Giải chuyên đề học tập Địa lí 10 cánh diều phần I: Khái niệm đô thị hóa và ý nghĩa của tỉ lệ dân thành thị

1. Khái niệm đô thị hóa

Đọc thông tin và dựa vào bảng 2.1, hãy:

- Trình bày khái niệm đô thị hoá theo nghĩa hẹp và nghĩa rộng. Lấy ví dụ minh hoạ.

- Nhận xét về những biểu hiện của đô thị hoá trên thế giới

Hướng dẫn trả lời: 

Khái niệm đô thị hoá theo nghĩa hẹp và nghĩa rộng:

• Theo nghĩa hẹp, đô thị hoá là quá trình phát triển đô thị, với biểu hiện đặc trưng là tăng quy mô dân số và diện tích đô thị.
• Theo nghĩa rộng, đô thị hoá là quá trình không chỉ tăng quy mô dân số đô thị và mở rộng không gian đô thị, mà còn bao gồm những thay đổi trong phân bố dân cư, cơ cấu dân số, cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động và trong lối sống, văn hoá, tổ chức không gian môi trường sống.

Ví dụ: Một trong những nội dung trong bản Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 là: khu vực đô thị trung tâm được phát triển mở rộng từ khu vực nội đô về phía tây, nam đến đường vành đai 4 và về phía bắc với khu vực Mê Linh, Đông Anh; về phía Đông đến khu vực Gia Lâm, Long Biên.

Nhận xét về những biểu hiện của đô thị hoá trên thế giới:

• Sự tăng nhanh của số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị. Cụ thể, số dân thành thị tăng từ 1354 triệu người (1970) lên đến 4379 triệu người (2020).
• Tỉ lệ dân thành thị cũng tăng từ 36,6% (1970) lên đến 56,2% (2020).

2. Ý nghĩa của tỉ lệ dân thành thị

Đọc thông tin và dựa vào hình 2.1, bảng 2.2, bảng 2.3, bảng 2.4, hãy:

- Cho biết tỉ lệ dân thành thị có ý nghĩa gì.

- Nhận xét tỉ lệ dân thành thị của hai nhóm nước và của một số nước trên thế giới.

- Nhận xét mối quan hệ giữa tỉ lệ dân thành thị với một số tiêu chí chất lượng cuộc sống

Hướng dẫn trả lời: 

Ý nghĩa tỉ lệ dân thành thị:

• Dùng để so sánh mức độ đô thị hoá giữa các quốc gia, các châu lục, các nhóm nước,... Tỉ lệ dân thành thị càng lớn, mức độ đô thị hoá càng cao
• Tỉ lệ dân thành thị là thước đo trình độ phát triển kinh tế – xã hội và trình độ văn minh của một quốc gia. Tỉ lệ dân thành thị phản ánh chất lượng tăng trưởng kinh tế (đo bằng tốc độ tăng trưởng) và tiến bộ trong chất lượng cuộc sống dân cư (đo bằng GDP/người, tuổi thọ trung bình, số năm đi học trung bình,...)

Nhận xét tỉ lệ dân thành thị của hai nhóm nước và của một số nước trên thế giới:

• Tỉ lệ dân thành thị của nhóm nước phát triển cao và tăng đều qua các năm, năm 1970 là 66,8% đến năm 2020 đã tăng lên là 79,1%. Tỉ lệ dân thành thị của nhóm nước đang phát triển còn thấp nhưng đang tăng nhanh qua các năm, năm 1970 là 25,3% đến năm 2020 đã tăng lên là 51,7%.
• Các nước có tỉ lệ dân thành thị cao là Nhật Bản (91,6%), Na Uy (82,6%); Bô-li-vi-a có tỉ lệ dân thành thị ở mức trung bình (69,5%); Các nước có tỉ lệ dân thành thị thấp là Sát (23,3%) và Ni-giê (16,5%).

Nhận xét mối quan hệ giữa tỉ lệ dân thành thị với một số tiêu chí chất lượng cuộc sống:

• Tỉ lệ dân thành thị cao thì khối lượng dịch vụ được tạo ra nhiều, hoạt động kinh tế phát triển và chất lượng cuộc sống được cải thiện.
• Tỉ lệ dân thành thị càng cao thì số năm đi học trung bình cao, nhiều năm và thu nhập GDP bình quân đầu người càng tăng lên.
• Tỉ lệ dân thành thị càng cao thì số năm đi học trung bình càng ít năm và thu nhập GDP bình quân đầu người thấp.