Hướng dẫn giải nhanh Khoa học 4 KNTT bài 30: Vai trò của thực vật trong chuỗi thức ăn

BÀI 30: VAI TRÒ CỦA THỰC VẬT TRONG CHUỖI THỨC ĂN

HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quan sát hình 1 và cho biết cây lúa có vai trò gì đối với chuỗi thức ăn.

Trả lời:

Trong chuỗi thức ăn trên, cây lúa đóng vai trò là một nhà sản xuất chính. Nó cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho các sinh vật tiêu thụ ở các cấp độ tiếp theo. Nếu không có cây lúa, các sinh vật khác trong chuỗi thức ăn sẽ không có nguồn thức ăn cần thiết để sống.

1. Thực vật cung cấp thức ăn cho con người và động vật

Câu 1: Quan sát hình 2 và trả lời các câu hỏi:

- Thức ăn của động vật và con người được lấy từ đâu?

- Các bộ phận nào của cây ngô có thể được dùng làm thức ăn cho con người và động vật?

Trả lời:

- Sau khi quan sát hình 2, em nhận thấy thức ăn của động vật và con người được lấy từ thực vật, ở trong hình 2 đó là cây ngô.

- Cây ngô có các bộ phận có thể được dùng làm thức ăn cho con người và động vật là:

• Con người: Bắp ngô.

• Động vật: Lá cây ngô, thân cây ngô.

Câu 2: Quan sát hình 3 và trả lời các câu hỏi:

- “Thức ăn” của cây lúa trong hình là gì?

- Thức ăn của gà và cáo là gì?

Trả lời:

- Từ hình trên, theo em “thức ăn” của cây lúa trong hình là ánh sáng mặt trời, khí các-bô-níc, nước và chất khoáng.

- Trong khi đó, thức ăn của gà là cây lúa còn thức ăn của cáo là gà.

Câu 3: Nhận xét về vai trò của thực vật trong việc cung cấp thức ăn cho con người và động vật.

Trả lời:

Thực vật đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thức ăn cho con người và động vật, bởi những lí do sau đây: 

1. Nguồn thức ăn chính: Thực vật cung cấp một phần lớn chế độ ăn của con người và động vật, bao gồm cả trái cây, rau, hạt, ngũ cốc và hơn thế nữa.

2. Nguồn dinh dưỡng: Thực vật chứa nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ và chất chống oxi hóa, tất cả đều cần thiết cho sức khỏe và phát triển của con người và động vật.

3. Vai trò trong chuỗi thức ăn: Thực vật là nhà sản xuất chính trong chuỗi thức ăn, chuyển hóa năng lượng mặt trời thành năng lượng hóa học thông qua quá trình quang hợp. Động vật ăn cỏ (như bò, ngựa) hoặc động vật ăn tạp (như chuột) tiêu thụ thực vật và năng lượng được chuyển đến các cấp độ tiêu thụ tiếp theo trong chuỗi thức ăn.

2. Vai trò của thực vật trong chuỗi thức ăn

Câu 1: Quan sát hình 4 và nêu điểm chung của ba chuỗi thức ăn.

Trả lời:

Từ hình 4, em nhận thấy điểm chung của ba chuỗi thức ăn trên là đều bắt đầu từ thực vật.

Câu 2: Thực vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng từ các chất nào?

Trả lời:

Thực vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng từ ánh sáng mặt trời, nước và khí cacbon điôxít trong không khí thông qua quá trình quang hợp. 

Câu 3: Vì sao thực vật thường là sinh vật đứng đầu chuỗi thức ăn?

Trả lời:

Thực vật thường là sinh vật đứng đầu chuỗi thức ăn vì chúng có khả năng tổng hợp chất dinh dưỡng từ các nguồn vô cơ như các-bô-níc, nước và chất khoáng dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời. Trong khi, động vật và con người không có khả năng này mà phải lấy thức ăn từ thực vật hoặc động vật khác.  

Câu 4: Hãy vẽ và mô tả một chuỗi thức ăn khác có thực vật đứng đầu chuỗi.

Trả lời:

Em có một chuỗi thức ăn khác có thực vật đứng đầu như sau: 

Rau muống → Sâu → Chim → Rắn.

3. Cân bằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên

Câu 1: Ở cánh đồng trồng khoai tây có một số sinh vật như chuột, rắn, ... cùng sinh sống và chúng tạo thành chuỗi thức ăn (Hình 5). Theo em:

- Nếu khoai tây bị mất mùa, số lượng chuột và rắn sẽ thay đổi như thế nào?

- Nếu số lượng rắn bị giảm mạnh do con người khai thác làm thuốc, làm thức ăn thì điều gì sẽ xảy ra với chuột và khoai tây?

- Hãy nhận xét về vai trò của thực vật, động vật đối với sự cân bằng chuỗi thức ăn.

Trả lời:

• Nếu khoai tây bị mất mùa, thì nguồn thức ăn của chuột sẽ bị giảm đi. Điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sinh tồn của chuột. Số lượng chuột sẽ giảm theo thời gian. Khi số lượng chuột giảm, thì nguồn thức ăn của rắn cũng bị giảm. Rắn sẽ phải cạnh tranh với nhau hoặc tìm kiếm loại mồi khác. Số lượng rắn cũng có thể giảm nếu không đủ thức ăn.

• Nếu số lượng rắn bị giảm mạnh, thì sẽ có ít kẻ săn mồi cho chuột. Chuột sẽ có nhiều cơ hội để sinh sản và tăng dân số. Khi số lượng chuột tăng, thì áp lực tiêu thụ khoai tây cũng tăng theo. Chuột sẽ ăn nhiều hơn và gây hại cho cây khoai tây. Số lượng khoai tây có thể bị giảm do bị chuột phá hoại.

• Thực vật và động vật đều có vai trò quan trọng đối với sự cân bằng chuỗi thức ăn. Thực vật là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng cho các sinh vật dị dưỡng khác. Động vật là nguồn tiêu thụ chất dinh dưỡng và duy trì sự luân chuyển của chất trong tự nhiên. Nếu một trong hai nhóm này bị biến đổi quá mức, sẽ gây ra những hậu quả xấu cho hệ sinh thái. Vì vậy, con người cần bảo vệ và duy trì sự cân bằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Câu 2: Quan sát hình 6 và thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Trong ba hoạt động (1, 2 và 3) của con người, hoạt động nào ít gây tác động đến sinh vật? Hoạt động đánh bắt nào gây tác động xấu, ảnh hưởng lâu dài?

- Hoạt động nào trong ba hoạt động gây mất cân bằng chuỗi thức ăn? Vì sao?

- Hãy đặt tên cho bức tranh.

Trả lời:

Ta có: 1 là hoạt động câu cá, 2 là hoạt động đánh bắt cá bằng xung điện, 3 là đánh bắt cá bằng thuốc nổ.

- Trong 3 hoạt động trên, hoạt động 1 ít gây tác động đến sinh vật. Còn hoạt động 2, 3 gây tác động xấu, ảnh hưởng lâu dài.

- Theo em, hoạt động 2, 3 gây mất cân bằng chuỗi thức ăn vì ngoài đánh bắt cá trưởng thành, xung điện và thuốc nổ còn giết hết các cá con và sinh vật khác trong môi trường nước.

- Em sẽ đặt tên bức tranh là: Cách đánh bắt cá.

Câu 3: Tìm hiểu ý nghĩa của các hoạt động trong hình 7, 8 và 9.

Trả lời:

Theo em, ý nghĩa của những hình 7, 8, 9 là:

• Hình 7: Tích cực bảo vệ động vật hoang dã và môi trường sống.

• Hình 8: Các em học sinh đã biết tích cực trồng và chăm sóc cây xanh.

• Hình 9: Mọi người đang cố gắng bảo vệ rùa biển.

→ Có thể thấy, các hoạt động trên đều nhằm duy trì trại thái cân bằng các chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Câu 4: Thảo luận các nội dung sau:

- Thế nào là giữ cân bằng chuỗi thức ăn?

- Đưa ra một số việc làm để giữ cân bằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Trả lời:

- Giữ cân bằng chuỗi thức ăn là duy trì sự ổn định và hài hòa giữa các mối quan hệ ăn và bị ăn giữa các sinh vật trong tự nhiên. Khi cân bằng chuỗi thức ăn được giữ, các loài sinh vật sẽ có đủ nguồn thức ăn, không bị quá mức hoặc thiếu hụt, không gây ra sự biến đổi quá nhanh hoặc quá chậm của dân số. Cân bằng chuỗi thức ăn cũng giúp duy trì sự đa dạng sinh học và sự luân chuyển chất trong hệ sinh thái.

- Để duy trì trạng thái cân bằng các chuỗi thức ăn trong tự nhiên, chúng ta cần: trồng cây xanh và bảo vệ rừng, không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, không khai thác quá mức các loài sinh vật, không săn bắn động vật hoang dã,...

Câu 5: Hãy kể về những việc em hoặc người thân, người dân nơi em sống đã làm để giữ cân bằng chuỗi thức ăn.

Trả lời:

Để giữ cân bằng chuỗi thức ăn, em, người thân và người dân nơi em sinh sống đã hành động như sau: 

• Không lạm dụng thuốc trừ sâu hóa học 

• Không săn bắn động vật hoang dã

• Xây dựng kế hoạch để khai thác nguồn tài nguyên ở mức độ phù hợp, đặc biệt là tài nguyên rừng, biển.

• Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia ...

• Trồng và chăm sóc cây xanh.

• Tuyên truyền vận động bảo vệ các động vật hoang dã và môi trường sống của chúng.

• Nghiêm cấm hình thức đánh bắt hủy diệt.

Câu 6: Hãy chia sẻ và vận động gia đình cam kết không sử dụng một số sinh vật như rắn, gấu,... trong tự nhiên làm thức ăn và thuốc.

Trả lời:

Sau một khoảng thời gian tuyên truyền và vận động, gia đình em đã cam kết không sử dụng một số sinh vật như rắn, gấu, ... trong tự nhiên làm thức ăn và thuốc.

Câu 7: Giải thích được vì sao số loài sinh vật trong các khu rừng thường nhiều hơn ở các khu đất trống, đồi trọc.

Trả lời:

Số loài sinh vật trong các khu rừng thường nhiều hơn ở các khu đất trống, đồi trọc bởi: các khu rừng có nhiều thực vật - nguồn thức ăn của động vật. Các loài động vật có thể tìm thấy nhiều loại mồi khác nhau trong rừng, từ cỏ, lá, hoa, quả, hạt, đến côn trùng, ếch, chuột, chim, … Các loài động vật cũng có thể tạo ra các mối quan hệ ăn và bị ăn phức tạp trong chuỗi thức ăn. Còn ở các khu đất trống, đồi trọc, nguồn thức ăn cho động vật là rất ít và thiếu đa dạng. Các loài động vật khó có thể sinh tồn và phát triển trong điều kiện thiếu thức ăn.