[toc:ul]
I. Nhận xét
1. Đọc các câu sau đây:
a. Ông ngồi câu cá.
b. Đoạn văn này có 5 câu.
2. Dòng nào dưới đây nêu đúng nghĩa của mỗi từ "câu" ở bài tập 1?
- Bắt cá, tôm, … bằng móc sắt nhỏ (thường có mồi) buộc ở đầu một sợi dây.
- Đơn vị của lời nói diễn đạt một ý trọn vện,trên văn bản được mở đầu bằng một chữ cái viết hoa và kết thúc bằng một dấu ngắt câu.
Trả lời:
Định nghĩa ứng với từ “câu” ở bài tập 1 là:
- Câu a: động từ "câu" nghĩa là bắt cá, tôm, … bằng móc sắt nhỏ (thường có mồi) buộc ở đầu một sợi dây.
- Câu b: danh từ: "câu" nghĩa là đơn vị của lời nói diễn đạt một ý trọn vện,trên văn bản được mở đầu bằng một chữ cái viết hoa và kết thúc bằng một dấu ngắt câu.
II. Ghi nhớ
- Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm nhưng khác hẳn nhau về nghĩa.
III. Luyện tập
Câu 1: Phân biệt nghĩa của những từ đồng âm trong các cụm từ sau:
a. Cánh đồng – tượng đồng – một nghìn đồng.
b. Hòn đá – đá bóng.
c. Ba và má – ba tuổi.
Trả lời:
a. Cánh đồng – tượng đồng – một nghìn đồng
- Đồng (trong cánh đồng): là một khoảng đất rộng, bằng phẳng dùng để trồng trọt lúa, ngô, khoai…
- Đồng (trong tượng đồng): là kim loại có màu đỏ thường dùng để kéo dây điện, dát mỏng, đúc tượng
- Đồng (trong một nghìn đồng): dùng để chỉ đơn vị tiền tệ của Việt Nam
b. Hòn đá – đá bóng
- Đá (trong hòn đá): là vật chất cấu tạo nên vỏ trái đất, có đặc tính rắn chắc. Dùng để lát đường, vật liệu xây dựng nhà cửa…
- Đá (trong đá bóng): một động tác của con người dùng chân đưa bóng đi một nơi nào đó
c. Ba và má – ba tuổi
- Ba, má (trong ba và má): dùng để chỉ những người đã sinh ra mình.
- Ba (trong ba tuổi): từ chỉ số lượng 1, 2, 3, 4... thể hiện số tuổi tính từ khi mỗi người sinh ra
Câu 2: Đặt câu để phân biệt các từ đồng âm bàn, cờ, nước.
M: - Nhà nhà treo cờ mừng ngày quốc khánh.
- Cờ là một môn thể thao được rất nhiều người yêu thích.
Trả lời:
Từ đồng âm "bàn"
- Bố mẹ đang bàn chuyện cho chị gái đi học đại học
- Cái bàn học của em nó đã bị lung lay một chân
- Qủa bóng bản nhìn giống như quả trứng gà
Từ đồng âm "cờ"
- Lá cờ đỏ tung bay phấp phới nhân ngày quốc khánh 2/9
- Bố vừa mua một bàn cờ về đánh với ông nội
Từ đồng âm "nước"
- Nước ta là một đất nước yêu hòa bình
- Mấy bà hàng xóm ngồi tám chuyện với nhau bên bát nước chè xanh
- Công ty bố Nam phá sản nên đến nước cùng phải bán nhà trả nợ.
Câu 3: Đọc mẩu chuyện vui dưới đây và cho biết vì sao Nam tưởng ba mình....
Đọc mẩu chuyện vui dưới đây và cho biết vì sao Nam tưởng ba mình đã chuyển sang làm việc tại ngân hàng.
Tiền tiêu
Nam: - Cậu có biết không, ba mình mới chuyển sang ngân hàng làm việc đấy.
Bắc: - Sao cậu bảo bố cậu là bộ đội?
Nam: - Đúng rồi, thư trước ba mình báo tin: "Ba đang ở hải đảo." Nhưng thư này ba mình nói là ba đang giữ tiền tiêu cho Tổ quốc.
Bắc: !!!
Trả lời:
Nam đang nhầm lẫn từ "tiêu" trong cụm từ "tiền tiêu" (tiền để tiêu xài, mua bán hàng ngày) với tiếng "tiêu" trong từ đồng âm "tiền tiêu" (chỉ một vị trí quan trọng, nơi canh gác ở phía trước khu vực trú quân, hướng về quân địch). Vì vậy Nam đã nhầm tưởng bố mình chuyển sang làm ngân hàng.
Câu 4: Giải các câu đố sau:
a. Trùng trục như con chó thui
Chín mắt, chín mũi, chín đuôi, chín đầu.
(Là con gì?)
b. Hai cây cùng có một tên
Cây xòe mặt nước, cây lên chiến trường
Cây này bảo vệ quê hương
Cây kia hoa nở soi gương mặt hồ.
(Là cây gì?)
Theo Lê Như Sâm
Trả lời:
- Câu a: Là con chó thui đã được nướng chín (tiếng “chín” ở đây là đã được nướng chín chứ không phải là số 9).
- Câu b: Là cây hoa súng và khẩu súng.