Hướng dẫn soạn chi tiết ngữ văn 11 Cánh diều bài 2: Trao duyên

TRONG KHI ĐỌC 

Câu 1: Chú ý lời nói, hành động, lý lẽ của Thúy Kiều khi thuyết phục Thúy Vân

Hướng dẫn trả lời:

Lời nói, hành động, lí lẽ của Thúy Kiều khi thuyết phục Thúy Vân: lời nói “cậy” với mong muốn, hi vọng thiết tha, gửi gắm đầy sự tin tưởng, hành động “ngồi lên”, “lạy”, “thưa” kính cẩn, trang trọng, lí lẽ chặt chẽ, thấu tình, hợp lí. Của người trên nói với người dưới, thay vì bắt buộc thì đây Kiều lại nhờ Thúy Vân. 

Câu 2: Thúy Kiều để lại những kỉ vật nào trong tình yêu?

Hướng dẫn trả lời:

Chiếc vành, bức tờ mây, của chung, của tin.

Câu 3: Thúy Kiều nghĩ về điều gì nếu chẳng may nàng “thác oan”?

Hướng dẫn trả lời:

- Thúy Kiều nghĩ về tình yêu dành cho Kim Trọng, dẫu có “thác oan” thì vẫn giữ lòng thủy chung, tình yêu mãnh liệt, bất tử. Qua đó, ta thấy được tình cảm lý trí xen lẫn, sự giằng xé, đau đớn và nhớ thương Kim Trọng đến tột cùng của Kiều.

Câu 4: Thúy Kiều nói với ai? Về điều gì? Tâm trạng của Kiều như thế nào? 

Hướng dẫn trả lời:

Thúy Kiều tự nói về bản thân mình, về “trâm gãy gương tan”, “tơ duyên ngắn ngủi”, “phận bạc như vôi”, “nước chảy hoa trôi lỡ làng”, tự nhận mình là người phụ bạc. Nàng ý thức rõ được về cái hiện hữu của mình, xót xa cho thân phận mình.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Đoạn trích Trao duyên có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của mỗi phần. 

Hướng dẫn trả lời:

Câu 2: Thuý Kiều đã có lời nói, hành động và lí lẽ như thế nào để thuyết phục Thuý Vân thay mình trả nghĩa, kết duyên với Kim Trọng?

Hướng dẫn trả lời:

- Ban đầu kể về mối tình với chàng Kim:

• “đứt gánh tương tư”: mối tình dở dang, đứt quãng; “mối tơ thừa”: mối tình duyên Kim - Kiều; “chắp mối”: Thúy Vân là người nhận lại mối tình dang dở.

• “Quạt ước, chén thề”: Là một điển tích gợi hình ảnh hai người tặng nhau quạt để tỏ ý trăm năm, uống rượu cùng nhau để thề nguyền chung thủy.

- Tiếp theo là những lí do khiến Kiều trao duyên cho em: 

• Kiều đã gợi ra tình cảnh ngang trái, khó xử của mình để Vân thấu hiểu. 

• Vân vẫn còn trẻ, còn cả tương lai phía trước.

• Kiều thuyết phục em bằng tình cảm ruột thịt.

Câu 3: Vì sao sau khi cậy nhờ Thuý Vân thay mình kết duyên với Kim Trọng, bi kịch của Thuý Kiều lại càng tăng?

Hướng dẫn trả lời:

Vì nàng không thể bên người mình đã thề non hẹn biển và yêu thương nhất. Tương lai của nàng mù mịt không biết sẽ lưu lạc đến đâu, bao giờ mới tái ngộ cùng người thân.

Câu 4: Việc Thuý Kiều để lại những kỉ vật trong tình yêu có ý nghĩa gì?

Hướng dẫn trả lời:

Những kỉ vật đó đại diện cho tình yêu của nàng và Kim Trọng.  Kiều đưa cho Thúy Vân kỉ vật chính là đem tình yêu của mình trao đi. Nàng mong những kỉ vật tình yêu có thể giữ thành của chung của cả ba người, tuy trao kỉ vật cho Vân nhưng nàng không thể trao được tình yêu chàng Kim, tình yêu càng sâu sắc và mãnh liệt bao nhiêu thì càng thấm bi kịch đau khổ bấy nhiêu.

Câu 5: Đoạn Trao duyên là lời của Thuý Kiều nói với những ai? Phân tích diễn biến tâm trạng của Thuý Kiều qua sự chuyển đổi lời thoại.

Hướng dẫn trả lời:

- Với Thúy Vân : Kiều biết ơn chân thành, yên tâm, thanh thản vì mâu thuẫn được giải quyết tạm thời.

- Với chính mình : tâm trạng giằng xé đầy mâu thuẫn, đau đớn tột cùng.

- Với Kim Trọng : Khát vọng tình yêu mãnh liệt với hiện thực phũ phàng, Kiều ngất đi trong hình bóng Kim Trọng Ôi Kim Lang…, Kiều tự trách thân và đau đớn.

Câu 6: Phân tích một số biện pháp nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật trong đoạn trích Trao duyên (biện pháp ẩn dụ, cách dùng thành ngữ, độc thoại nội tâm,...).

Hướng dẫn trả lời:

Kiều ý thức rất rõ trao duyên cho em là việc cần thiết, quan trọng. Nàng không chắc Thuý Vân đã nhận lời nên mỗi từ Thuý Kiều nói ra đều được cân nhắc kĩ càng. Không thấu hiểu, đồng cảm với nhân vật của mình, Nguyễn Du không thể viết những câu thơ với những từ ngữ đắt như thế.

“Chiếc vành với bức tờ mây,

Duyên này thì giữ, vật này của chung”

Hai chữ của chung diễn tả sâu đậm nỗi tiếc xót, nỗi đau đớn và cả sự níu kéo, giữ phần trong Kiều. Màn trao kỉ vật chỉ vẻn vẹn được Nguyễn Du họa lại bằng hai câu thơ nhưng cũng chỉ cần thế thôi cũng đủ để thi nhân khắc sâu tô đậm tình yêu sâu nặng Thúy Kiều dành cho Kim Trọng.

 Trong 8 câu thơ cuối đã sử dụng những thành ngữ chỉ sự tan vỡ, dở dang, bạc bẽo, trôi nổi của tình duyên và số phận con người. Kiều quên đi nỗi đau của mình mà nghĩ nhiều đến người khác. Kiều chuyển hẳn sang độc thoại nội tâm mang tính chất đối thoại với người vắng mặt (Kim Trọng). Hàng loạt các câu cảm thán gợi tình yêu mãnh liệt nhưng sự chia biệt là vĩnh viễn. Bi kịch càng lên cao, Kiều càng đau đớn, tuyệt vọng đến mê sảng, quên cả ý tứ để chuyển sang nói với người vắng mặt là chàng Kim. 

Vì vậy, đang độc thoại, nàng quay sang đối thoại tưởng tượng với Kim Trọng, gọi tên chàng trong đớn đau đến mê sảng. Cái lạy ở đây khác với cái lạy ở phần đầu. Kiều nhận tất cả lỗi về mình nhưng nào nàng có lỗi gì … Những dòng tiếp đoạn trích này, chúng ta còn thấy nàng đau đớn , tuyệt vọng đến ngất đi : “Cạn lời hồn ngất máu say/ Một hơi lặng ngắt, đôi tay giá đồng”…

Câu 7:  Nêu cảm nghĩ của em về nhân vật Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên.

Hướng dẫn trả lời:

*Gợi ý: Luận điểm dưới đây mang tính tham khảo học sinh nên nêu ra cảm nghĩ của bản thân

=>  Kiều là một cô gái xinh đẹp mặn mà sắc sảo thế nhưng nàng không thể theo đuổi tình yêu của mình, phải hy sinh hạnh phúc của mình vì gia đình. Tình yêu của nàng và Kim Trọng thật đáng ao ước, hai người có với nhau rất nhiều kỉ niệm đẹp, họ cùng nhau hẹn thề, cùng trao tín vật. Nàng đau xót, khóc than nhưng cũng phải dặn lòng trao tin vật và thuyết phục em gái mình thay mình đến với Kim Trọng.  => Nàng là người con gái tài sắc vẹn toàn, một người con hiếu thảo, giàu ân tình và có tấm lòng thủy chung son sắt tuy nhiên cuộc đời nàng lại gặp bao sóng gió, bất công.