồ họa thương mại.

Hướng dẫn trả lời:

- Phần mềm đồ họa nguồn mở: GIMP, Paint, Inkscape, …

- Phần mềm đồ họa thương mại: Photoshop, Adobe InDesign, AutoCAD, …

Câu hỏi 2: Nói chung, các môi trường lập trình trên ngôn ngữ Python đều không có chức năng biên dịch để chuyển mã nguồn thành mã máy. Các chương trình Python đều ở dạng mã nguồn. Liệu có thể coi mọi phần mềm viết bằng Python đều là phần mềm nguồn mở hay không?

Hướng dẫn trả lời:

Có thể coi mọi phần mềm viết bằng Python đều là phần mềm nguồn mở.