Nỗi thống khổ của nhân dân được diễn đạt rất cụ thể bằng những từ ngữ, hình ảnh gần gũi với đời sống sinh hoạt của người dân tộc miền núi.
Mấy năm...: thời gian kéo dài.
Quên tết... quên rằm...
Chạy hết núi khe, cay đắng...
Lán sụp, núi khe, vắt bám
Mẹ địu em chạy, con sau lưng tay dắt bà, vai đầy tay nải,...
=> Cuộc sống yên ấm bị đảo lộn, nhà cửa tan hoang, gia đình li tán, cơ cực.
Tội ác của giặc:
- Nó đốt từng cái lán, vơ hết quần áo trong túi.
- Giặc giết người cha thân yêu → tái hiện những chi tiết xúc động: “cha ngã xuống... cha không biết nói rồi”.
- Hình ảnh người mẹ đau khổ, xót xa: “Mẹ tháo khăn phủ mặt cho chồng/ Con cởi áo liệm thân cho bố”
=> Bản cáo trạng tố cáo thực dân xâm lược. Qua đó bộc lộ tinh thần chịu đựng và tình cảm yêu nước của nhân dân.