Hướng dẫn soạn chi tiết ngữ văn 11 KNTT bài 5: Sống, hay không sống - đó là vấn đề (Trích Hăm-lé t- Hamlet, Uy-li-am Sếch - xpia - William Shakespeare

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1. Theo bạn, việc ý thức về tình trạng bi đát của hoàn cảnh có khi nào ngăn trở con người hành động quyết đoán trong cuộc đời?

Hướng dẫn trả lời: 

Mỗi người có cách tiếp cận và phản ứng khác nhau đối với tình trạng bi đát. Một số người có thể tìm thấy sự động lực để hành động quyết đoán và đối mặt với khó khăn, trong khi người khác có thể cần thời gian để vượt qua tình trạng bi đát trước khi hành động một cách quyết liệt.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm- lét xuất hiện cho thấy điều gì về bầu không khí xã hội bao quanh chàng?

Hướng dẫn trả lời: 

Cho thấy bầu không khí xã hội bao quanh chàng đều bị kiểm soát, mọi người đều đang theo dõi, để ý đến từng hành động của chàng, thăm dò xem chàng đang bị điên thật hay giả vờ điên. Bởi vậy, không khí xung quanh chàng rất căng thẳng bởi biết bao ánh mắt đều đang dõi theo từng hành động của chàng.

CH2. Sự xung đột với cả thời đại đã để lại dấu ấn như thế nào trong nội tâm Hăm-lét?

Hướng dẫn trả lời: 

 Chàng mang trong mình một trái tim tổn thương, một tâm hồn nguội lạnh với trách nhiệm to lớn phải đem cái tốt, cái đẹp cùng những âm mưu đen tối ra ngoài ánh sáng. Bởi vậy những lời nói của chàng thốt ra không chỉ ẩn chứa sự thê lương, bi đát mà ẩn sâu trong đó là một ý chí mãnh liệt muốn vượt qua bể khổ, kiếm tìm cuộc sống công lý.

CH3. Chú ý sự khác biệt giữa lời Hăm-lét nói với Ô-phê-li-a trong độc thoại và đối thoại.

Hướng dẫn trả lời: 

- Lời nói của Ô-phê-li-a chứa đầy sự quan tâm, lo lắng dành cho chàng

- Lời nói của Hăm–lét chứa đựng sự ghét bỏ, thờ ơ và thi thoảng có phần cay nghiệt khiến nàng phần nào bị tổn thương sâu sắc.

CH4. Chú ý việc thể hiện ý thức của Hăm-lét về mối quan hệ giữa nhan sắc và đức hạnh trong thời đại đảo điên.

Hướng dẫn trả lời: 

Chàng tự ý thức được trong thời đại đảo điên, cái gọi là nhan sắc và đức hạnh của người phụ nữ cũng dần biến mất, họ cũng mang theo trong mình những toan tính riêng khiến bản chất ban đầu của 2 khái niệm đó bị lu mờ. Ngay cả Ô-phê-li-a của hiện tại cũng vậy, nàng cũng chỉ đang dò la về thái độ của Hăm–lét cho nhà Vua và Hoàng hậu, chứ sự thật cũng không có ý gì tốt đẹp ở đây. Nhan sắc thì như vậy, nhưng đức hạnh thì đã thay đổi như chính tấm lòng của con người vì những toan tính cá nhân hay nghịch cảnh chi phối, mọi thứ đều có thể thay đổi.

SAU KHI ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Xác định ý nghĩa lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện.

Hướng dẫn trả lời: 

Thể hiện rõ thái độ của các nhân vật đối với nhân vật Hăm-lét. Tất cả đều đang nghi ngờ rằng rốt cuộc là Hăm-lét giả vờ ngốc hay ngốc thật, họ đều đang chờ đợi cơ hội để thủ tiêu chàng. Qua đó, ta thấy được sự độc ác, toan tính thâm độc của các nhân vật.

CH2. Nêu nhận xét chung về tâm trạng của Hăm-lét thể hiện qua lời độc thoại. Theo mạch suy tưởng của Hăm-lét, lời độc thoại có thể chia làm mấy phần, nội dung từng phần là gì?

Hướng dẫn trả lời: 

- Nhận xét: tâm trạng của Hăm-lét dường như rất hỗn loạn. Chàng không biết mình nên đưa ra lựa chọn nào mới là tốt nhất, chính xác nhất. 

- Theo mạch suy tưởng của Hăm-lét, lời độc thoại có thể chia ra làm 3 phần:

CH3. Có thế xác định cách hiểu  Hăm lét về "sống" và *không sống” như thế nào?

Hướng dẫn trả lời: 

Theo cách hiểu của Hăm-lét, “sống” và “không sống” là 2 khái niệm trừu tượng. Sống là chấp nhận, chịu đựng tất cả những sự khổ đau, bất hạnh mà người khác ban lại, hay là chúng ta đấu tranh lại nó và kéo theo bao đau khổ cho người khác. Chọn sống hay không sông? Nhân vật đang rơi vào tình thế khó khăn khi không biết bản thân nên lựa chọn thế nào cho đúng, hợp đạo lý.

CH4. Nêu lí do khiến Hăm-lét Cho rằng "chết" đáng "mong muốn” mà cũng là "điều khó khăn” buộc người ta phải "ngừng lại mã suy nghĩ”

Hướng dẫn trả lời: 

Hăm-lét cho rằng “chết” đáng “mong muốn” mà cũng là “điều khó khăn” buộc người ta phải “ngừng lại mà suy nghĩ” bởi cái chết có thể chấm dứt mọi khổ đau, những hận thù nhưng nó là sự đánh dấu kết thúc của một cuộc đời, con người sẽ chẳng thể làm gì. Bằng tình thần chính nghĩa của mình, Hăm-lét nghĩ mình phải có nghĩa vụ cứu rỗi mọi người, trừ khử cái xấu xa, độc ác, giành lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho chính mình và cho mọi người.

CH5. Phân tích ý thức của Hăm-lét về những “khổ nhục trên cõi thể” mà con người phải gánh chịu. Theo bạn, Hăm-lét sợ “nỗi khổ nhục” gì ở cõi “mênh rang sau khi chết”?

Hướng dẫn trả lời: 

- Nhận thức của Hăm-lét về những “khổ nhục trên cõi thế” mà con người phải gánh chịu: 

+ Đó là những roi vọt, khinh bỉ của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi dày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của công lý…

+ Là lời cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì đó mênh mang sau khi chết. 

-  Hăm-lét được gặp lại những người thân yêu của mình, những người đã bị chết oan bởi những người tàn ác kia trong khi Hăm-lét chưa trả thù được cho họ. Nó có thể là những lời trách cứ khiến con người không được yên, trách nhiệm chưa gánh vác xong, đó được coi là một thất bại triệt để của cuộc sống khi lựa chọn cái chết thay vì thực hiện trách nhiệm của mình.

CH6. Hăm-lét đã nhận thức như thế nào về nguyên nhân tình trạng do dự, không thể hành động quyết đoán của chính mình? Dựa vào phần tóm tất vở kịch, hãy cho biết Hăm-lét đã làm gì sau khi nhận thức được bản chất vấn đề.

Hướng dẫn trả lời: 

- Nguyên nhân của tình trạng do dự xuất phát từ nhận thức của bản thân Hăm-lét, bởi tấm lòng cao thượng và đầy nhân nghĩa của chàng. Chàng băn khoăn không biết bản thân nên tiếp tục nhẫn nhục, đổi lại mọi người sẽ vẫn hạnh phúc, hoành hành hay vùng lên đấu tranh, tạo nên một cuộc mưa máu khiến nhiều người phải lầm than. Nên nghe con tim hay lý trí, lựa chọn trách nhiệm của bản thân và tiếp tục gánh vác hay buông xuôi, bỏ mặc tất cả?

- Cuối cùng, khi nghĩ về cái chết, một cái chết dang dở đầy vô nghĩa, Hăm-lét đã quyết định biến mọi sự khổ đau thành động lực, gánh vác trách nhiệm của mình, phải tiếp tục đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu xa, giải thoát cho cuộc sống của mọi người dù cho có phải tạo ra một cuộc gió tanh mưa máu, chàng cũng nhất định phải hành động, hoàn thành sứ mệnh của mình.

CH7. Chỉ ra tính chất bi kịch của xung đột được thể hiện qua lời độc thoại của Hăm-lét. Theo bạn, trong xã hội hiện đại, xung đột đó có còn tồn tại hay không? Căn cứ để bạn nêu ý kiến về vấn đề này là gì?

Hướng dẫn trả lời: 

- Bi kịch của xung đột được thể hiện qua lời độc thoại của Hăm-lét được thể hiện ở sự giằng xé của bản thân giữa một bên là sống vì bản thân mình, một bên là sống vì trách nhiệm. Thật khó để cân bằng cả hai. 

- Trong xã hội hiện đại, xung đột như vậy vẫn còn tồn tại nhưng nó luôn được chuyển hóa linh hoạt. Cuộc sống ngày càng phát triển, con người ngày càng bận rộn, đôi khi họ không có thời gian để sống cho chính mình mà chỉ sống vì trách nhiệm.

Một ví dụ về sự áp lực của người đi làm văn phòng tại Nhật. Tình trạng làm tăng ca 11  -12 tiếng một ngày. Họ phải đánh đổi ước vọng bản thân để cống hiến cho công việc. Lựa chọn giữa cái được của mình và trách nhiệm với xã hội. 

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về con người Hăm-lét được thể hiện qua lời độc thoại trong Sống, hay không sống - đó là vấn đề.

Tham khảo:

*Gợi ý: học sinh tự phát triển luận điểm theo văn phong của mình

=> Hăm-lét là một người chuẩn mực, tài giỏi, đặc biệt chàng là một người có trách nhiệm. Dù cuộc sống của chàng có đầy rẫy khổ đau, bất hạnh, chàng vẫn mạnh mẽ, mưu trí để vượt qua nó một cách hoàn hảo và ít thương tổn nhất. Chàng cũng muốn có cuộc sống của riêng mình và đã từng có suy nghĩ từ bỏ.

=> Nhưng nhìn ngoài kia, những người đang đau khổ vì cái ác, sự bất công của xã hội.  Chàng đặt trách nhiệm cho mình, phải giải phóng bản thân, con người ra khỏi bể khổ này, đó cũng chính là cách chàng tự giải phóng cho chính mình. Đó là tính cách của một con người quật cường, luôn kiếm tìm ánh sáng cho chính mình và chúng ta nên học tập tính cách, tinh thần lạc quan và quật cường của Hăm-lét.