HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

-  GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

(1) Theo các nhà khoa học gà cũng biết tỉ tê với gà. Khi dắt bầy con đi kiếm mồi, gà mẹ kêu đều đều: “cúc…cúc…cúc..” có nghĩa là “không có gì nguy hiểm”. GÀ mẹ vừa bới vừa kêu nhanh: “cúc…cúc..cúc” tức là nó gọi “Lại đây mau, môi ngon lắm”. Còn khi nó xù lông, kêu gấp “Roóc roóc” thì có nghĩa là “Nguy hiểm! nấp mau!” Đàn con lập tức phải chui hết vào cánh mẹ, nằm im.

Dựa vào thông tin trên và những kiến thức thu  nhận được từ các nguồn khác, hãy trình bày suy nghĩ của em: Các loài vật có thể giao tiếp với nhau bằng những cách nào? Phương tiện giao tiêp của chúng có những hạn chế như thế nào so với ngôn ngữ của loài người?

(2) Hãy tìm đọc về ngôn ngữ kí hiệu ( thủ ngữ) dành cho người khiếm thính. Theo em việc sử dụng loại ngôn ngữ kí hiệu này có phủ nhận vai trò của ngôn ngữ không? Vì sao?

(3) Từ câu chuyện của cô bé Ô-xa-na Ma-lay-a đã dẫn trong bài học em có suy nghĩ gì về năng lực sử dụng ngôn ngữ của con người? Cụ thể:

+ Vì sao khi được phát hiện và đựa về trại trẻ, Ma-lay-a không biết nói?

+ Vi sao Ma-lay-a nói tiếng Nga? Giả sử cô bé được một nhóm người Anh hoặc Pháp nuôi dưỡng thì cô sẽ nói tiếng gì?

+ Điều gì ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ và tư duy của Ma-lay-a?

(4) Từ những điều đã biết về bản chất xã hội của ngôn ngữ, em có thể rút ra những bài học gì cho việc học tập và sử dụng ngôn ngữ?

-   HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-   Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội

a. Chức năng của ngôn ngữ trong xã hội

- Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng của xã hội loài người. Để giao tiếp con người có thể sử dụng nhiều phương tiện khác nhau như củ chỉ; tín hiệu hình khối, âm thanh và ánh sáng…. Song tất cả các phương tiện trên đều rất nghèo nàn về số lượng và ý nghĩa của kí hiệu và phạm vi sử dụng so với số lượng và ý nghĩa vô cùng phong phú tinh tế của từ ngữ, về phạm vi sử dụng hết sức rộng rãi của ngôn ngữ.

- Cùng với chức năng giao tiếp ngôn ngữ còn là công cụ tư duy của con người. Ngôn ngữ trực tiếp tham gia vào quá trình nhận thức suy nghĩ không có từ ngữ nào câu nào không biểu hiện nhân thức của con người về sự vật, hiện tượng tự nhiên, xã hội và mối quan hệ giữa các sự vật hiện tượng…..

(1) Các loài vật có thể giao tiếp với nhau bằng ngôn ngữ đặc biệt của chúng có thể bằng tiếng kêu, bằng ngôn ngữ cơ thể….. Phương tiện giao tiếp của chúng có những hạn chế so với ngôn ngữ của loài người rất nhiều. Trong khi loài người có thể thể hiện bằng tiếng nói, hành động thậm chí ánh sáng, âm nhạc thì động vật luôn bị giới hạn trong khuôn khổ gò bó.

(2) Việc sử dụng ngôn ngữ dành cho người khiếm thính ( thủ ngữ) không phủ nhận vai trò của ngôn ngữ. Bởi với những người khiếm thính họ coi việc dùng kí hiệu là một phương tiện “ngôn ngữ” đặc biệt để có thể giao tiếp biểu thị với nhau.

b. Ngôn ngữ không phải là hiện tượng tự nhiên

- Ngôn ngữ là phương tiện quan trọng nhất và là công cụ để tư duy. Được sử dụng hàng ngày như hít thở, ăn uống, đi lại….. Bất kể ai sinh ra cũng có khả năng này. Nhưng để sử dụng một loại ngôn ngữ thì phải học. Trẻ em học nghe, học nói nhờ giao tiếp với ông bà cha mẹ và người xung quanh…. Trẻ sống trong cộng đồng dân tộc nào thì sử dụng ngôn ngữ của cộng đồng dân tộc ấy.

(3)

+ Khi được phát hiện và đưa về trại trẻ Ma-lay-a không biết nói vì cô bé đã tách khỏi xã hội loài người từ khi còn bé, sống trong cộng đồng của những con chó hoang. Cô sống với môi trường của động vật nên hầu như không hiểu và không thể nói được ngôn ngữ của loài người.

+ Ma-lay-a nói được tiếng Nga bởi sau khi được các nhân viên xã hội phát hiện ra thì cô đã được sống với cộng đồng của người  Nga, hàng ngày lắng nghe và giao tiếp giữa mọi người xung quanh đều là thứ ngôn ngữ này. Còn nếu cô bé được cộng đồng người Anh hoặc Pháp cứu chắc chắn cô bé sẽ nói theo ngôn ngữ của họ.

+ Sự phát triển tư duy và nhận thức của con người suy cho cùng đến từ ngôn ngữ. Nếu chúng ta biết nói, biết đọc và biết viết chúng ta sẽ được mở mang kiến thức được phát triển tư duy của mình còn nếu chúng ta không biết nói tức là chúng ta không thể cởi mở giao tiếp được với xã hội loài người. Điều này đồng nghĩa với việc suy nghĩ của con người bị giới hạn và chậm lại.

(4) Ngôn ngữ là một tiềm năng của con người nhưng tiềm năng ấy chỉ biến thành hiện thực nếu con người gắn với đời sống của một cộng đồng xã hội  nhất định, học ngôn ngữ từ cộng đồng xã hội ấy.

+ Học ngôn ngữ cần phải có vốn từ và có quy tắc ngữ pháp thống nhất chung cho cộng đồng.