Giải chuyên đề học tập Địa lí 10 cánh diều phần I: Khái niệm, biểu hiện và nguyên nhân của biến đổi khí hậu

1. Khái niệm

Đọc thông tin, hãy cho biết thế nào là biến đổi khí hậu.

Hướng dẫn trả lời: 

Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của khí hậu so với trung bình trong nhiều năm, thường là vài thập kỉ hoặc hàng trăm năm, do các nguyên nhân tự nhiên và tác động của con người.

2. Biểu hiện

Đọc thông tin, hãy trình bày về biến đổi của nhiệt độ Trái Đất theo thời gian.

Đọc thông tin, hãy trình bày sự thay đổi lượng mưa trên Trái Đất theo thời gian.

Đọc thông tin, hãy trình bày sự thay đổi của mực nước biển và đại dương trên thế giới.

Đọc thông tin, hãy trình bày sự gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan trên Trái Đất. Ở địa phương em có những hiện tượng thời tiết cực đoan nào?

Hướng dẫn trả lời: 

Biến đổi của nhiệt độ Trái Đất theo thời gian:

• Từ cuối thế kỉ XIX - nay: Trái Đất đang ấm dần lên do xu hướng gia tăng nhiệt độ không khí.
• Trong thế kỉ XX: nhiệt độ trung bình Trái Đất tăng lên khoảng 0,6oC, tốc độ tăng nhiệt độ diễn ra nhanh hơn từ giữa thế kỉ XX. 
• Từ 1980 - 2020 nhiệt độ Trái Đất liên tục tăng lên, trung bình khoảng 0,2oC/thập kỉ
• Dự báo đến cuối thế kỉ XXI nhiệt độ Trái Đất có thể tăng thêm từ 1,2 oC - 2,6oC

Sự thay đổi lượng mưa trên Trái Đất theo thời gian:

• Giai đoạn 1901- 2020 lượng mưa trên toàn cầu có xu hướng tăng. Thể hiện rõ nhất tại các khu vực ở vĩ độ trung bình và vĩ độ cao, như: châu Âu, châu Mĩ…
• Các vĩ độ nhiệt đới và cận nhiệt lượng mưa có xu hướng giảm, điển hình là ở châu Phi, Nam Á, khu vực Địa Trung Hải, Trung Quốc…

Sự thay đổi của mực nước biển và đại dương trên thế giới:

• Mực nước biển và đại dương liên tục biến đổi qua các giai đoạn phát triển của Trái Đất, nhưng mức độ thay đổi thường rất chậm. Khoảng 1 000 năm trở lại đây, mực nước biển và đại dương trung bình toàn cầu biến động không quá 0,25 m.
• Hiện nay, mực nước biển và đại dương trên Trái Đất đang có xu hướng tăng nhanh. Trong thế kỉ XX, mực nước biển và đại dương đã tăng lên khoảng 15 - 16 cm (so với năm 1900), trung bình khoảng 1,5 - 1,6 mm/năm. Trong đó, tốc độ tăng mực nước biển diễn ra nhanh hơn từ giữa thế kỉ XX.

Sự gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan trên Trái Đất:

• Số lượng các trận bão mạnh có xu hướng tăng lên và thất thường về thời gian hoạt động.
• Lượng mưa diễn ra ngày càng bất thường hơn cả về thời gian, không gian và cường độ. Số ngày mưa lớn và rất lớn tăng lên ở nhiều khu vực trên thế giới trong 70 năm gần đây (1950 - 2020).
• Số ngày nắng nóng có xu hướng tăng lên trong 70 năm gần đây (1950 - 2020) nhiều quốc gia và khu vực của tất cả các châu lục trên thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia châu Phi, Nam Mỹ, Trung và Tây Á, ven Địa Trung Hải.
• Lũ lụt, hạn hán, rét đậm, rét hại xảy ra ngày càng thường xuyên hơn ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Ở địa phương em (Hà Nội) có các hiện tượng thời tiết cực đoan là: bão, mưa lớn, nắng nóng, rét đậm, rét hại, sương muối (Câu trả lời có tính tham khảo, HS có thể dựa trên tình hình thời tiết cực đoan của địa phương để trình bày)

3. Nguyên nhân biến đổi khí hậu

Đọc thông tin và quan sát hình 1.1, bảng 1.1, hãy:

- Giải thích nguyên nhân của biến đổi khí hậu.

- Trình bày các hoạt động phát thải khí nhà kính chủ yếu và tỉ lệ phát thải khí nhà kính theo lĩnh vực.

Hướng dẫn trả lời: 

Nguyên nhân của biến đổi khí hậu:

• Do tác động của các nguyên nhân tự nhiên nên khí hậu Trái Đất biển đổi rất chậm trong thời gian dài, từ hàng chục nghìn năm đến hàng trăm triệu năm.
• Ngoài những nguyên nhân tự nhiên, các hoạt động sản xuất, sinh hoạt của con người cũng làm gia tăng lượng khí nhà kính phát thải vào khí quyển.

Các hoạt động phát thải khí nhà kính chủ yếu:

• Đốt nhiên liệu hoá thạch (dầu mỏ, khí đốt và than đá), cháy rừng, đốt các sản phẩm từ gỗ, hoạt động núi lửa,..
• Quá trình sản xuất và vận chuyển dầu mỏ, khí đốt, than đá
• Các hoạt động nông nghiệp, quá trình phân huỷ chất hữu cơ,…
• Sản xuất và sử dụng phân bón, hoá chất trong nông nghiệp.
• Đốt nhiên liệu hoá thạch và chất thải rắn.
• Các ngành công nghiệp sản xuất thiết bị làm lạnh, chất cách nhiệt, chất chống cháy, thiết bị điện tử,...

Tỉ lệ phát thải khí nhà kính theo lĩnh vực:

• Chất thải 3%
• Công trình xây dựng và nhà ở 6%
• Giao thông vận tải 16%
• Nông nghiệp 18%
• Công nghiệp 26%
• Năng lượng 31%