Giải chi tiết Ngữ văn 11 cánh diều mới bài 4 Tạ Quang Bửu - người thầy thông thái

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1. Phần mở đầu nêu lên vấn đề gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Phần mở đầu đặt vấn đề: nhận định của mọi người về Tạ Quang Bửu.

Câu 2. Tại sao Tạ Quang Bửu lại tìm học chữ Hán?

Hướng dẫn trả lời:

• Tạ Quang Bửu lại tìm học chữ Hán vì ông muốn hiểu sâu sắc về vănh hóa Việt Nam và phương Đông.

Câu 3. Điều gì khiến Giáo sư Lê Văn Thiêm kinh ngạc?

Hướng dẫn trả lời:

• Giáo sư Lê Văn Thiêm kinh ngạc vì thấy Tạ Quang Bửu dù bận rộn với công việc vẫn dành ra thời gian để đọc sách.

Câu 4. Việc dẫn ra ý kiến của Chom-xki có ý nghĩa gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Việc dẫn ra ý kiến của Chom-xki có ý nghĩa khẳng định ông Tạ Quang Bửu là một người thông minh. Sự thông minh của ông đấy được cả người ngoại quốc khẳng định.

Câu 5. Nội dung chính của phần 2 là gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Nội dung chính của phần 2 là: Những giá trị mà Tạ Quang Bửu để lại.

Câu 6. Đoạn thơ dẫn ra trong phần cuối có tác dụng gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Đoạn thơ dẫn ra trong phần cuối có tác dụng thể hiện sự tôn trọng, cũng như một lần nữa khẳng định Tạ Quang Bửu là một thông thái, sống hết mình và nhận được yêu quý, kính trọng của nhiều người.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1. Xác định đề tài, bố cục và nội dung chính của mỗi phần trong văn bản Tạ Quang Bửu – người thầy thông thái.

Hướng dẫn trả lời:

Đề tài của tác phẩm là: Văn bản viết về phong cách, lối sống, quan điểm sống của Tạ Quang Bửu.

Bố cục gồm hai phần chính:

• Phần 1: là phong cách, lối sống của Tạ Quang Bửu
• Phần 2: Những giá trị Tạ Quang Bửu để lại đến ngày nay.

Câu 2. Thống kê và tìm hiểu thông tin về các nhân vật liên quan đến Tạ Quang Bửu được tác giả Hàm Châu dẫn ra trong bài viết. Các nhân vật ấy có đặc điểm chung nào?

Hướng dẫn trả lời:

- Các nhân vật liên quan đến Tạ Quang Bửu được tác giả Hàm Châu dẫn ra trong bài viết:

• Nhà ngôn ngữ - toán học Nô-am Chom-xki được tạp chí Mỹ Newsweek vinh danh là "một trong những nhà bác học lớn nhất của thế kỉ XX".
• Ông Nguyễn Xuân Huy từng công tác cùng đơn vị với Giáo sư Tạ Quang Bửu.
• Mi-ku-xin-xki là một nhà toán học người Ba Lan.
• Nguyễn Xiển là một nhà hoạt động chính trị , người thầy dạy toán kì cựu.
• Giáo sư Lê Văn Thiêm Lê Văn Thiêm, là tiến sĩ toán học đầu tiên của Việt Nam, giáo sư toán học và là một trong số các nhà khoa học tiêu biểu nhất của Việt Nam trong thế kỷ 20
• Phan Đình Diệu, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học toán học nổi tiếng của nước ta.

=> Các nhân vật được tác giả nhắc đến nhìn chung đều là những người học rộng tài cao và họ đều khâm phục ông Tạ Quang Bửu.

Câu 3. Văn bản tập trung làm sáng tỏ vấn đề gì? Tác giả đã triển khai bài viết bằng cách nào? Việc trích dẫn ý kiến của nhiều nhân vật trên đây có tác dụng gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Văn bản tập trung làm sáng tỏ vấn đề ông Tạ Quang Bửu là một người thông thái.
• Tác giả triển khai bài viết bằng cách liệt kê các câu chuyện liên quan đến Tạ Quang Bửu, những hồi ức, câu chuyện, nhận xét của người khác về ông để từ đó chứng minh vấn đề.
• Việc trích dẫn ý kiến của nhiều nhân vật trên đây có tác dụng tăng tính khách quan cho bài viết đồng thời chứng minh vấn đề mà tác phẩm đang đề cập đến.

Câu 4. Phân tích và làm sáng tỏ thái độ, tình cảm của người viết thể hiện trong văn bản qua một số câu văn cụ thể.

Hướng dẫn trả lời:

Các câu văn trong phần 2 như:

• "nhà thông thái của chúng ta....": Thể hiện sự kính trọng của tác giả với Giáo sư Tạ Quang Bửu.
• "Giáo sư Tạ Quang Bửu đột ngột ngừng làm việc": Thay vì dùng từ ngã bệnh, tác giả đã dùng biện pháp nói giảm nói tránh. 

=> Tác giả thể hiện sự kính trọng với Giáo sư Tạ Quang Bửu vì những thành tựu mà giáo sư tạo ra. Đồng thời thể hiện niềm tiếc nuối với sự ra đi của giáo sư Tạ Quang Bửu.

Câu 5. Văn bản Tạ Quang Bửu – người thầy thông thái mang lại cho em những thông tin và nhận thức bổ ích gì? Hãy nêu ra một ví dụ về phẩm chất cao đẹp của người Việt Nam mà em biết trong cuộc sống hoặc qua các phương tiện thông tin đại chúng.

Hướng dẫn trả lời:

• Văn bản Tạ Quang Bửu – người thầy thông thái mang lại cho em những thông tin và nhận thức cách sống và làm việc của Giáo sư Tạ Quang Bửu. Rút ra cho mình những bài học bổ ích trong cuộc sống như cách học tập, làm việc hiệu quả, sống sao cho có ích cho đời.
• Những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam là: yêu nước, đoàn kết, yêu thương, cần cù, siêng năng, hiếu học….Để phát huy những phẩm chất tốt đẹp đó, em cố gắng học tập thật giỏi và rèn luyện những đức tính đó thông qua những lời Bác dạy, những mẩu chuyện về cuộc sống của Bác.

Câu 6. Dựa vào thông tin từ văn bản trên, hãy viết đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) giới thiệu về Giáo sư Tạ Quang Bửu.

Hướng dẫn trả lời:

• Tạ Quang Bửu (1910–1986) là giáo sư, nhà khoa học Việt Nam, người đặt nền móng cho lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ quân sự Việt Nam. Giáo sư Tạ Quang Bửu là một trong những nhà trí thức tài giỏi của Việt Nam từ khi giành độc lập năm 1945. Ông đã cống hiến rất nhiều cho sự nghiệp cách mạng và giải phóng dân tộc cũng như nền khoa học nước nhà và góp phần không nhỏ trong sự nghiệp phát triển giáo dục Việt Nam. Ông là một con người có nhiều tài năng, từ khả năng toán học đến nghệ thuật, khả năng ngoài ngữ đánh nể. Ông có tinh thần tự học cao và đáng nể phục. Ông yêu sách và đọc, viết khá nhiều sách. Dù công việc có bận rộn đến đâu, ông vẫn luôn dành thời gian để đọc sách. Tài năng, những cống hiến và nỗ lực của ông được mọi người công nhận và kính trọng. Sự ra đi của ông để lại nhiều nỗi tiếc thương nho người dân đất Việt.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Tạ Quang Bửu - người thầy thông thái.

Hướng dẫn trả lời:

- Giá trị nội dung:

Văn bản "Tạ Quang Bửu - người thầy thông thái" cung cấp thông tin về giáo sư Tạ Quang Bửu. Qua đó, người đọc hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp của ông, biết ơn những cống hiến của ông đối với sự phát triển của đất nước.

- Giá trị nghệ thuật:

Bố cục chặt chẽ, phân chia nội dung rõ ràng giúp người đọc người nghe hiểu hơn vấn đề đang bàn luận.

Câu 2. Em hãy nêu nội dung chính của văn bản Tạ Quang Bửu - người thầy thông thái.

Hướng dẫn trả lời:

• Văn bản "Tạ Quang Bửu - người thầy thông thái" viết về phong cách, lối sống, quan điểm sống của Tạ Quang Bửu. Qua đó làm nổi bật lên con người tài năng và những bài học giá trị mà giáo sư Tạ Quang Bửu để lại đến ngày nay. 

Câu 3. Nêu tác giả, tác phẩm, bố cục của văn bản Tạ Quang Bửu - người thầy thông thái.

Hướng dẫn trả lời:

1. Tác giả

• Nhà báo Nguyễn Hàm Châu (1935-2016)
• Quê quán: Nghệ An
• Ông đã viết hơn 2.500 bài báo, hơn 10 tác phẩm in riêng và  23 tác phẩm in chung trong đó có những tác phẩm đồ sộ như Trí thức tinh hoa Việt Nam đương đại dày 1.200 trang.

2. Bố cục

• Phần 1: là phong cách, lối sống của Tạ Quang Bửu
• Phần 2: Những giá trị Tạ Quang Bửu để lại đến ngày nay.