Soạn chân trời sáng tạo SBT Ngữ văn 7 tập 1 bài 2: Bài học cuộc sống (Đọc)
Hướng dẫn giải: Giải SBT bài 2: Bài học cuộc sống (Đọc), trang 19 ngữ văn 7 tập 1. Đây là vở bài tập nằm trong bộ sách "Chân trời sáng tạo" được biên soạn theo chương trình đổi mới của Bộ giáo dục. Hi vọng, với cách hướng dẫn cụ thể và giải chi tiết học sinh sẽ nắm bài học tốt hơn.
Bài 1: Đọc hai văn bản Thỏ và rùa, Chuyện bỏ đũa và trả lời các câu hỏi phía dưới.
THỎ VÀ RÙA
Ngày xưa, thỏ lúc nào cũng cười mũi con rùa về sự chậm chạp. Nhưng rùa thì dẫn lỏng trước sự khoe khoang của thỏ Một hôm, trước đông đủ bả thủ, rủa thách thỏ chạy thì.
Thỏ trả lời:
– Đảng có đùa dai! Bạn không biết là tôi có thể chạy cả chục vòng quanh bạn hay sao.
Rùa mìm cười – Không cần nhiều lời. Muốn biết ai nhanh thì cử việc
Thế là trưởng đua được vạch ra. Con cáo làm trọng tải. Nó hi ba tiếng là cuộc thi bắt đầu Thoắt một cải, con thỏ đã biến mất. Con rùa củ chậm chạp bước theo. Các thủ khác ở dọc đường cổ võ
Một lúc sau, thỏ đúng lại đợi rủa, nhân tiện diễu chơi cho bõ ghét. Đợi một lúc mả rùa vẫn chưa tới. Thỏ vừa thiêm thiếp vừa lẩm bẩm
– Ta cứ chợp mắt một tỉ trên bãi cỏ này. Khi trời mát xuống ta sẽ chạy tiếp cũng chẳng muộn gi
Thể rồi nó dạng chân, duỗi tay, nhắm mắt ngủ ngon lành. Một lúc sau, con rua ì ạch bò tới.
Nó bỏ qua chỗ con thỏ đang ngủ say, rồi đến được mức cuối. Tiếng reo hồ náo nhiệt
Lúc đó, con thỏ vừa mở mắt. Biết mình thua cuộc, thỏ xấu hổ trốn vào rừng.
CHUYÊN BỎ ĐŨA
Ngày xưa, có ông lão nông dân nó rất thông minh. Ông rất buồn vì thấy trong gia đình, các con ông hay cãi cọ với nhau. Ông cổ khuyên nhủ, nhưng vô ích. Một hôm, nằm trên giường bệnh, ông gọi các con lại. Ông buộc đũa thành một bỏ, để trước mặt các con. Sau đó, ông truyền cho mỗi đưa đến bẻ bỏ đũa ra làm đôi, nhưng không đến nào bé nổi. Cuối cùng, ông cởi bỏ đưa ra, đưa cho mỗi đàn một chiếc. Ai này bẻ gãy dễ dàng.
Mấy đứa con nhìn nhau, không biết người cha co y nói gì. Ông giả nghiêm nghị bảo:
– Các con yêu dấu! Bao giờ các con còn đoàn kết như bỏ đĩa này thì không kẻ thù nào làm hai được các con nếu các con cử chia rẽ và cãi vã, thị các cơn sẽ sớm bị tiêu diệt
a. Nếu các đặc điểm chính của truyện ngụ ngôn được thể hiện trong văn bản trên.
b. Sau khi đọc truyện Thỏ và rùa, một số bạn cho rằng, việc rửa thắng thổ là khó xảy ra trong thực tế (nếu không phải vậy thì đã chẳng có câu: “Chậm như rùa!"). Các bạn khác lại cho rằng việc rủa thắng thỏ là xung đảng và rất thuyết phục. Em đồng tỉnh với ý kiến nào? Vì sao?
c. Một số bạn băn khoăn không dám chắc Chuyện bỏ đĩa là truyện ngụ ngôn hay là truyện cổ tích. Nếu được các bạn ấy hỏi ý kiến trong việc xác định thể loại, em sẽ trả lời các bạn thế nào?
d. Theo em, cách kết thúc của hai văn bản Chuyện bỏ đĩa và Hai người bạn đồng hành và con gấu có điểm gì giống nhau? Điểm giống nhauấy giúp em rút ra lưu ý gì khi đọc các truyện ngụ ngôn có cách kết thúc tương tự?
Trả lời:
a. Truyện ngụ ngôn là truyện kể có thể kể bằng văn xuôi hoặc văn vần, có tính chất đối nhân xử thế, dùng cách ẩn dụ hoặc nhân hóa loài vật, con vật hay kể cả con người để thuyết minh cho một chủ đề luân lý, triết lý một quan niệm nhân sinh hay một nhận xét về thực tế xã hội hay những thói hư tật xấu của con người.
b.
- Trước các ý kiến tranh luận em cần định hướng ý kiến của minh theo ba khả năng
+ Khẳng định đồng tỉnh với ý kiến của bên thứ nhất, nếu ý kiến này đúng + Khẳng định, đồng tỉnh với ý kiến của bên thứ hai, nếu ý kiến này đang + Khẳng định, đồng tỉnh phần đúng và bác bỏ phần chia đúng trong ý kiến của mỗi bên. - Theo đó, để đem ra được ý kiến riêng của mình trong trường hợp này, em cần lần lượt xét xem
+ Về thực chất, ý kiến của hai bên có khác biệt theo kiểu trái ngược nhau không?
- Từ việc xem xét đó nhận ra mỗi ý kiến có thể có ý đúng nhưng chưa thuyết phục do có sự lầm lẫn hoặc thiếu chặt chẽ do cách diễn đạt hoặc thiếu lí lẽ, bằng chồng.
Chẳng hạn
+ Việc đồng nhất nhân vật thỏ, rua trong truyện ngụ ngôn (thường được hui cầu phóng đại,...) với hình ảnh thỏ, rủa ngoài đời thực là sai lầm (ý kiến thu nhất).
+ Việc cho rằng rủa thắng thô là “xung đảng và rất thuyết phục" nhưng lại không nói rõ “trong truyện ngụ ngôn Thỏ và rùa" hay trong đời thực là không chặt chẽ, không đưa ra li lẽ, bằng chúng nên chưa thuyết phục (ý kiến thur hai).
- Kết luận của em có thể đưa ra theo hướng: Đồng tỉnh với ý kiến thứ hai nhưng đưa thêm li lẽ, bằng chứng và diễn đạt sao cho chặt chẽ hơn
Em có thể dựa vào các mục tử trong Tri thức Ngữ văn liên quan đến hai thể loại truyện ngụ ngôn và truyện cổ tích (đã học ở lớp 6) để thực hiện yêu cầu của câu hỏi.
- Về cách thức, tuy theo đối tượng em có thể trả lời ngắn gọn theo cách thông thường, hoặc thực hiện theo hai bước: Biroc 1: Sir dung mot bang ) sánh đối chiếu các đặc điểm, yếu tố chính
của hai thể loại giúp bạn phân biệt rõ hai thể loại
Bước 2: Đối chiếu đặc điểm truyện ngụ ngôn với Chuyện bỏ đĩa để giúp bạn nhận ra đây là truyện ngụ ngôn, không phải truyện cổ tích (cũng cần lin ý phân biệt truyện cổ tích với truyền cổ). Lan ý: Bài tập không chỉ yêu cầu đưa ra câu trả lời mà còn yêu cầu nêu lên được cách em trả lời bản khoản của bạn.
d. . Chân trời sáng tạo - Em cần đọc lại hai truyện, chủ ý phần kết thúc.
+ Cuối truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu có cuộc đối thoại giữa hai người bạn và kết thúc truyện là câu trả lời bất ngờ của người bạn suýt bị gấu và chết trong gang tấc.
“... người trên cây trào xuống gặp bạn, cười và nói rằng: "Ông Gầu thì thần với cậu điều gì đó"
"Ông ấy bảo tớ rằng", người kia nói, "không nên tin vào những kẻ bỏ mặc bạn bè trong con hoạn nạn
+ Cuối truyện Chuyện bỏ đùa là lời khuyên dạy của người cha đối với
những người con
“ Các con yêu dầu Bao giờ các con còn đoàn kết như bỏ đĩa này thì không kẻ thù nào làm hại được các con. Nhưng nếu các con cử chia rẽ và cất
vã, thì các con sẽ sớm bị tiêu diệt." - Kết luận mà em cần nêu lên là
+ Hai truyền giống nhau ở chỗ bài học của truyền được nêu lên bằng một câu nói của nhân vật ở cuối truyện
+ Điều này cho thấy: một trong những cách nếu bài học ở truyện ngụ ngôn là sử dụng một lời thoại của nhân vật ở phần kết thúc truyện. Vậy khi đọc một số truyện ngụ ngôn có cấu trúc tương tự, người đọc có thể dựa vào lời thoại của nhân vật để rút ra bài học mà tác giả gửi gắm.
– Em cần đọc kĩ vì chi (cột bên trái) về cách tóm tắt tình huống, tác dụng bài học trong truyền Thỏ và rùa để thực hiện yêu cầu của để bài đối với truyện Chuyện bỏ đĩa.
- Tình huống, tác dụng bài học trong Chuyện bỏ đua có thể tóm tắt trong sự đối chiếu với các yếu tố này trong truyện Thỏ và rùa qua bảng sau:
Nội dung | Thỏ và rùa | Chuyện bó đũa |
Tình huống | Bị thở chê là chậm chạp, rùa thách thỏ chạy thi trước sự chứng kiến của bá thú. Thỏ ỷ mình chjay nhanh, xem thường đối thủ nên thua cuộc , rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng. | Người cha đưa cho các con cả bó đũa yêu cầu bẻ làm đôi, không ai có thể bẻ gãy; sau lại đưa cho các con từng chiếc đũa riêng lẻ dễ dàng. Từ chuyện bó đũa, ông khuyên các con đoàn kết, thương yêu để khôgn bao giờ bị tiêu diệt. |
Tác dụng | Thể hiện sự kiêu ngạo, khinh thường đối thủ của thỏ, sự cần mẫn, chăm chỉ và tự tin của rùa. Thể hiện bài học câu chuyện muốn đề cập qua thát bại của thỏ và chiến thắng của rùa. | Thể hiện sự từng trải, khôn khéo của người cha trong việc mượn sự yếu ớt của chiếc đũa và sức mạnh của bó đũa để khuyên dạy con. Thể hiện bài học một cách giản dị, thuýet phục về sức mạnh đoàn kết từ “Chuyện bó đũa” |
Bài học | Sự chăm chỉ, cần mẫn, tự tin có thể làm nên chiến thắng. Chậm mà chắc và tự biết sức mình, hơn nhanh mà ỷ lại, kiêu ngạo, cần phải biết người biết ta,…. | Đoàn kết làm nên sức mạnh “ba cây chụm lại thành hòn núi cao” Sự tương trợ nhau làm nên chỗ dựa vững vàng cho mọi thành viên tỏng gia đình |
e. Có thể tóm tắt tình huống truyện, chuỗi sự kiện được kể (cốt truyện). Badi học ứng xử trong truyện Thỏ và rùa, chuyện bó đũa theo mẫu bẳng sau:
Nội dung | Thỏ và rùa | Chuyện bó đũa |
Tình huống | Thỏ và rùa chạy thi thỏ ý. Mình chạy nhanh, xem thường đối phương nên thua cuộc, rùa chăm chỉ chjay hết sức mình nên đã chiến thắng | Ngừoi cha đưa cho các con cả bó đữa yếu cầu bẻ làm đôi, không ai có thể bẻ gãy; sau lại đưa cho các con từng chiếc đũa riêng lẻ, họ bẻ gãy dễ dàng . Từ đó khuyên các con chỉ có đoàn kết mới tránh được mối nguy bị tiêu diệt. |
Chuỗi sự kiện | Thỏ vốn khinh thường rùa và chê rùa chậm chạp. Rùa công khai thách thỏ chjay thi và cuộc thi được tiến hành trước sự chứng kiến của bá thú, Vào cuộc thi, rùa cần mẫn chăm chỉ. Thỏ ý mình chạy nhanh cứ nhởn nhơ trêu chọc rùa, thậm chí lại còn gnur một giấc ngon lành. Lúc thỏ tỉnh dạy thì rùa đã về đích. Biết mình thua cuỗ không hteer chối cãi, thỏ ta xấu hổ lánh mặt vào rừng. | Mỗi người cha có những đứa con hay cãi vã nhau. Ông đã nhiều lần khuyên các con thôi cãi vã nhau, nhưng không được. Khi nằm trên giường bệnh, ông lại tìm cách khuyên con. Đầu tiên, ông buộc những chiêc đũa lại với nhau thành một bó rồi truyền chó các con lần lượt bẻ. Nhưng không ai bẻ gãy được. Sau đó ông truyền cho các con bẻ đôi từng chiếc đũa, chiếc đũa bị bẻ gãy rất dễ dàng Từ câu chuyện bó đũa, ông già khuyên các con phải đoàn kết để tránh bị tiêu diệt. |
Bài học | Chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn, hơn thua ở việc làm, hành động thực, không ở lời nói suông | Sức mạnh của đoàn kết:” ba cây chụm lại thành hòn núi cao” |
- Em cần rút ra một số bài học chính từ truyện Thỏ và rùa. Chẳng hạn chăm chỉ sẽ giúp đến địch sớm hơn, hơn thua nhau ở việc làm, hành động thực tế, không ở lớn nói suống, kẻ kiểu ngạo, chủ quan sẽ chuốc lấy thất bại, ..
Xem xét, so sánh hai tỉnh hưởng của truyện chỉ ra điểm giống nhau, điểm khác nhau cơ bản giữa hai tỉnh huống
A. Hai nhân vật đều là thỏ hoặc hai nhân vật đều là rùa, chạy thì với nhau và vì một lí do nào đó, con vật tưởng là yếu hơn, chậm hơn đã giành chiến thẳng
B. Thỏ và rùa thách nhau chạy thì, thỏi minh chạy nhanh, xem thường đối phương nên thua cuộc, rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng - Suy nghĩ tìm câu trả lời theo hai huởng
+ Thay đổi tỉnh huống, nhân vật, nội dung, ý nghĩa của bài học sẽ thay đổi sẽ có một bài học khác hẳn
+ Thay đổi tỉnh huống, nhân vật, nội dung, ý nghĩa của bài học có thể không thay đổi nhưng mức độ thêm thừa của bài học có thể sẽ giảm đi (hoặc tăng lên)
Kết luận: Với tình huống A, việc thua cuộc trở nên kém bất ngờ, nhục nhã, các bài học nêu lên tử đó (chăm chỉ sẽ giúp đến địch sớm hơn, hơn thua nhau ở việc làm, hành động thực tế, không ở lời nói suông; kẻ kiêu ngạo, chủ quan sẽ chuốc lấy thất bại,...) sẽ không được tô đậm như tình huống B, trở nên kém sâu sắc, thẩm thía
Bài 2: Đọc văn bản Con cáo và quả nho và trả lời các câu hỏi phía dưới:
CON CÁO VÀ QUẢ NHỎ
Một hôm, có con cáo kia vừa đối bụng vừa khát nước. Nó lên vào vướn nho để ăn trộm Vườn nhỏ đầy những trái bóng mong, lủng lẳng trên giản, nhưng lại quá cao. Cho nhảy lên rớt xuống cả chục lần mà vẫn không bắt được một chán thấp nhất. Cuối cùng, nó bước đi và lẩm bẩm
- Ai mà thêm những trái nho xanh lẽ đó. Chua lắm! Không chúng lại có cả sâu trong đó nữa.
(Truyền Ngụ ngôn Aesop, Phan Như Huyền)
a. Tóm tắt tình huống truyện, chuỗi sự kiện (cốt truyện) truyện Con của và quả nho và hoàn thành theo mẫu bằng dưới đây. Dựa vào các bài tập mà em đã thực hiện, cho biết việc tóm tắt tình huống truyện với tóm tắt chuỗi sự kiện (cốt truyện) khác nhau như thế nào?
b. Trong khi chứng minh về tinh ngắn gọn hàm sục của truyện ngụ ngôn, nhiều ý kiến thống nhất rằng các truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu, Con cáo và quả nho là những truyện tiêu biểu. Nhưng khi cần xác định trong hai truyện này, truyện nào ngắn gọn hơn, ý kiến chưa ngã ngũ. Theo em, cần thực hiện việc so sánh như thế nào để kết luận đưa ra thuyết phục được mọi người"
Giả sử nhưng quả nho trong truyện Con cáo và quả nho biết nói, theo em chúng sẽ nói gì với con cáo hoặc với chính mình trong trường hợp này?
Trả lời:
a. Với yêu cầu thứ nhất, có thể tóm tắt tình huống truyện, chuỗi sự kiện (cốt truyện) truyện Con cáo và quả nho nhu sau:
Với yêu cầu thủ hai, có thể nêu l ý cách tóm tắt tình huống khác với cách liệt kê sự kiện khi tóm tắt cốt truyện ở chỗ với tính huống, chỉ nêu sự kiện cốt lỗi cho thấy tinh thể nguyên nhân - kết quả các hành động của nhân vật hưởng đến thể hiện bài học của truyện ngụ ngôn.
b. Có nhiều cách xác định, chứng minh, song cách đơn giản, dễ thuyết phục nhất là dựa vào kết quả thống kê nhanh, đối chiếu số câu, số chữ của hai văn bản truyện..
c. Câu hỏi có tính mở, em dựa vào cảm nhân, tưởng tượng của mình khi đọc truyện Con cáo và quả nho để đưa ra một vài câu nói của quả nho đáp lại lời cáo hoặc tự nói với chính mình. Chẳng hạn
“Cáo lẩm bẩm"
– Ai mà thêm những trải nho xanh là đó. Chia lắm Không chúng lại có cả sâu trong đó nă
Quả nho nghĩ bụng
– Những anh chàng như cao mà phải chịu đói khát thật đáng đời
Hoặc: “Quả nhỏ nghe cáo lấm bẩn, nói rì rào theo gió nhẹ
— Lêu lêu.. | Mắc cỡ. Lêu lêu...
Bài 3: Dựa vào bảng sau, xác định tình huống truyện, bài học, tác dụng của tình
huống trong việc thể hiện bài học trong các truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu, Chó sói và chiến con
Trả lời:
Trước tiên, em hay đọc lại hai văn bản truyền. Hai người bạn đồng hành và con gấu, Chó sói và chiên con, sau đó tóm tắt cốt truyện và xác định tỉnh huống truyền
Con cáo và chùm nho (Thái Hà Tân)
Một con cáo đang khát
Bỗng thấy một chùm nho
Một chùm nho vừa chím
Nó rất mọng và to
Nó nhảy lên, định hái
Mà nho lại qúa cao
Rồi thử mất lần nữa
Tiếc là chẳng lần nào
Với được chùm nho ấy
Cuối cùng đành bỏ đi
Vừa đi nó vừa nghĩ
"Nho còn xanh, ngon gì"
(in trong Thái Bá Tân, Ngu ngôn Ê-đốp bằng thơ, NXB Kim Đồng, 2015)
Bài 5: Vận dụng cách nói thú vị, hài hước để kể lại truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng
Trả lời:
Để đáp ứng yêu cầu vận dụng cách nói thú vị, hải hước khi kể lại truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng, em cần
- Xem lại các bài thực hành nói và nghe. Kể lại một truyện ngụ ngôn, Sử dụng và thưởng thức cách nói hài hước thủ vị trong giao tiếp
+ Tô đậm yếu tố, tinh chất hài hước một cách bất ngờ trong câu chuyện được kể
+ Sử dụng hình thức chế, nhại (chế, nhại từ ngữ, câu nói của một nhân vật mà sự phê phán hưởng đến trong câu chuyện một cách nhã nhặn).
+ Sử dụng một số biện pháp diễn đạt hài hước, chơi chữ, nói quả, so sánh, dùng câu nói hải hước học được từ người khác.