Giải chi tiết Công nghệ cơ khí 11 Cánh diều mới bài 20: Hệ thống bôi trơn và hệ thống làm mát

Khởi động

Câu hỏi. Vì sao trên động cơ phải có hệ thống bôi trơn và hệ thống làm mát?

Hướng dẫn trả lời:

Trong quá trình hỗ trợ hoạt động của động cơ, các chi tiết khác gần buồng đốt của động cơ, dầu sẽ thu nhiệt từ buồng đốt. Vì vậy các động cơ khi hoạt động với công suất lớn và liên tục cần phải có hệ thống làm mát dầu bôi trơn. Vì Nếu không có chất bôi trơn, kim loại tiếp xúc trực tiếp và chuyển động qua nhau sẽ tạo ra ma sát và sinh nhiệt, gây hao mòn động cơ và giảm tuổi thọ động cơ nhanh chóng.

I. Hệ thống bôi trơn

Câu 1.  Quan sát hình 20.1, chỉ ra các bộ phận chính cả nguyên lí làm việc của hệ thống bôi trơn cưỡng bức

Hướng dẫn trả lời:

Các bộ phận chính gồm: cacte dầu, bơm dầu, đường dẫn dầu, bầu lọc dầu và các van

Nguyên lí làm việc:

• Dầu được bơm (3) hút tử cacte (1) qua phao hút (2) đưa đến bâu lọc thô (5), tại đây dầu được lọc tương đối sạch và đưa đến đường dẫn chính (8). Áp suất dầu đi bôi trơn được hiển thị trên đồng hỗ báo áp suất dầu (7).
• Từ đường dầu chính, dầu được đưa đi bôi trơn các bề mặt ma sát như ô trục khuỷu, ô trụccam,.... Dầu sau khi bôi trơn các bẻ mặt ma sát rơi trở lại cacte dầu.
• Một phần dầu còn lại qua bầu lọc tinh (11), tại đây dầu được lọc rất sạch và quay trở lại cacte

II. Hệ thống làm mát

Câu 1. Quan sát hình 20.2, chỉ ra các bộ phận chính và nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát tuần hoàn cưỡng bức.

Hướng dẫn trả lời:

- Cấu tạo: Nước làm mát được chứa trong các đường ống, bơm, két và áo nước. Bơm nước tạo sự tuần hoàn của nước trons hệ thông. Bơm nước và quạt gió được dẫn động từ trục khuỷu thông qua đai truyền. Két nước gồm hai bình chứa phía trên và dưới được nối thôns với nhau bởi một giàn ống nhỏ. Nước nóng chảy qua giàn ống này sẽ được làm mát nhanh chóng nhờ diện tích tiếp xúc rất lớn của vỏ ống với không khí. Tốc độ làm mát nước còn được tăng thêm khi quạt gió hút không khí qua giàn ống.

- Nguyên lí:

    + Khi nhiệt độ nước trong áo nước còn thấp hơn giới hạn địnnh trước, van đóng cửa thông với đường nước về két, mở hoàn toàn cửa thông với đường nước để nước trong áo chảy thẳng về bơm rồi lại được bơm vào áo nước.

    + Khi nhiệt độ nước trong áo nước xấp xỉ giới hạn đã định, van mở cả 2 đường để nước trong áo nước vừa chảy vào két, vừa chảy vào đường nước.

    + Khi nhiệt độ trong áo nước vượt quá giới hạn định trước, van đóng cửa thông với đường nước, mở hoàn toàn cửa thông với đường nước vào két, toàn bộ nước nóng ở áo nước đi qua két, được làm mát rồi được bơm 10 hút đưa trở lại áo nước của động cơ.

Câu 2. Quan sát hình 20.3, chỉ ra các bộ phận chính và nguyên lí làm việc của động cơ làm mát bằng không khí

Hướng dẫn trả lời:

Cấu tạo:

• Hệ thống làm mát bằng không khí có cấu tạo đơn giản gôm các cánh tản nhiệt được đúc liền với thân máy và nắp máy.

Nguyên lí làm việc:

• Khi động cơ làm việc nhiệt từ các chi tiết cần làm mát được truyền đến các cánh tản nhiệt và tán ra ngoài không khí.
• Đối với động cơ tĩnh tại động cơ nhiều xilanh thường được trang bị quạt gió và các bản hướng gió 

Luyện tập

Câu 1. Vì sao phải lọc dầu qua bầu lọc trước khi đi bôi trơn?

Hướng dẫn trả lời:

Bầu lọc dầu trong hệ thống bôi trơn có nhiệm vụ chính lọc sạch các tạp chất cơ học (mặt kim loại, muội than và dất cát…) lẫn trong dầu nhờn trước khi đưa vào bôi trơn các bề mặt làm việc có ma sát của chi tiết và hạn chế được các công tác sửa chữa

Câu 2. Để làm mát nước tại két, quạt gió là quạt hút hay quạt thổi?

Hướng dẫn trả lời:

Quạt lắp phía trước két nước thì thổi vào két. Quạt lắp phía sau két thì hút cho gió xuyên qua két. Túm lại hướng gió của quạt cùng chiều với gió tự nhiên khi xe di chuyển,tức ngược với chiều xe chạy...

Vận dụng

Câu hỏi. Tìm hiểu vì sao phải định kì thay dầu bôi trơn và bổ sung nước làm mát cho động cơ?

Hướng dẫn trả lời:

• Dầu nhờn sau một thời gian sử dụng trong điều kiện khắc nghiệt, nhiệt độ cao trong động cơ sẽ bẻ gãy các phân tử dầu, dầu dễ bị oxy hóa dẫn đến giảm chất lượng dầu, khả năng bôi trơn giảm.
• Ngoài ra trong quá trình hoạt động của động cơ, ma sát giữa các chi tiết kim loại tạo ra muội và bụi kim loại li ti sẽ khiến dầu đặc dần trở thành lực cản khiến các chi tiết trong động cơ không thể chuyển động gây tình trạng bó máy hoặc nóng máy.
• Vì vậy cần phải chú ý thay dầu định kỳ để bảo vệ động cơ, tăng hiệu suất động cơ và giảm chi phí bảo dưỡng.