Giải chi tiết Khoa học tự nhiên 9 Cánh diều bài 27 Tinh bột và cellulose

MỞ ĐẦU 

Nêu tên một số loại lương thực chứa nhiều tinh bột. Tinh bột cellulose chiếm phần lớn khối lượng khô của thực vật. Vậy tinh bột cellulose có công thức hóa học và tính chất như thế nào?

Bài làm chi tiết:

• Một số loại lương thực chứa nhiều tinh bột: Ngũ cốc, củ, cây họ đậu, trái cây.
• Công thức hóa học của cellulose: (C6H10O5)n
• Tính chất của cellulose:

+ Là polysaccharide

+ Khối lượng phân tử lớn

+ Tồn tại dưới hai dạng: Amylose và amylopectin.

+ Tính chất vật lý: Dạng bột màu trắng, không mùi vị. Không tan trong nước lạnh, tan trong nước nóng. Tạo dung dịch keo.

+ Tính chất hóa học:Thủy phân bởi axit hoặc enzyme thành glucose. Tác dụng với dung dịch iốt cho màu xanh tím.

I. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN, TÍNH CHẤT VẬT LÝ

Câu 1: Quan sát hình 27.3 cho biết bộ phận nào của cây ngô

a) Chứa nhiều tinh bột?

b) Chứa nhiều cellulose? 

Bài làm chi tiết: 

a) Hạt ngô là bộ phận của cây ngô chứa nhiều tinh bột.

b) Vỏ cây cô chứa nhiều celluloser

Câu 2: Quan sát các hình 27.1 và 27.2, cho biết trạng thái, màu sắc của tinh bột và cellulose

Bài làm chi tiết:

• Tinh bột trạng thái bột mịn và có màu trắng đục
• Cellulose trạng thái rắn cục và có màu trắng trong

Vận dụng: Nêu những hiện tượng trong thực tiễn chứng tỏ tinh bột tan được trong nước nóng còn cellulose không tan

Bài làm chi tiết:

• Tinh bột có khả năng tan trong nước nóng và tạo thành dung dịch đục, trong khi cellulose không tan trong nước nóng và giữ nguyên cấu trúc gốc. 
• Hiện tượng này có thể được quan sát thông qua các thí nghiệm tan trong nước và sử dụng trong nấu ăn. Tinh bột thường tạo thành chất gelatin hỗn hợp trong khi cellulose không gây hiện tượng nhão và dẻo như tinh bột.

II. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

Câu 1: Hiện tượng nào trong thí nghiệm 1 cho biết tinh bột đã tác dụng với iodine

Bài làm chi tiết:

• Nếu tinh bột đã tác dụng với iodine, sẽ xuất hiện một hiện tượng quan sát được là sự thay đổi màu sắc của dung dịch. Iodine sẽ tạo thành một phức chất màu xanh đậm khi tác dụng với tinh bột.
• Vì vậy, nếu sau khi thêm giọt dung dịch cồn iodine vào dung dịch chứa tinh bột và lắc nhẹ, bạn quan sát thấy một sự thay đổi màu từ màu ban đầu của dung dịch sang màu xanh đậm hoặc màu tím đậm, thì đó là dấu hiệu cho thấy tinh bột đã tác dụng với iodine để tạo thành phức chất, cho thấy sự hiện diện của tinh bột trong dung dịch.

Câu 2: Dự đoán hiện tượng xảy ra khi nhỏ một giọt dung dịch iodine lên một lát khoa tây hoặc một lát chuối xanh

Bài làm chi tiết:

• Khi nhỏ một giọt dung dịch iodine lên một lát khoai tây hoặc một lát chuối xanh, dự kiến sẽ xảy ra hiện tượng thay đổi màu sắc.
• Đối với lát khoai tây: Nếu lát khoai tây chứa tinh bột, nó sẽ tác động với iodine, tạo thành một phức chất màu xanh đậm hoặc màu tím đậm, tùy thuộc vào nồng độ của iodine và tinh bột. Đây là một cách thường được sử dụng để kiểm tra sự hiện diện của tinh bột trong mẫu.
• Đối với lát chuối xanh: Chuối xanh không chứa nhiều tinh bột, do đó, không có sự phản ứng mạnh mẽ với iodine. Thường thì không có sự thay đổi màu sắc đáng kể khi nhỏ dung dịch iodine lên lát chuối xanh.

Câu 3: Hiện tượng nào trong thí nghiệm 2 chứng tỏ phản ứng thủy phân tinh bột đã xảy ra

Bài làm chi tiết:

• Khi thêm dung dịch H2SO4 vào dung dịch hồ tinh bột và đun sôi nhẹ, phản ứng thủy phân tinh bột thành glucose và các sản phẩm khác đã xảy ra. Khi thủy phân tinh bột, glucozơ được hình thành, và nếu glucozơ có mặt, nó sẽ phản ứng với dung dịch iodine, tạo ra một phức chất màu xanh hoặc tím.
• Vì vậy, nếu sau khi thêm dung dịch iodine vào dung dịch chứa sản phẩm thủy phân tinh bột,  quan sát thấy một sự thay đổi màu từ màu vàng nâu của dung dịch ban đầu thành màu xanh hoặc tím đậm, thì đó là dấu hiệu cho thấy phản ứng thủy phân tinh bột đã xảy ra.

Câu 4: Tinh bột và cellulose có những tính chất hóa học nào sau đây?

a) Tác dụng với H2O khi có acid và đun nóng

b) Tác dụng với H2O ở nhiệt độ thường khi có enzyme

c) Tác dụng với iodine

Bài làm chi tiết:

a) Đều có tác dụng

b) Chỉ cellulose tác dụng

c) Đều có tác dụng

Vận dụng: Nếu một số ví dụ trong thực tiễn để minh họa về sự thủy phân tinh bột và cellulose ở nhiệt độ thường nhờ tác dụng của enzyme

Bài làm chi tiết: 

• Sự lên men trong sản xuất bia và rượu
• Sản xuất đường glucozo
• Chế biến thức phẩm và bột giặt

III. ỨNG DỤNG

Câu 1: Quan sát hình 27.4 và cho biết những ứng dụng chính của tinh bột

Bài làm chi tiết: 

• Làm thức ăn cho người và nhiều động vật
• Sản xuất glucose
• Sản xuất ethylic alcolhol

Câu 2: Nêu tên một số loại lương thực thực phẩm có chứa nhiều tinh bột

Bài làm chi tiết: 

Gạo,khoai tây, bắp, lúa mạch, ngô,…

Vận dụng: Dựa vào khuyến nghị nêu trong bảng 27.1, tính lượng carbohyfrate em cần ăn trong 1 tháng

Bài làm chi tiết: 

VD: 10-11 tuổi => cần ăn 290g carbohydrate 1 ngày => 8700g 1 tháng

Câu 3: Quan sát hình 27.5 và cho biết những ứng dụng chính của cellulose

Bài làm chi tiết: 

• Làm thức ăn cho một số loại động vật
• Sản xuất giấy, vải, sợi
• Làm vật liệu xây dựng
• Sản xuất đồ gỗ

III. SỰ TẠO THÀNH TINH BỘT VÀ CELLULOSE TRONG TỰ NHIÊN

Câu 1: Có ý kiến cho rằng:”Phản ứng quang hợp có vai trò rất quan trọng đối với tự nhiên”. Ý kiến trên là đúng hay sai? Giải thích.

Bài làm chi tiết: 

Ý kiến trên là đúng

Lý do:

+ Sản xuất năng lượng

+ Sản xuất oxy

+ Duy trì sinh quyển

Vận dụng: “Rừng là lá phổi xanh của trái đất”. Em hiểu câu hỏi trên như thế nào?

Bài làm chi tiết: 

Câu nói trên nhấn mạnh vai trò quan trọng của rừng trong hệ sinh thái toàn cầu. Rừng không chỉ cung cấp oxy và hấp thụ CO2, mà còn là môi trường sôgns cho nhiều loại sinh vật, giữ chặt đất, và bảo vệ môi trường.