Giải SBT Kết nối tri thức Ngữ Văn 10 Bài 6: Nguyễn Trãi - Danh còn để trợ dân này (Nói và nghe)

Bài tập 1. Hãy lập dàn ý cho bài nói và luyện tập nói theo đề tài ở bài tập 2 của phần Viết.

Hướng dẫn:

Bạn dựa vào dàn ý tham khảo của bài tập 2 ở phần Viết chuyển thành đề cương cho bài nói và tập luyện nói trước bạn bè.

HS tự thuyết trình. Khi thuyết trình, nên bám sát các bước hướng dẫn trong SGK, ngoài ra, cần lưu ý thêm một số vấn đề sau:

• Để thuyết phục người nghe, cần cung cấp thông tin chi tiết và bằng chứng khách quan, đáng tin cậy để làm rõ các luận điểm.
• Ngoài các phương tiện ngôn ngữ, người thuyết trình có thể sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ như sơ đồ, bảng biểu, hình ảnh, số liệu,... để trực quan hoá thông tin, giúp người nghe dễ nắm bắt nội dung bài thuyết trình.

I. Mở bài:

Dẫn dắt vấn đề: Quan niệm sống của Nguyễn Trãi gửi gắm trong bài thơ Ngôn chí, bài 3.

II. Thân bài:

1. Giới thiệu khái quát về tác giả, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm.

• Nguyễn Trãi (1380 – 1442), hiệu Ức Trai, quê ở Hải Dương. Là bậc anh hùng dân tộc, một nhân vật toàn tài hiếm có nhưng lại là người phải chịu nỗi thảm khốc dưới thời phong kiến. Ông là nhà thơ, nhà văn kiệt xuất, là danh nhân văn hoá thế giới, có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của văn hoá, văn học dân tộc.
• Ngôn chí là chùm thơ gồm 21 bài trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi. Ở đây nhan đề Ngôn chí không giới hạn “nói chí” trong phạm vi hẹp (ý chí, chí khí, chí nam nhi) mà hàm chứa chí lẫn tình nhà thơ. Bài thơ được sáng tác khi tác giả về ở ẩn tại Côn Sơn.

2. Quan niệm sống của Nguyễn Trãi được thể hiện trong bài thơ Ngôn chí (bài 3).

2.1. Nguyễn Trãi còn là một con người yêu thiên nhiên.

• Nguyễn Trãi là một người có tâm hồn tinh tế, rộng mở, lãng mạn với những vẻ đẹp của thiên nhiên.
• Bức tranh thiên nhiên đẹp, bình dị, dân dã hiện lên thông qua các hình quen thuộc như “am trúc, hiên mai” đến “ngõ cày đất ải”. Thiên nhiên ở vùng quê thật yên bình nhưng vẫn toát lên vẻ thanh tao.
• Con người hoà mình vào thiên nhiên để bộc lộ tâm trạng, cảm xúc của bản thân. Qua bài thơ cho thấy tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước.

2.2. Nguyễn Trãi là người có quan niệm sống giản dị mà thanh cao.

• Nguyễn Trãi là người có tư tưởng “lánh đục tìm trong”, quyết rời xa vòng danh lợi để tìm cho mình sự thanh tịnh trong tâm hồn.Ông quyết định rời khỏi thị phi, ồn ào, tranh giành đấu đá, nơi bon chen cường quyền để về ở ẩn tại quê nhà.
• Ở chốn bình yên, Nguyễn Trãi đã lựa chọn cho mình một cuộc sống giản dị: ngày ngày thưởng nguyệt ngắm hoa, bữa ăn đạm bạc chỉ có dưa muối nhưng tác giả vẫn vui vẻ ngâm thơ, tận hưởng cuộc sống. (“Cơm ăn dầu có dưa muối/ Áo mặc nài chi gấm là”; “Trong khi hứng động vừa đêm tuyết/ ngâm được câu thần dặng dặng ca).

=> Hoà mình vào thiên nhiên, sống một cuộc đời thanh bạch không bon chen tư lợi.

3. Đánh giá về quan điểm sống của Nguyễn trãi.

• Nguyễn Trãi là một con người nhạy cảm, yêu nước thương dân. Ông là một con người “một đời ôm mối ưu dân, ái quốc”, “trĩu nặng suy tư trước thế sự”. Dù sống ở chốn quan trường hay thôn quê, Nguyễn Trãi cũng bộc lộ rõ những suy tư, trăn trở về cuộc đời, về con người và thời cuộc “cuồn cuộn như nước triều đông”
• Thông qua Ngôn chí (bài 3) có thể thấy Nguyễn Trãi dành nhiều tình yêu cho thiên nhiên, đất nước, con người, cuộc sống. Thiên nhiên trong thơ ca ông có những bức tranh lụa xinh xắn, phảng phất trong phong vị thơ Đường, lại có những bức tranh bình dị, dân dã của một vùng quê thanh bình.
• Từ bỏ chốn quan trường, không đem sức mình cống hiến cho đất nước, quan điểm sống của Nguyễn Trãi ít nhiều mang tính tiêu cực. Tuy nhiên trong hoàn cảnh xã hội lúc bấy giờ, để giữ cho mình sự thanh cao, trong sạch thì việc lựa chọn cuộc sống ẩn dật, lối sống giản dị lại mang tính chất tích cực. 
• Trong xã hội ngày nay, quan niệm sống ấy vẫn còn nguyên giá trị đối với con người hiện đại. Thay vì bon chen nơi thành phố đông đúc, cạnh tranh, giành giật nhau, một số bộ phận thanh niên lựa chọn về quê để trồng rau nuôi cá, để tìm cho mình những khoảnh khắc thư thái, bình yên, hạnh phúc.

III. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề.

Bài tập 2. Quan điểm của bạn về tình yêu tuổi học trò. Lập dàn ý cho bài nói của bạn để tham gia thảo luận về vấn đề này.

Hướng dẫn:

I. Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần thảo luận: Tình yêu tuổi học trò.

II. Thân bài:

1. Giải thích 

• Tình yêu tuổi học trò là những tình cảm, rung động đầu đời khi còn cắp sách đến trường. Là tình cảm khi ta biết yêu thương một người khác giới, muốn cố gắng, hoàn thiện bản thân mình hơn nữa để xứng đáng với người mình thích. 
• Tình yêu tuổi học trò là một thứ tình cảm tốt đẹp, để lại cho mỗi người nhiều trải nghiệm cũng như kỉ niệm quý giá. Tình yêu tuổi học trò là tình cảm đẹp nhất, trong sáng nhất, thánh thiện nhất và giàu mơ mộng nhất.

2. Phân tích mặt tích cực và tiêu cực của tình yêu tuổi học trò.

2.1. Tích cực:

• Ở lứa tuổi học trò tình yêu không phải là điều xấu. Đó đơn giản là những rung động đầu đời rất đỗi đáng yêu của con người. Tình yêu ở độ tuổi này sẽ giúp chúng ta:

- Hoàn thiện tâm lí bản thân.

- Làm cho con người trở nên vị tha, thấu hiểu và đồng cảm hơn.

- Giúp giải tỏa phiền muộn và bớt căng thẳng hơn trong học tập.

- Tình yêu sẽ biến thành động lực để giúp đỡ nhau trong học tập, trao đổi và cố gắng học để không thua kém người kia.

- Có một người bạn tri kỉ, chia sẻ và thấu hiểu mọi chuyện buồn vui.

2.2. Mặt tiêu cực của tình yêu học trò:

• Tình yêu ở lứa tuổi học trò chưa đủ chín chắn và trưởng thành nên có thể đưa ra những quyết định sai đường.
• Các bạn chỉ vì yêu đương sớm mà trở nên chểnh mảng, thờ ơ chuyện học tập khiến cho thành tích ngày càng đi xuống khiến cho ba mẹ và thầy cô phải lo lắng cho mình.
• Việc thể hiện tình cảm một cách công khai, thái quá và thậm chí quá lố lăng đã khiến cho quan niệm về tình yêu tuổi học trò trở nên sai lệch và bị biến chất, khiến cho nhiều người có cái nhìn không tốt về tình yêu tuổi học trò.
• Nếu không có suy nghĩ đúng đắn sẽ có những lối di lệch lạc, sai đường và suy nghĩ tiêu cực về cuộc sống.

3. Quan điểm của bản thân

• Chúng ta cần tôn trọng, nâng niu những tình cảm đó biến nó thành những kỉ niệm đẹp và đáng nhớ của tuổi học trò. Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên coi tình yêu là tất cả. Bạn có thể dành thời gian để quan tâm đến người ấy nhưng bạn đừng quên rằng nhiệm vụ chính của mình vẫn là học tập, là xây dựng tương lai cho bản thân mình. 
• Thay vì để tình yêu làm mất tương lai của mình, chúng ta có thể biến nó thành động lực để giúp cả hai cùng tiến bộ, cùng giúp đỡ nhau trong học tập, trong cuộc sống từ đó có thể là nền tảng để xây dựng một mối quan hệ lâu dài và bền chặt. 
• Tình yêu tuổi học trò không phải là một điều gì xấu xa, không tốt mà là một điều tất yếu trong quy luật trưởng thành của con người. Những người trẻ phải biết rõ được giới hạn, biết phân biệt điều đúng và sai trước khi hành động. 

III. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề.