[toc:ul]
I. TÓM TẮT LÝ THUYẾT
- Động năng có thể chuyển hóa thành thế năng, ngược lại thế năng có thể chuyển hóa thành động năng.
- Trong quá trình cơ học, động năng và thế năng có thể chuyển hóa lẫn nhau, nhưng cơ năng được bảo toàn.
Chú ý : Khi mô tả thí nghiệm vẽ ở hình 17.1 và 17.2 chúng ta đã bỏ qua ma sát. Thực ra, do có ma sát, nên quả bóng sau khi chạm đất không thể nảy trở lại độ cao ban đầu, cũng như con lắc sau khi đã thả ra ở vị trí A không thể quay trở lại đúng vị trí này. Điều đó có nghĩa là, nếu kể đến ma sát, thì cơ năng của vật không bảo toàn. Một phần cơ năng đã chuyển thành một dạng năng lượng khác mà chúng ta sẽ học trong các bài sau.
II. GIẢI BÀI TẬP
Giải câu 1: Độ cao và vận tốc của quả bóng thay...
- Độ cao và vận tốc của quả bóng thay đổi thế nào trong thời gian quả bóng rơi ? Tìm từ thích hợp để điền vào chỗ trống của câu trả lời sau : Trong thời gian quả bóng rơi, độ cao của quả bóng...(1)....dần, vận tốc của quả bóng...(2).....dần.
- Thế năng và động năng của quả bóng thay đổi thế nào ? Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của câu trả lời sau : Thế năng của quả bóng...(1)....dần, còn động năng của nó...(2)....
Khi bóng vừa chạm đất, nó nảy lên. Trong thời gian nảy lên, độ cao và vận tốc của quả bóng thay đổi thế nào ? Thế năng và động năng của nó thay đổi thế nào ? Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của câu trả lời sau: Trong thời gian nảy lên, độ cao của quả bóng...(1)....dần. vận tốc của nó...(2)....dần. Như vậy thế năng của quả bóng...(3)....dần. động năng của nó...(4)....dần
- Ở những vị trí nào ( A hay B ) quả bóng có thế năng, động năng lớn nhất; có thế năng, động năng nhỏ nhất ? Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của các câu trả lời sau
- Quả bóng có thế năng lớn nhất khi ở vị trí...(1)....và co thế năng nhỏ nhất khi ở vị trí...(2)....
- Quả bóng có động năng lớn nhất khi ở vị trí...(3)....và động năng nhỏ nhất khi ở vị trí...(4)....
Bài giải:
- Trong thời gian quả bóng rơi, độ cao của quả bóng giảm dần, vận tốc của quả bóng tăng dần.
- Thế năng của quả bóng giảm dần, còn động năng của nó tăng dần.
- Trong thời gian nảy lên, độ cao của quả bóng tăng dần, vận tốc của nó giảm dần. Như vậy thế năng của quả bóng tăng dần, động năng của nó giảm dần.
- Quả bóng có thế năng lớn nhất khi ở vị trí A và có thế năng nhỏ nhất khi ở vị trí B.
- Quả bóng có động năng lớn nhất khi ở vị trí B và có động năng nhỏ nhất khi ở vị trí A.
Giải câu 2: Vận tốc của con lắc tăng hay giảm...
- Vận tốc của con lắc tăng hay giảm khi:
- Con lắc đi từ A xuống B
- Con lắc đi từ B lên C
- Có sự chuyển hóa từ dạng cơ năng nào sang dạng cơ năng nào khi:
- Con lắc đi từ A xuống B ?
- Con lắc đi từ B lên C ?
- Ở những vị trí nào con lắc có thế năng lớn nhất, có động năng lớn nhất ?
- Ở những vị trí nào con lắc có động năng nhỏ nhất, có thế năng nhỏ nhất ? Các giá trị nhỏ nhất này bằng bao nhiêu ?
Bài giải:
- Khi con lắc đi từ A xuống B, vận tốc của con lắc tăng dần, có sự chuyển hóa thế năng thành động năng
- Khi con lắc đi từ B lên C, vận tốc của con lắc giảm dần, có sự chuyển hóa động năng thành thế năng
- Ở vị trí A và C con lắc có thế năng lớn nhất, ở vị trí B con lắc có động năng lớn nhất
- Ở vị trí A và C con lắc có động năng nhỏ nhất, ở vị trí B con lắc có thế năng lớn nhất , các giá trị nhỏ nhất này bằng 0.
Hướng dẫn giải bài tập cuối bài học
Giải câu 9: Hãy chỉ ra sự chuyển hóa từ dạng cơ năng...
Hãy chỉ ra sự chuyển hóa từ dạng cơ năng này sang dạng cơ năng khác trong các trường hợp sau:
a) Mũi tên được bắn đi từ chiếc cung
b) Nước từ trên đập cao chảy xuống
c) Ném một vật lên cao theo phương thẳng đứng
Bài giải:
a) Mũi tên được bắn đi từ chiếc cung : Thế năng của cung chuyển thành động năng của mũi tên.
b) Nước từ trên đập cao chảy xuống : Thế năng của nước chuyển thành động năng.
c) Ném một vật lên cao theo phương thẳng đứng: Động năng của vật chuyển thành thế năng.