Tải giáo án PowerPoint Vật lí 10 Cánh diều bài: Bài mở đầu - Giới thiệu mục đích học tập môn vật lí

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐÃ ĐẾN VỚI BUỔI HỌC NGÀY HÔM NAY!

Bạn thích nghiên cứu hiện tượng tự nhiên nào?

BÀI MỞ ĐẦU.

GIỚI THIỆU MỤC ĐÍCH HỌC TẬP MÔN VẬT LÍ

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Đối tượng nghiên cứu của vật lí học và mục tiêu môn vật lí
2. Vật lí với cuộc sống, khoa học, kĩ thuật và công nghệ
3. Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ vật lí
4. Sai số khi đo các đại lượng vật lí
5. Một số quy định về an toàn
6. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA VẬT LÍ HỌC VÀ MỤC TIÊU CỦA MÔN VẬT LÍ

• Vật lí học là ngành khoa học nghiên cứu về chất, năng lượng và mối quan hệ giữa chúng.
• Đối tượng nghiên cứu: Các hiện tượng tự nhiên khác nhau. Các nhà vật lí xây dụng các mô hình và lí thuyết với mục đích giải thích, dự đoán tương tác giữa chất và năng lượng.
• Mục tiêu: mô tả được quy luật vận động của thế giới vật chất quanh ta.

?1. Hãy mô tả sơ lược nội dung nghiên cứu của một nhà vật lí mà bạn biết.

Trả lời

Isaac Newton là một nhà khoa học, nhà vật lý nổi với nhiều công trình nghiên cứu lớn. Nội dung nghiên cứu của ông rất đa dạng từ Cơ học cho đến Quang học và rất nhiều đề tài khác nữa.

Định luật vạn vật hấp dẫn

Định luật vạn vật hấp dẫn được phát biểu: “Mọi hạt đều hút mọi hạt khác trong vũ trụ với một lực tỉ lệ thuận với tích khối lượng của chúng và tỉ lệ nghịch với bình phương khoảng cách giữa các tâm của chúng”. Việc công bố lý thuyết này được gọi là “sự thống nhất vĩ đại đầu tiên”, vì nó đánh dấu sự hợp nhất của các hiện tượng hấp dẫn được mô tả trước đây trên Trái Đất với các hành vi thiên văn đã biết.

Sự tán sắc ánh sáng

Dùng chùm ánh sáng Mặt Trời chiếu qua lăng kính kết quả thu được một dải nhiều màu, từ trên xuống dưới lần lượt là: đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.

Từ đó ông đưa ra lập luận, chùm sáng trắng bị tán sắc khi đi qua lăng kính và kết quả là thu được dải màu biến thiên liên tục từ đỏ đến tím.

?2. Học tốt môn Vật lí sẽ giúp ích gì cho bạn.

Trả lời

• Học tốt môn Vật lí sẽ giúp bạn rèn luyện, phát triển nhân cách của mình. Đồng thời bạn sẽ có được những kiến thức, kĩ năng phổ thông cốt lõi về: mô hình vật lí; năng lượng và sóng; lực và trường.
• Bạn sẽ có thể vận dụng được một số kĩ năng mà các nhà khoa học thường dùng trong nghiên cứu khoa học để khám phá, giải quyết vấn đề dưới góc độ vật lí.
• Giúp bạn nhận biết được năng lực, sở trường của bản thân, định hướng nghề nghiệp.

1. VẬT LÍ VỚI CUỘC SỐNG , KHOA HỌC, KĨ THUẬT VÀ CÔNG NGHỆ
2. Vật lí với cuộc sống

• Tri thức vật lí ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống và là cơ sở cho nhiều ngành nghề
• Tri thức vật lí giúp mô tả cách dòng điện chạy qua các thiết bị điện

Tri thức vật lí giúp ta hiểu được hoạt động của các loại thiết bị, máy móc,…

?3. Lấy ví dụ chứng tỏ tri thức vật lí giúp tránh được nguy cơ gây tổn hại về sức khoẻ hoặc tài sản .

Trả lời

• Tri thức vật lí là cơ sở giúp bạn hiểu cách hoạt động của lò vi sóng, giúp bạn biết vì sao không được cho vật kim loại vào lò và tại sao hoạt động của lò vi sóng có thể ảnh hưởng đến máy điều hòa nhịp tim.
• Tri thức vật lí giúp mô tả cách dòng điện chạy qua các mạch điện trong gia đình, tránh được các vụ cháy nổ, …

2. Vật lí với khoa học, kĩ thuật và công nghệ

Tri thức vật lí có ảnh hưởng và được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực khác nhau

• Sự phát triển công nghệ nano: ống nano carbon
• Sự phát triển laser và y học: ứng dụng laser trong mổ mắt
• Sự phát triển giao thông: ô tô điện thân thiện với môi trường hơn các loại động cơ đốt trong hiện nay
• Sự phát triển bền vững: Nhà có sử dụng pin mặt trời.

III. TÌM HIỂU THẾ GIỚI TỰ NHIÊN DƯỚI GÓC ĐỘ VẬT LÍ

Tiến trình thực hiện phương pháp tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ vật lí

• Bước 1. Quan sát, suy luận
• Bước 2. Đề xuất vấn đề
• Bước 3. Hình thành giả thuyết
• Bước 4. Kiểm tra giả thuyết
• Bước 5. Rút ra kết luận

?4. Mô tả các bước trong tiến trình tìm hiểu tự nhiên mà bạn đã học.

Trả lời

Tiến trình tìm hiểu tự nhiên trải qua 4 bước:

• Bước 1: Quan sát, đặt câu hỏi

Quan sát là bước đầu tiên để nhận ra tình huống có vấn đề. Qua đó, em đặt được câu hỏi về vấn đề cần tìm hiểu.

• Bước 2: Xây dựng giả thuyết

Dựa trên hiểu biết của mình và qua phân tích kết quả quan sát, em đưa ra dự đoán, tức là giả thuyết để trả lời cho câu hỏi ở bước 1.

• Bước 3: Kiểm tra giả thuyết

Kiểm tra giả thuyết là làm thí nghiệm để chứng minh dự đoán ở bước 2 đúng hay sai.

Ở bước này, em phải:

• Chuẩn bị các mẫu vật, dụng cụ thí nghiệm.
• Lập phương án thí nghiệm.
• Tiến hành thí nghiệm theo phương án đã lập.
• Bước 4: Phân tích kết quả
• Thực hiện các phép tính cần thiết, lập bảng, xây dựng biểu đồ, …
• Từ việc phân tích kết quả, rút ra kết luận: Giả thuyết được chấp nhận hay bị bác bỏ.

?5. Lấy ví dụ về một vấn đề được hình thành từ quan sát thực nghiệm.

Trả lời

Ví dụ về một vấn đề được hình thành từ quan sát thực nghiệm

Bước 1: Từ quan sát thu được: vật chắn ánh sáng nên tạo ra bóng.

Bước 2: Vậy ánh sáng truyền theo đường cong hay đường thẳng?

Bước 3: Có thể dưa ra giả thuyết: Ánh sáng truyền theo đường thẳng.

Bước 4: Để kiểm tra giả thuyết này, ta tiến hành thí nghiệm như mô tả trên hình 7:

Bước 5: Kết quả thí nghiệm đã ủng hộ giả thuyết: Ánh sáng truyền theo đường thẳng.

?5. Lấy ví dụ về một vấn đề được hình thành từ suy luận dựa trên lí thuyết đã biết.

Trả lời

Ta thấy, khi thả hòn bi gỗ và hòn bi sắt vào nước thì hòn bi gỗ nổi còn hòn bi sắt chìm. Tại sao lại có hiện tượng đó?

Ta đã biết rằng, vật ở trong chất lỏng chịu tác dụng của lực đẩy Ác-si-mét và trọng lực P. Hai lực này cùng phương thẳng đứng nhưng ngược chiều.

Như vậy, hòn bi gỗ nổi là do độ lớn lực đẩy Ác-si-mét lớn hơn trọng lượng P, còn hòn bi sắt chìm xuống là do độ lớn lực đẩy Ác-si-mét nhỏ hơn trọng lượng P. Từ đây, ta có thể suy ra điều kiện để vật nổi, vật chìm.

1. SAI SỐ KHI ĐO CÁC ĐẠI LƯỢNG VẬT LÍ
2. Sai số ngẫu nhiên

Sai số ngẫu nhiên là kết quả của những thay đỏi trong lần đo do các điều kiện thay đổi ngẫu nhiên (thời tiết, độ ẩm, thiết bị,…) gây ra. Sai số ngẫu nhiên có giá trị khác nhau trong các lần đo.

2. Sai số hệ thống

Sai số hệ thống là sai số có giá trị không đổi trong các lần đo, được tiến hành bằng cùng dụng cụ và phương pháp đo.

3. Giá trị trung bình

• Khi đo lần cùng một đại lượng , ta được các giá trị
• Giá trị trung bình được tính là

4. Sai số của phép đo

Giá trị tuyệt đối của hiệu số giữa giá trị trung bình và giá trị của mỗi lần đo được gọi là sai số tuyệt đối ứng với lần đo đó.

Sai số tuyệt đối trung bình của  lần đo được tính bằng

Sai số tuyệt đối của phép đo là

Với  là sai số hệ thống.

5. Viết kết quả của phép đo

Kết quả đo một đại lượng  nào đó được biểu diễn dưới dạng một khoảng giá trị có chứa giá trị thực của đại lượng .

Kết quả trên có thể viết dưới dạng

Chú ý:

• Các chữ số có nghĩa:
• Các chữ số khác 0 (159 có ba chữ số có nghĩa)
• Các chữ số 0 giữa hai chữ số khác 0 (105 có ba chữ số có nghĩa)
• Chữ số 0 ở bên phải của dấu thập phân và một chữ số khác 0 ( 1,80 có ba chữ số có nghĩa).

Sai số tuyệt đối  thường được viết đến một hoặc hai chữ số có nghĩa. Còn giá trị trung bình  được viết đến bậc thập phân tương ứng.

6. Sai số tỉ đối

Sai số tỉ đối là tỉ số (tính ra phầm trăm) giữa sai số tuyệt đối và giá trị trung bình của đại lượng cần đo.

Sai số tỉ đối càng nhỏ, phép đo càng chính xác.

Chú ý

• Sai số tuyệt đối của một tổng hay hiệu bằng tổng sai số tuyệt đối của các số hạng.

Ví dụ, nếu  thì

• Sai số tỉ đối của một tích hay thương bằng tổng sai số tỉ đối của các thừa số.

Ví dụ, nếu  thì