Soạn SBT Ngữ văn 8 kết nối Bài 8: Đọc hiểu và thực hành tiếng việt (Bài tập 8)

Bài tập 8. Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:

(1) Thành công của “Lặng lẽ Sa Pa” còn có một phần quan trọng là ở chất thơ của truyện. Chất thơ ấy toát lên trong những bức tranh thiên nhiên Sa Pa tuyệt đẹp hiện ra dưới ngòi bút tác giả, đồng thời chất thơ còn thấm vào mọi yếu tố từ cốt truyện tình huống, đến mối quan hệ giữa các nhân vật cùng vẻ đẹp trong tình cảm và suy nghĩ của họ.

(2) Đây là cảnh nắng sớm trên những rừng thông non: “Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe. Ánh nắng càng rực rỡ ở đoạn kết của truyện: “Lúc bấy giờ, nắng đã mạ bạc cả con đèo, đốt cháy rừng cây hừng hực như một bó đuốc lớn. Nắng chiếu làm cho bó hoa càng thêm rực rỡ và làm cho cô gái cảm thấy mình rực rỡ theo”... Những bức tranh đầy ánh sáng và màu sắc rực rỡ, như được nhìn và thể hiện bằng sự cảm nhận của một hoạ sĩ. Hai bức tranh đầy ánh sáng ấy được đặt ở đoạn đầu và đoạn cuối truyện đã tạo một cái nền không gian thật tươi sáng, trong trẻo cho câu chuyện về cuộc gặp gỡ tình cờ của ba nhân vật.

(3) Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” có gì đó gần như một bài thơ, với cái tứ là cuộc gặp gỡ tình cờ để lại nhiều dư vang trong lòng các nhân vật và cả trong tâm trí người đọc. Chất thơ ấy còn ở nhiều chi tiết đặc sắc được tác giả dụng công sáng tạo, có khi bất ngờ nhưng vẫn giữ được vẻ tự nhiên. Chẳng hạn, việc anh thanh niên đẩy cây gỗ chắn ngang đường để kiếm cớ được gặp người, cảnh vườn hoa bất ngờ hiện ra trước mắt hai vị khách và bó hoa mà anh thanh niên tặng cô gái lần đầu gặp gỡ, việc anh vội vã quay lại lúc họ từ biệt nhau mà không tiễn ông hoạ sĩ cùng cô kĩ sư đến tận xe,... đều là những chi tiết khá đặc sắc và để lại được ấn tượng.

(4) Không chỉ nhân vật người thanh niên mà tất cả các nhân vật trong truyện đều đẹp trong những suy nghĩ, cảm xúc, trong các mối quan hệ và cách sống, thậm chí ở nhiều chỗ vẻ đẹp ấy mang màu sắc lí tưởng. Vẻ đẹp và chất thơ của “Lặng lẽ Sa Pa” không phải là không có cơ sở trong hiện thực đời sống, ở thời kì truyện được viết, nhưng nó cũng tạo nên màu sắc lãng mạn cho tác phẩm.

(Nguyễn Văn Long, Phân tích tác phẩm văn học hiện đại Việt Nam từ góc nhìn thể loại. NXB Giáo dục Việt Nam, 2009, tr.192 193

Câu 1. Đoạn trích trên tập trung bàn luận về vấn đề gì? Những từ ngữ nào giúp em xác định vấn đề được luận bàn trong đoạn trích?

Hướng dẫn trả lời:

Đoạn trích tập trung bàn luận về vấn đề chất thơ trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Căn cứ vào các từ ngữ chất thơ, bài thơ, đặc biệt là chất thơ được lặp lại nhiều lần trong đoạn trích, người đọc có thể xác định được vấn đề trên.

Câu 2. Mỗi đoạn văn trong đoạn trích có vai trò như thế nào trong việc thể hiện vấn đề bàn luận?

Hướng dẫn trả lời:

Đoạn trích bao gồm bốn đoạn văn. Mỗi đoạn văn có vai trò khác nhau trong việc thể hiện vấn đề bàn luận. Cụ thể:

- Đoạn (1) giới thiệu và nhận xét khái quát về chất thơ trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa.

- Đoạn (2) triển khai ý chất thơ thể hiện trong bức tranh thiên nhiên.

- Đoạn (3) triển khai ý chất thơ thể hiện trong tình huống và các chi tiết đặc sắc của truyện.

- Đoạn (4) triển khai ý chất thơ thể hiện trong những suy nghĩ, cảm xúc, trong các mối quan hệ và cách sống của các nhân vật trong truyện.

Câu 3. Tác giả đã chỉ ra chất thơ trong những yếu tố hình thức nghệ thuật nào của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa? Em hãy dẫn ra một câu văn thể hiện nhận xét, đánh giá của tác giả về những yếu tố hình thức nghệ thuật đó.

Hướng dẫn trả lời:

Tác giả đã chỉ ra chất thơ trong những yếu tố hình thức nghệ thuật sau của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa: cốt truyện, tình huống, các chi tiết đặc sắc.

Câu văn thể hiện nhận xét, đánh giá của tác giả về những yếu tố hình thức nghệ thuật:Chất thơ ấy còn ở nhiều chi tiết đặc sắc được tác giả dụng công sáng tạo, có khi bất ngờ nhưng vẫn giữ được vẻ tự nhiên.

Câu 4. Cách nêu bằng chứng trong đoạn (2) và đoạn (3) có gì khác biệt?

Hướng dẫn trả lời:

Trong đoạn (2), tác giả nêu bằng chứng bằng cách trích dẫn trực tiếp các câu văn trong tác phẩm. Còn trong đoạn (3), tác giả nêu bằng chứng theo cách dẫn ý từ các chi tiết trong truyện.

Câu 5. Em hãy nêu một số lí lẽ và bằng chứng được tác giả sử dụng trong đoạn trích.

Hướng dẫn trả lời:

- Luận điểm: Thành công của “Lặng lẽ Sa Pa” còn có một phần quan trọng là ở chất thơ của truyện.

- Lí lẽ: 

• Chất thơ ấy toát lên trong những bức tranh thiên nhiên Sa Pa tuyệt đẹp hiện ra dưới ngòi bút tác giả, đồng thời chất thơ còn thấm vào mọi yếu tố từ cốt truyện tình huống, đến mối quan hệ giữa các nhân vật cùng vẻ đẹp trong tình cảm và suy nghĩ của họ.

• Đây là cảnh nắng sớm trên những rừng thông non: “Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe.

• …

- Bằng chứng: Ánh nắng càng rực rỡ ở đoạn kết của truyện: “Lúc bấy giờ, nắng đã mạ bạc cả con đèo, đốt cháy rừng cây hừng hực như một bó đuốc lớn. Nắng chiếu làm cho bó hoa càng thêm rực rỡ và làm cho cô gái cảm thấy mình rực rỡ theo”...