Soạn mới giáo án Lịch sử 8 cánh diều bài 13: Trung Quốc và Nhật Bản

Thiên hoàng Minh Trị (1852 – 1912)

Tôn Trung Sơn (1866 – 1925)

Cuộc Duy Tân (1868)

Cách mạng Tân Hợi (1911)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, trình chiếu cho HS quan sát hình ảnh, video, kết hợp khai thác thông tin mục 1 SGK tr.56 và trả lời câu hỏi: Thực chất của Chiến tranh thuốc phiện do thực dân Anh tiến hành năm 1840 – 1842 là gì?

Chiến tranh thuốc phiện

- GV cung cấp thêm cho HS video về Chiến tranh thuốc phiện: https://www.youtube.com/watch?v=_LKbIE3qXmY

Gợi ý:

+ Vào thời cận đại, các nước tư bản, trước hết là Anh, bắt đầu nhòm ngó Trung Quốc (nước đông dân, giàu tài nguyên, khoáng sản, chính quyền phong kiến lâm vào tình trạng suy yếu, khủng hoảng, thối nát).

+ Thực dân Anh lấy cớ triều đình Mãn Thanh thực hiện tịch thu và thiêu huỷ toàn bộ thuốc phiện của thương nhân Anh, gây ra cuộc Chiến tranh thuốc phiện vào những năm 1840 – 1842, mở đầu cho quá trình xâm lược của các nước đế quốc đối với Trung Quốc.

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Hình 13.1, thông tin mục 1 SGK tr.56, 57 và trả lời câu hỏi: Mô tả quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc.

Hình 13.1. Đế quốc Anh, Đức, Nga, Pháp, Nhật Bản xâu xé “Cái bánh ngọt” Trung Quốc (tranh biếm họa, 1898)

- GV hướng dẫn HS tìm một số từ khóa thể hiện quá trình xâm lược Trung Quốc của các nước đế quốc: suy yếu, Chiến tranh thuốc phiện, thất bại, hiệp ước, điều khoản nặng nề, xâu xé, nửa phong kiến – nửa thuộc địa.

- GV hướng dẫn HS khai thác Hình 13.1, trả lời câu hỏi:

+ Bức tranh này nói lên điều gì?

+ Tại sao người ta lại ví Trung Quốc như cái bánh khổng lồ bị chia cắt như vậy?

Gợi ý:

+ Vào cuối thế kỉ XIX - đấu thế kỉ XX, Trung Quốc như một miếng mồi béo bở khiến các nước đế quốc phải tranh chấp, giành giật lẫn nhau, nhưng đó lại là “chiếc bánh khống lổ” mà không một đế quốc nào có thể “nuốt” trọn một mình, buộc phải chia xẻ với nhau.

+  Quá trình xâm lược Trung Quốc của các nước đế quốc được miêu tả qua hình ảnh cái bánh ngọt lớn bị cắt rời từng phần. Ngồi xung quanh là 6 người với chiếc dĩa trong tay, từ trái qua phải là chân dung của Hoàng đế Đức, Tổng thống Pháp, Nga hoàng, Nhật hoàng, Tống thống Mỹ và Thủ tướng Anh đương thời.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mô tả quá trình các nước đế quốc xâm lược.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

I. Trung Quốc

1. Quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc

- Bối cảnh Trung Quốc thế kỉ XIX: chế độ phong kiến suy yếu.

→ Trở thành mục tiêu xâm lược của các nước đế quốc.

- Chiến tranh thuốc phiện:

+ Do thực dân Anh tiến hành những năm 1840 – 1842.

→ Mở đầu quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc.

+ Triều đình Mãn Thanh kí với Anh Hiệp ước Nam Kinh (T8/1842).

- Các nước đế quốc tăng cường “xâu xé”, xâm lược Trung Quốc:

- Năm 1901, Trung Quốc trở thành nước nửa phong kiến, nửa thuộc địa (sau Điều ước Tân Sửu).

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS tìm hiểu trước ở nhà, sưu tầm thông tin, tư liệu trên sách, báo, internet, tìm hiểu về nhân vật Tôn Trung Sơn và thiết kế theo thẻ nhân vật (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1.2).

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Hình 13.2, 13.3, mục Em có biết và trả lời câu hỏi: Trình bày sơ lược về Cách mạng Tân Hợi.

- GV cung cấp một số hình ảnh, video về Cách mạng Tân Hợi (1911) (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1.2)

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận cặp đôi và trả lời câu hỏi: Nêu kết quả và ý nghĩa lịch sử của cuộc cách mạng này.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, video, tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 HS lần lượt trình bày sơ lược về Cách mạng Tân Hợi, kết quả và ý nghĩa lịch sử của cuộc cách mạng này.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận: Sau cuộc cách mạng Tân Hợi, chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại hàng nghìn năm ở Trung Quốc đã kết thúc, mở đường cho chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa tự do phát triển mạnh mẽ ở đây, có ảnh hưởng nhất định đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở một số nước Châu Á khác

- GV mở rộng kiến thức: Thế hệ các nhà cách mạng Việt Nam, từ Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh cho tới Hồ Chí Minh đều chịu ảnh hưởng sâu rộng của tư tưởng Tam Dân Chủ nghĩa của Cách mạng Tân Hợi. Việt Minh (Việt Nam Độc lập Đồng minh Hội) cũng được tổ chức theo khuôn mẫu của Trung Quốc Đồng minh Hội do Tôn Trung Sơn sáng lập tại Trung Quốc năm 1905. Tiêu ngữ của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Độc lập - Tự do - Hạnh phúc được Hồ Chí Minh lấy từ chủ nghĩa Tam Dân của Tôn Trung Sơn vẫn được nhà nước Việt Nam dùng cho đến nay.

- GV chuyển sang nội dung mới.

2. Cách mạng Tân Hợi

- Hoàn cảnh ra đời:

Tháng 5/1911, chính quyền Mãn Thanh ra Sắc lệnh “Quốc hữu hóa đường sắt”, thực chất là trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước đế quốc, bán rẻ quyền lợi quốc gia.

→ Làn sóng căm phẫn công khai trong quần chúng.

→ Châm ngòi cho Cách mạng Tân Hợi bùng nổ (1911).

+ Lãnh đạo: Trung Quốc Đồng minh hội (Tôn Trung Sơn đứng đầu)

+ Nhiệm vụ:

·      Lật đổ triều đình Mãn Thanh.

·      Thiết lập chế độ cộng hòa.

- Diễn biến chính:

+ 10/10/1911: cách mạng bùng nổ, thắng lợi ở Vũ Xương.

+ 10/12/1911: cách mạng thắng lợi ở Quảng Đông, Quảng Tây, Tứ Xuyên, miền Bắc Trung Quốc.

+ 1/1/1912:

·      Chính phủ lâm thời thành lập ở Nam Kinh, tuyên bố thành lập Trung Hoa Dân quốc.

·      Tung Trung Sơn được bầu làm Tổng thống.

+ T2/1912:

·      Viên Thế Khải lên thay Tôn Trung Sơn làm Tổng thống.

·      Cách mạng kết thúc.

- Kết quả:

+ Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập nền cộng hòa.

+ Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Trung Quốc.

- Ý nghĩa lịch sử: Cổ vũ, khích lệ phong trào đấu tranh ở các nước thuộc địa, đặc biệt là phong trào đấu tranh chống phong kiến, chống thực dân Pháp ở Việt Nam.

- Một số hạn chế (nội dung mở rộng):

+ Không xoá bỏ giai cấp địa chủ phong kiến.

+ Không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân.

+ Không chống lại các nước đế quốc xâm lược.

HÌNH ẢNH, VIDEO VỀ CUỘC CÁCH MẠNG TÂN HỢI (1911)