Giải chuyên đề học tập Vật lí 10 KNTT bài 7: Sự cần thiết phải bảo vệ môi trường

Câu hỏi khởi động

Môi trường sống của con người trên hành tinh của chúng ta đang bị những tác động tiêu cực, làm ảnh hưởng đến sự sống của toàn bộ sinh vật trên Trái Đất. Các cá nhân, các quốc gia cần chung tay bảo vệ môi trường. Trong chiến lược phát triển của các quốc gia có các hành động nào để bảo vệ môi trường? Cá nhân và cộng đồng có vai trò gì và cần thực hiện các hành động thiết thực nào để bảo vệ môi trường?

Chiến lược phát triển của các quốc gia có các hành động để bảo vệ môi trường:

• Chiến lược bảo vệ môi trường là một bộ phận không thể tách rời của chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Phát triển kinh tế phải kết hợp chặt chẽ, hài hòa với phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. Đầu tư cho bảo vệ môi trường là đầu tư cho phát triển bền vững.
• Xây dựng các kế hoạch, chương trình, biện pháp hành động cụ thể như: quản lí chất thải rắn; giảm các loại rác nhựa; quản lí và cải thiện môi trường liên quan đến nước thải, hóa chất trong nông nghiệp; nuôi trồng thủy sản; xử lí nước thải; chất thải công nghiệp; quản lí rừng, tài nguyên khoáng sản; tăng cường trồng rừng để gia tăng độ che phủ rừng; tuyên truyền bảo vệ môi trường và sẵn sàng thích ứng với thiên tai.

Cá nhân và cộng đồng có vai trò cực kì quan trọng, là chủ thể tác động trực tiếp đến môi trường. Mọi người cần yêu quí và bảo vệ môi trường sống bằng cả trái tim qua các hành động thiết thực: sử dụng các vật dụng sinh học, dễ phân hủy, tiết kiệm năng lượng, …

I. Môi trường và sự biến đổi khí hậu

Câu hỏi 1. Môi trường có vai trò quan trọng như thế nào với đời sống con người?

Môi trường sống sẽ tạo ra không gian sống, cung cấp nguồn tài nguyên thiên nhiên cũng như là nơi chứa đựng các chất thải do con người tạo ra trong hoạt động sinh hoạt và sản xuất. Môi trường sống có trong lành thì sức khỏe của con người mới được đảm bảo.

Câu hỏi 2. Môi trường sống của con người đang bị tác động tiêu cực như thế nào?

Môi trường sống của con người đang bị huỷ hoại nghiêm trọng mà nguyên nhân cũng bắt nguồn từ con người như khói bụi từ các khu công nghiệp, phương tiện giao thông, khai thác cạn kiệt khoáng sản.... gây ra sự nóng lên toàn câu và biến đổi khí hậu, gây ra hiện tượng băng tan ở Bắc Cực (Hình 7.4), Nam Cực, lũ lựt, hạn hán.

II. Sự cần thiết bảo vệ môi trường trong chiến lược phát triển của các quốc gia

Câu hỏi 3. Tại sao các quốc gia cần quan tâm bảo vệ môi trường?

Các quốc gia cần quan tâm bảo vệ môi trường vì môi trường sống có trong lành thì sức khỏe con người mới được đảm bảo. Ngoài ra, bảo vệ môi trường còn là cơ sở có tính quyết định cho sự phát triển bền vững và là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết của mỗi quốc gia, cộng đồng, cá nhân.

Câu hỏi 4. Để bảo vệ môi trường, các quốc gia cần phải làm gì?

Để bảo vệ môi trường, các quốc gia cần phải xây dựng chiến lược bảo vệ môi trường: các kế hoạch, chương trình, biện pháp hành động cụ thể như:

• Quản lí chất thải rắn.
• Giảm các loại rác nhựa.
• Quản lí và cải thiện môi trường liên quan đến nước thải, hóa chất trong nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản.
• Xử lí nước thải, chất thải công nghiệp.
• Quản lí rừng và tài nguyên khoáng sản.
• Tăng cường trồng rừng để gia tăng độ che phủ rừng.
• Tuyên truyền bảo vệ môi trường và sẵn sàng thích ứng với thiên tai.

Câu hỏi 5. Trong chiến lược phát triển quốc gia, Việt Nam đã có những chương trình, hành động cụ thể nào để bảo vệ môi trường?

Mục tiêu của Chiến lược là đến năm 2030 sẽ ngăn chặn xu hướng gia tăng ô nhiễm, suy thoái môi trường, giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách, từng bước cải thiện, phục hồi chất lượng môi trường; ngăn chặn sự suy giảm đa dạng sinh học. Nâng cao năng lực chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; bảo đảm an ninh môi trường, xây dựng và phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, carbon thấp, phấn đấu đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia xác định tầm nhìn đến năm 2050, môi trường Việt Nam có chất lượng tốt, bảo đảm quyền được sống trong môi trường trong lành và an toàn của nhân dân; đa dạng sinh học được gìn giữ, bảo tồn, bảo đảm cân bằng sinh thái; chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; xã hội hài hoà với thiên nhiên, kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, carbon thấp được hình thành và phát triển, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.

Các nhiệm vụ Chiến lược đề ra:

• Chủ động phòng ngừa, kiểm soát, ngăn chặn các tác động xấu lên môi trường, các sự cố môi trường.
• Giải quyết các vấn đề môi trường trọng điểm, cấp bách; khắc phục ô nhiễm, suy thoái môi trường; duy trì, cải thiện chất lượng và vệ sinh môi trường.
• Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, thúc đẩy bảo vệ môi trường trong khai thác, sử dụng tài nguyên.
• Chủ động bảo vệ môi trường để góp phần nâng cao năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính.

Câu hỏi 6. Quan sát biểu đồ Hình 7.7 và nhận xét về diện tích, độ che phủ rừng ở Việt Nam qua các năm và tác động của những chính sách của chính phủ trong việc bảo vệ rừng?

Diện tích và độ che phủ rừng trong giai đoạn từ năm 1943 – 1995 giảm dần do sự khai thác không kiểm soát của con người, tập quán du canh, du cư, tình trạng đốt nương làm rẫy, cháy rừng, …

Trong giai đoạn từ năm 1995 – 2019, diện tích và độ che phủ rừng tăng dần lên do chính phủ đã có những biện pháp tích cực trong việc bảo vệ rừng:

• Thứ nhất, Nhà nước có chính sách đầu tư cho việc bảo vệ và phát triển rừng gắn liền, đồng bộ với các chính sách kinh tế – xã hội khác, ưu tiên đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực, định canh định cư, ổn định và cải thiện đời sống nhân dân miền núi.
• Thứ hai, Nhà nước đầu tư cho các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng giống quốc gia; bảo vệ và phát triển các loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm; nghiên cứu, ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực cho việc bảo vệ và phát triển rừng; xây dựng hệ thống quản lý rừng hiện đại, thống kê rừng, kiểm kê rừng và theo dõi diễn biến tài nguyên rừng; xây dựng lực lượng chữa cháy rừng chuyên ngành; đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật và trang bị phương tiện phục vụ chữa cháy rừng, phòng trừ sinh vật gây hại rừng.
• Thứ ba, Nhà nước có chính sách hỗ trợ việc bảo vệ và làm giàu rừng sản xuất là rừng tự nhiên nghèo, trồng rừng sản xuất gỗ lớn, gỗ quý, cây đặc sản; có chính sách hỗ trợ việc xây dựng cơ sở hạ tầng trong vùng rừng nguyên liệu; có chính sách khuyến lâm và hỗ trợ nhân dân ở nơi có nhiều khó khăn trong việc phát triển rừng, tổ chức sản xuất, chế biến và tiêu thụ lâm sản.
• Thứ tư, Nhà nước khuyến khích tổ chức, hộ gia đình, cá nhân nhận đất phát triển rừng ở những vùng đất trống, đồi núi trọc; ưu tiên phát triển trồng rừng nguyên liệu phục vụ các ngành kinh tế; mở rộng các hình thức cho thuê, đấu thầu đất để trồng rừng; có chính sách miễn, giảm thuế đối với người trồng rừng; có chính sách đối với tổ chức tín dụng cho vay vốn trồng rừng với lãi suất ưu đãi, ân hạn, thời gian vay phù hợp với loài cây và đặc điểm sinh thái từng vùng.
• Thứ năm, Nhà nước có chính sách phát triển thị trường lâm sản, khuyến khích tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế đầu tư để phát triển công nghiệp chế biến lâm sản, làng nghề truyền thống chế biến lâm sản.
• Thứ sáu, Nhà nước khuyến khích việc bảo hiểm rừng trồng và một số hoạt động sản xuất lâm nghiệp.

Hoạt động 1. Hãy tìm hiểu và thảo luận về ý nghĩa, sự cần thiết của các hoạt động bảo vệ môi trường như: Ngày nước Thế giới, Giờ Trái Đất, …

Ngày nước Thế giới (World Water Day - WWD)

Ý nghĩa: Là sự kiện được tổ chức nhằm thu hút sự chú ý của người dân trên khắp Trái Đất cũng như để tuyên truyền về tầm quan trọng của tài nguyên nước – đặc biệt là các nguồn nước sạch – và góp phần tăng cường quản lý bền vững nguồn tài nguyên quý giá này.

Giờ Trái Đất (Earth Hour – EH)

Ý nghĩa: Là sự kiện nhằm đề cao việc tiết kiệm nguồn điện năng, vì vậy có thể giúp giảm lượng khí thải dioxit cacbon, một trong những loại khí gây ra hiệu ứng nhà kính, đồng thời thu hút sự chú ý của mọi người về ý thức bảo vệ môi trường. Chiến dịch này nhằm khẳng định quan điểm cho rằng mỗi cá nhân khi được nhân lên trên một diện rộng thì có thể giúp làm thay đổi được môi trường sống của chúng ta theo chiều hướng tích cực, rộng hơn nữa là chung tay góp sức để bảo vệ một địa cầu xanh.

Sự cần thiết của các hoạt động này: Giúp mọi người có ý thức trong việc bảo vệ môi trường – bảo vệ cuộc sống của chính con người.

Hoạt động 2. Đề xuất và lựa chọn phương án thực hiện vận động mọi người tham gia bảo vệ môi trường.

Đề xuất các phương án:

• Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng.
• Tiết kiệm nguồn nước.
• Phân loại rác sinh hoạt.
• Tuyên truyền bằng các băng rôn, khẩu hiệu, tổ chức các hoạt động cộng đồng như cùng nhau dọn vệ sinh, thu gom rác thải nơi sinh sống.
• Lễ hội trồng cây, giờ tiết kiệm điện, ….

Hoạt động 3. Em đã có các hành động thiết thực nào để hưởng ứng các phong trào bảo vệ môi trường?

Một số hành động của em:

• Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng.
• Sử dụng nguồn nước đúng mục đích, tiết kiệm.
• Không vứt rác bừa bãi, để rác đúng nơi quy định.
• Tận dụng các chai lọ đã qua sử dụng làm các đồ trang trí, trồng cây tiểu cảnh,…

III. Vai trò của cá nhân và cộng đồng trong bảo vệ môi trường

Câu hỏi 7. Tại sao cá nhân và cộng đồng có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường?

Cá nhân và cộng đồng có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường vì cá nhân và cộng đồng là chủ thể của các hoạt động. Cá nhân và cộng đồng có ý thức, cùng chung tay hành động thì môi trường sẽ được bảo vệ.

Câu hỏi 8. Những nguyên nhân gây ra tác hại đến môi trường sống ở khu dân cư, trường học là gì?

Những nguyên nhân gây ra tác hại đến môi trường sống ở khu dân cư, trường học là:

• Do bụi bẩn, khói từ xe cộ, các phương tiện vận chuyển đường bộ, đường thủy hay đường hàng không.
• Do các chất thải rắn trực tiếp thải ra môi trường.
• Nước thải, khí thải từ các nhà máy, xí nghiệp lân cận.

Câu hỏi 9. Cá nhân và cộng đồng cần có các hành động thiết thực nào để bảo vệ môi trường?

Những hành động thiết thực của cá nhân và cộng đồng để bảo vệ môi trường:

• Hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, các loại hóa chất, chất thải gây ô nhiễm môi trường trong sinh hoạt hằng ngày như rác thải nhựa, hóa chất tẩy rửa, … nên sử dụng các loại dụng cụ, chất liệu có nguồn gốc từ thiên nhiên, sản phẩm tái chế để bảo vệ sức khỏe và bảo vệ môi trường.
• Sử dụng tiết kiệm điện, hạn chế các phương tiện giao thông cá nhân, tăng cường sử dụng năng lượng mặt trời và những nguồn năng lượng sạch, …
• Trồng nhiều cây xanh, hạn chế chặt phá rừng, giúp môi trường không khí trong lành.
• Tuyên truyền, vận động gia đình, cộng đồng cùng tham gia bảo vệ môi trường thường xuyện, liên tục.