Giải chi tiết Tin học 8 Chân trời mới bài 2: Tổ chức lưu trữ, tìm kiếm và trao đổi thông tin

KHỞI ĐỘNG

Hãy trao đổi với bạn và cho biết tại sao ngày nay, nhiều người thường tìm kiếm thông tin trên Internet thay vì trên sách, báo truyền thống.

Hướng dẫn trả lời: 

Ngày nay, nhiều người thường tìm kiếm thông tin trên Internet thay vì trên sách, báo truyền thống vì:

- Không mất tiền mua sách, báo.

- Việc tìm thông tin trên sách, báo thường sẽ lâu hơn so với tìm trên Internet.

- Việc tìm kiếm thông tin trên Internet có thể diễn ra ở bất kì đâu, bất kì lúc nào miễn là máy tính hay điện thoại thông minh có mạng.

KHÁM PHÁ

1. Đặc điểm của thông tin số

Câu hỏi 1: Hãy trao đổi với bạn và giải thích lí do thông tin trên Internet có những đặc điểm sau đây:

a) Nguồn thông tin khổng lồ, đa dạng, phong phú.

b) Thường xuyên được cập nhật.

c) Trao đổi dễ dàng, lan truyền nhanh chóng, khó thu hồi triệt để.

d) Có thể tìm kiếm dễ dàng, nhanh chóng.

e) Có nguồn thông tin đáng tin cậy nhưng cũng có nguồn thông tin không thực sự đáng tin cậy.

Hướng dẫn trả lời: 

a) Nguồn thông tin khổng lồ, đa dạng, phong phú.

Thông tin số có nhiều loại như: văn bản, âm thanh, hình ảnh, video, …

b) Thường xuyên được cập nhật.

Thông tin trên Internet được cập nhật hằng giờ, hằng ngày.

c) Trao đổi dễ dàng, lan truyền nhanh chóng, khó thu hồi triệt để.

- Thông tin số được thu thập, chia sẻ ngày càng nhanh và nhiều.

- Thông tin trên Internet có thể dễ dàng sao chép, lưu trữ trữ ở nhiều nơi. Việc sao lưu có thể thực hiện tự động. Vì vậy, thông tin đã đưa lên mạng rất khó thu hồi triệt để.

d) Có thể tìm kiếm dễ dàng, nhanh chóng.

Thông tin trên Internet có thể được tìm thấy dễ dàng và nhanh chóng bằng máy tìm kiếm.

e) Có nguồn thông tin đáng tin cậy nhưng cũng có nguồn thông tin không thực sự đáng tin cậy.

Đối tượng đưa thông tin lên Internet rất đa dạng và mục đích chia sẻ thông tin cũng rất khác nhau. Thông tin chân thực ban đầu có thể bị làm sai lệch rồi tiếp tục phát tán vì động cơ, lợi ích riêng. Vì vậy, thông tin trên Internet có độ tin cậy rất khác nhau.

Câu hỏi 2: Đặc điểm nào sau đây không thuộc về thông tin số?

a) Nhiều người có thể truy cập đồng thời.

b) Chỉ cho phép một người sử dụng tại một thời điểm.

c) Có công cụ hỗ trợ tìm kiếm, xử lí, chuyển đổi hiệu quả.

d) Có thể truy cập từ xa.

Hướng dẫn trả lời: 

Đặc điểm không thuộc về thông tin số là: b).

2. Khai thác nguồn thông tin tin cậy

Câu hỏi 1: Thông tin trong những trường hợp nào sau đây là đáng tin cậy?

a) Thông tin trên website có tên miền là .gov.

b) Bài viết của một cá nhân đăng tải trên mạng xã hội với mục đích bôi nhọ người khác.

c) Bài viết hướng dẫn phòng tránh dịch bệnh trên trang web của cơ quan y tế.

d) Bài viết trên tài khoản mạng xã hội của một nhà báo có uy tín và có trích dẫn nguồn thông tin từ trang web của Chính phủ.

Hướng dẫn trả lời: 

Các trường hợp mà thông tin đáng tin cậy: a), c), d).

Câu hỏi 2: Có ý kiến cho rằng việc biết lựa chọn nguồn thông tin đáng tin cậy là rất quan trọng. Em có đồng ý với ý kiến này không? Tại sao? Nêu ví dụ minh hoạ.

Hướng dẫn trả lời: 

- Em đồng ý với ý kiến trên vì khi đã xác định được và khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy giúp ta có được thông tin đúng, từ đó có quyết định phù hợp.

- Ví dụ: Khi xem tin tức thời sự trên mạng xã hội Facebook, em thường chọn các trang uy tín như Trung tâm tin tức VTV24, …

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Em hãy nêu các đặc điểm của thông tin số.

Hướng dẫn trả lời: 

Một số đặc điểm của thông tin số:

- Thông tin số rất đa dạng.

- Có công cụ tìm kiếm, xử lí, chuyển đổi, truyền hiệu quả, nhanh chóng.

- Có tính bản quyền.

- Có thể dễ dàng sao chép, khó thu hồi triệt để.

- Có độ tin cậy khác nhau.

- Được thu thập, lưu trữ, chia sẻ nhanh và nhiều.

Câu hỏi 2: Em hãy nêu tầm quan trọng của việc biết khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy; nêu ví dụ minh hoạ.

Hướng dẫn trả lời: 

- Việc xác định được độ tin cậy giúp em lựa chọn được thông tin đúng, tránh sử dụng những thông tin sai lệch, từ đó có thể đưa ra quyết định phù hợp.

- Ví dụ: Trong mùa dịch Covid-19, trên mạng Facebook có rất nhiều thông tin được chia sẻ về các cách chữa khởi Covid-19.

⇒ Trong tình huống này, chúng ta chỉ xem các tin chính thống từ nhà nước, cơ quan y tế.

THỰC HÀNH

Câu hỏi 1: Trên Internet có nhiều thông tin về cách phòng chống dịch bệnh, trong đó có những thông tin đáng tin cậy và có những thông tin không đáng tin cậy. Em hãy cùng với bạn thực hiện các yêu cầu sau:

a) Lựa chọn một dịch bệnh có nhiều thông tin về cách phòng chống được chia sẻ trên Internet.

b) Tìm kiếm thông tin và tạo một tệp văn bản tổng hợp về một số cách phòng chống dịch bệnh được chọn. Đối với mỗi cách phòng chống dịch bệnh, cần có các nội dung chính sau:

- Tóm tắt nội dung cách phòng chống dịch bệnh.

- Thông tin về đơn vị, tác giả, địa chỉ trang web, mục đích, các trích dẫn, ngày đăng tải của bài viết.

- Nhận xét của nhóm em về độ tin cậy kèm theo căn cứ được sử dụng để đánh giá độ tin cậy.

c) Chia sẻ, lấy ý kiến góp ý của các nhóm bạn về sản phẩm của nhóm em.

Hướng dẫn trả lời: 

Các em tham khảo gợi ý sau:

a) Chọn dịch bệnh Covid-19.

b) Phòng chống dịch COVID-19 bằng... "Đồng dao 5K".

- Thông tin được đăng trên trang Trung tâm tin tức VTV24, vào ngày 6/2/2021.

c) Học sinh tự chia sẻ, lấy ý kiến góp ý của các nhóm bạn về sản phẩm của nhóm em.

Câu hỏi 2: Thông tin giả, sai sự thật trên Internet gây ra những tác hại, ảnh hưởng xấu đến cá nhân, tổ chức, cộng đồng. Em hãy thực hiện các yêu cầu sau:

a) Tìm kiếm trên Internet và tạo một bài trình chiếu về một số tình huống thông tin giả, sai sự thật gây ra hậu quả cho cá nhân, tổ chức, cộng đồng. Đối với mỗi tình huống cần có các nội dung chính sau:

- Tóm tắt nội dung thông tin.

- Thông tin về đơn vị, tác giả, bài viết, web, mục đích, các trích dẫn, ngày đăng tải của bài viết.

- Hậu quả gây ra cho cá nhân, tổ chức, cộng đồng.

b) Trình bày, trao đổi với bạn và cho biết:

- Có thể nhận thấy thông tin giả, sai sự thật trong mỗi tình huống này thông qua những yếu tố, chi tiết nào.

- Nếu người dùng biết cách đánh giá, khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy thì có thể hạn chế được hậu quả trong các tình huống này như thế nào?

Hướng dẫn trả lời: 

a)Tình huống 1: Từ sáng ngày 12/8/2021, trên mạng xã hội lan truyền thông tin có nội dung: “Bí thư Thành phố chỉ đạo: Sẽ không cho người dân di chuyển trong 7 ngày”.

⇒ Hậu quả: Khiến cho rất nhiều người dân lo lắng, hoang mang trước thông tin này.

Tình huống 2: Từ ngày 19/10/2023, trên các fanpage có hàng chục nghìn người theo dõi có chia sẻ tin “Cơ quan khí tượng Nhật Bản dự báo bão số 8 có khả năng mạnh lên cấp 17 (cấp siêu bão) và đổ bộ vào các tỉnh miền Trung”.

⇒ Hậu quả: Khiến người dân rất hoang mang, lo lắng.

Các em dựa vào 2 tình huống trên và có thể tìm kiếm thêm các tin giả, tin sai sự thật khác để tạo một bài trình chiếu về một số tình huống thông tin giả.

b) Để nhận biết thông tin giả, chúng ta dựa vào các yếu tố sau:

- Nguồn trang đăng tin.

- Tác giả viết bài.

- Kiểm tra xem hình ảnh có bị chỉnh sửa, cắt ghép không hoặc là hình ảnh cũ, …

- Hỏi ý kiến của chuyên gia và các cơ quan chức năng đáng tin cậy.

⇒ Khi mà người dùng biết cách đánh giá, khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy hay không sẽ giúp họ đưa ra những quyết định đúng.

Câu hỏi 3: Sau khi đã hoàn thành các nhiệm vụ nêu trên, em hãy cho biết:

- Công cụ nào đã được em sử dụng để tìm kiếm thông tin trên Internet?

- Phần mềm nào đã được em sử dụng để hỗ trợ việc tổng hợp, trình bày thông tin?

Hướng dẫn trả lời: 

- Công cụ được em sử dụng để tìm kiếm thông tin trên Internet là phần mềm trình duyệt web.

- Phần nào được em sử dụng để hỗ trợ việc tổng hợp, trình bày thông tin là Word, PowerPoint.

VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Theo em, tại sao ngày nay nhiều người có thói quen đọc báo trên Internet để cập nhật tin tức?

Hướng dẫn trả lời: 

Ngày nay, có nhiều người có thói quen đọc báo trên Internet để cập nhật tin tức vì:

- Không tốn kém tiền mua báo giấy.

- Có thể đọc bất cứ khi nào, bất kì nơi đâu.

- Thông tin được cập nhật liên tục.

Câu hỏi 2: Theo em, nên hay không nên tự chữa bệnh theo các hướng dẫn được chia sẻ trên Internet? Tại sao? Cho ví dụ minh hoạ.

Hướng dẫn trả lời: 

- Chúng ta không nên tự chữa các bệnh theo các hướng dẫn được chia sẻ trên Internet. Vì có nhiều bệnh có biểu hiện la lá nhau, chúng ta không phân biệt được mà cần phải thăm khám, thực hiện các xét nghiệm để chuẩn đoán bệnh và đưa ra phác đồ chữa bệnh phù hợp.

- Ví dụ: Khi em gõ cụm từ “chữa tiêu chảy” để tìm kiếm thì các em thấy cho ra khoảng 24 600 000 kết quả.