Giải chân trời sáng tạo SBT Lịch sử và địa lí 6 bài 19: Bước ngoặt lịch sử đầu thể kỉ X

Câu 1. Chọn các dữ kiện điển vào chỗ trống

a. tự chủ                                 b. suy yếu                            c. cải cách

d. phong chức                        e. Khúc Hạo                         f. Đại La

g. xây dựng                            h. độc lập                             i. Tiết độ sứ

     Từ cuối thế kỉ IX, nhà Đường ...................... Nhân cơ hội đó, Khúc Thừa Dụ, một hào trưởng ở Hải Dương ngày nay đã đánh chiếm thành ….................. và tự xưng ........................, xây dựng một chính quyền …......................  Năm 906, nhà Đường buộc phải ........................... Tiết độ sứ cho Khúc Thừa Dụ. Năm 907, Khúc Thừa Dụ mất, con trai là ......................... lên thay. Trong 10 năm (907 - 917), chính quyền Khúc Hạo đã tiến hành nhiều ...................tiến bộ, đặt nền móng cho việc ….......................  chính quyền tự chủ của một nhà nước …...................... với phương Bắc.

Trả lời:

     Từ cuối thế kỉ IX, nhà Đường suy yếu Nhân cơ hội đó, Khúc Thừa Dụ, một hào trưởng ở Hải Dương ngày nay đã đánh chiếm thành Đại La và tự xưng Tiết độ sứ xây dựng một chính quyền tự chủ. Năm 906, nhà Đường buộc phải phong chức Tiết độ sứ cho Khúc Thừa Dụ. Năm 907, Khúc Thừa Dụ mất, con trai là Khúc hạo lên thay. Trong 10 năm (907 - 917), chính quyền Khúc Hạo đã tiến hành nhiều cải cách tiến bộ, đặt nền móng cho việc xây dựng chính quyền tự chủ của một nhà nước độc lập với phương Bắc.

Câu 2. Em hãy chọn Đúng hoặc Sai cho những câu bên dưới.

Ghi Ð vào trước câu đúng, S trước câu sai

• Mùa đông năm 930, quân Nam Hán xâm lược nước ta.
• Dương Đình Nghệ, một vị tướng cũ của Khúc Hạo, lãnh đạo nhân dân tiếp tục đấu tranh chống Nam Hán.
• Từ Mê Linh, Dương Đình Nghệ xây dựng lực lượng ngày càng lớn mạnh.
• Năm 931, Dương Đình Nghệ đem quân ra tấn công thành Đại La.
• Quân Nam Hán lo sợ, vội cho người về nước xin viện binh.
• Viện binh đến bao vây và uy hiếp thành Đại La
• Quân Nam Hán đại bại, chủ tướng Hốt Tất Liệt bị chém đầu.
• Sau khi đánh tan quân Nam Hán, Dương Đình Nghệ tự xưng Hoàng đế, khôi phục nến tự chủ.

Trả lời:

• Đ <- Mùa đông năm 930, quân Nam Hán xâm lược nước ta.
• Đ <- Dương Đình Nghệ, một vị tướng cũ của Khúc Hạo, lãnh đạo nhân dân tiếp tục đấu tranh chống Nam Hán.
• S <- Từ Mê Linh, Dương Đình Nghệ xây dựng lực lượng ngày càng lớn mạnh.
• Đ <- Năm 931, Dương Đình Nghệ đem quân ra tấn công thành Đại La.
• Đ <- Quân Nam Hán lo sợ, vội cho người về nước xin viện binh.
• S <- Viện binh đến bao vây và uy hiếp thành Đại La.
• S <- Quân Nam Hán đại bại, chủ tướng Hốt Tất Liệt bị chém đầu.
• S <- Sau khi đánh tan quân Nam Hán, Dương Đình Nghệ tự xưng Hoàng đế, khôi phục nến tự chủ.

Câu 3. Hai tư liệu dưới viết về trận Bạch Đằng năm 938. Cả hai đều được viết vào thế kỉ XIII - XV.

    “Định kế rồi (Ngô Quyền) bèn cho đóng cọc ở hai bên cửa biển. Khi nước triều lên, Quyền sai người đem thuyền nhẹ ra khiêu chiến, giả thua chạy để dụ địch đuổi theo. Hoằng Tháo quả nhiên tiến quân vào. Khi binh thuyền đã vào trong vùng cắm cọc, nước triều rút, cọc nhô lên, Quyền bèn tiến quân ra đánh, ai nấy đều liều chết. [Quân Hoằng Tháo] không kịp sửa thuyền mà nước triều rút xuống rất gấp, thuyền đều mắc vào cọc mà lật úp, rối loạn tan vỡ, quân lính chết đuối quá nửa. Quyền thừa thắng đuổi đánh, bắt được Hoằng Tháo giết đi. Vua Hán thương khóc, thu nhặt quân lính còn sót rút về”

(Đại Việt sử kí toàn thư, tập I. NXB. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1998, tr. 203 ~ 204)

   “Khi Hoằng Tháo tới Giao Châu, Ngô Quyền đã giết Công Tiễn, rồi đem quân đón đánh Tháo. Trước đó, Ngô Quyền đã cho cắm cọc vót nhọn và bọc sắt ở cửa biển rồi, khiến người đem thuyền nhẹ, chờ khi nước thuỷ triều dâng lên thì khiêu chiến, giả thua, chạy trốn. Hoằng Tháo đuổi theo, một lát sau, thuỷ triều xuống, các chiến thuyền của Tháo bị mắc cọc, không trở về được, khiến cho quân bị tan rã và chết đuối. Khi ấy, Nghiêm (tên của vua Nam Hán - người dẫn) tới đồn trú ở cửa biển để cứu trợ, nhưng nghe nói Tháo bị thất trận, bèn trở về”.

(Lê Tắc, An Nam chí lược, thế kỉ XIV - bản dịch tiếng Việt)

Hoàn thành các câu hỏi dưới đây sẽ giúp em xác minh tính chính xác về những gì đã xảy ra trong trận Bạch Đằng năm 938.

1. Điểm gì khác nhau trong nội dung hai văn bản?

2. Những thông tin gì mô tả trận đánh mà hai tư liệu đều giống nhau?

3. Em hãy viết ra 5 câu mà em có ấn tượng nhất, rút từ hai tư liệu đó để mô tả về trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938.

Trả lời:

1. Điểm khác nhau trong nội dung hai văn bản:

• Đoạn 1 có thông tin phần cuối là tướng địch Hoằng Tháo bị giết.
• Đoạn 2 có thông tin ở phần đầu là Khi Hoằng Tháo tới Giao Châu, Ngô Quyền đã giết Công Tiễn, rồi đem quân đón đánh Tháo.

2. Những thông tin mô tả trận đánh mà hai tư liệu đều giống nhau:

• Ngô Quyền đã cấm cọc nhọn ở cửa biển trước chờ địch tới.
• Khi triều lên thì ra đánh giả thua dụ địch vào để thuyền địch mắc cọc, không trở về được. Sau đó bèn tiến quân ra đánh -> Quân địch thua, tháo chạy.

3. Trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938:

   Khi Hoằng Tháo tới Giao Châu, Ngô Quyền đã giết Công Tiễn, rồi đem quân đón đánh Tháo. Định kế rồi (Ngô Quyền) bèn cho đóng cọc ở hai bên cửa biển. Khi nước triều lên, Quyền sai người đem thuyền nhẹ ra khiêu chiến, giả thua chạy để dụ địch đuổi theo. Hoằng Tháo quả nhiên tiến quân vào. Khi binh thuyền đã vào trong vùng cắm cọc, nước triều rút, cọc nhô lên, Quyền bèn tiến quân ra đánh, các chiến thuyền của Tháo bị mắc cọc, không trở về được, khiến cho quân bị tan rã và chết đuối. Quyền thừa thắng đuổi đánh, bắt được Hoằng Tháo giết đi. Khi ấy, Nghiêm (tên của vua Nam Hán - người dẫn) tới đồn trú ở cửa biển để cứu trợ, nhưng nghe nói Tháo bị thất trận, bèn trở về”.

Câu 4. Đánh giá về chiến thắng Bạch Đằng, hai bộ cổ sử lớn nhất của thời kì phong kiến Việt Nam viết như sau.

“Tiền Ngô Vương có thể lấy quân mới họp của nước Việt ta mà đánh tan được trăm vạn quân của Lưu Hoằng Tháo, mở nước xưng vương. Làm cho người phương Bắc không dám sang lại nữa. Có thể nói là một lần nổi giận mà yên được dân, mưu giỏi mà đánh giặc cũng giỏi vậy”.

(Đại Việt sử kí toàn thư, tập I, NXB. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1998, tr. 203 - 204)

“Ngô Quyền gặp được nguy triều Nam Hán là một nước nhỏ, Hoằng Tháo là thằng hèn kém nên mới có được trận thắng trên sông Bạch Đằng. Đó là một việc may, có gì đáng khen”

(Khâm định Việt sử thông giám cương mục, tập 1, NXB. Giáo dục, 2007, trang 211)

Em đồng ý với nhận định nào? Vì sao?

Trả lời:

Em đồng ý với nhận định trong “Đại Việt sử kí toàn thư”. 

Bởi vì quân Nam Hán là một quân mạnh và đông thời bấy giờ chứ không phải đó là một nước nhỏ. Ngô Quyền là một người có tài mưu lược, ông đã thể hiện cách đánh sáng tạo và sự chuẩn bị chu đáo để chiến thắng được quân Nam Hán. Trận Bạch Đằng của Ngô Quyền đã kết thúc hoàn toàn thắng lợi là một chiến thắng vẻ vang của Ngô Quyền.

Câu 5. Điền sự kiện vào các chỗ trống trong sơ đồ bên dưới 

Trả lời:

Năm 937:

• Dương Đình Nghệ bị viên tướng dưới quyền là Kiều Công Tiễn giết hại.
• Con rễ của Dương Đình Nghệ là Ngô Quyền kéo quân ra Bắc để hỏi tội. Kiều Công Tiễn sai người sang cầu cứu nhà Nam Hán.

Năm 938:

• Quân Nam Hán vượt biển sang xâm lược nước ta.
• Ngô Quyền nhanh chóng tiến quân vào thành Đại La, giết Kiều Công Tiễn, khẩn trương chuẩn bị chống quân xâm lược.

Cuối năm 938:

• Đoàn thuyền chiến do Lưu Hoằng Tháo chỉ huy tiến vào cửa sông Bạch Đằng.
• Nhân lúc thủy triều lên, Ngô Quyền cho thuyền nhỏ ra khiêu chiến, nhử quân giặc Đợi khi thuỷ triều rút, Ngô Quyền hạ lệnh tấn công. -> Quân giặc thua và phải rút ra biển, thuyền va vào cọc nhọn -> ta đem thuyền ra đánh, quân giặc hoảng loạn nhảy xuống sông. Lưu Hoằng Tháo tử trận.
• Chấm dứt thời kì Bắc thuộc, mở ra thời kì mới – thời kì độc lập, tự chủ lâu dài

Câu 6. Dựa vào sơ đồ và các thông tin dưới đây, hãy sắp xếp thời gian, kết quả đúng với tên các cuộc đấu tranh giành độc lập mà em được tìm hiểu trong hai bài 18 và 19

Trả lời:

- Khởi nghĩa Lý Bí: Năm 542 – 602, Đánh đổ nhà Lương, dựng nước Vạn Xuân độc lập.

- Khởi nghĩa Mai Thúc Loan: Năm 713 – 722, Đấu tranh chống nhà Đường, xây thành Vạn An, xưng đế.

- Kháng chiến do Dương Đình Nghệ lãnh đạo: Năm 931, Đấu tranh chống quân Nam Hán, khôi phục nền tự chủ.

- Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo: Năm 938, Chấm dứt thời kì Bắc thuộc, mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài.