Giải chi tiết chuyên đề Địa lí 12 CTST chuyên đề 1: Thiên tai và biện pháp phòng, chống (P1)

CHUYÊN ĐỀ 12.1. THIÊN TAI VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Hằng năm ở nước ta thiên tai đã gây ra những thiệt hại to lớn cả về người và tài sản. Vì vậy, việc trang bị kiến thức, kĩ năng, đồng thời xây dựng ý thức phòng, chống thiên tai thực sự cần thiết và hữu ích đối với tất cả mọi người trong xã hội. Nước ta thường xảy ra những thiên tai nào? Chúng ta đã có những biện pháp nào để phòng, chống thiên tai?

Bài làm chi tiết:

Thực sự, việc trang bị kiến thức và kỹ năng phòng chống thiên tai là rất quan trọng để giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ tính mạng, tài sản của cộng đồng. Ở Việt Nam, những thiên tai phổ biến bao gồm:

- Lũ lụt: Do ảnh hưởng của mùa mưa và lũ lụt từ các con sông, đặc biệt là các khu vực ven biển và sông lớn như dòng sông Mekong và đồng bằng sông Cửu Long.

- Bão, áp thấp nhiệt đới: Bão và áp thấp nhiệt đới thường gây ra gió lớn, mưa lớn và lũ quét, gây thiệt hại nặng nề cho các khu vực ven biển và nội địa.

- Sạt lở đất: Do mưa lớn, sạt lở đất thường xảy ra ở các khu vực núi cao và đất đai không ổn định.

- Hạn hán: Các vùng nông thôn thường phải đối mặt với tình trạng hạn hán, gây thiệt hại lớn cho nông nghiệp và đời sống của người dân.

Để phòng, chống thiên tai, chúng ta đã triển khai một số biện pháp như:

- Xây dựng hệ thống cảnh báo và dự báo thiên tai

- Xây dựng và củng cố các cơ sở vật chất, hạ tầng và kế hoạch ứng phó thiên tai, bao gồm việc xây dựng các trạm cứu hộ, đường sơ tán và khu vực an toàn.

- Nâng cao kiến thức và nhận thức của người dân

- Xây dựng cộng đồng chống chọi với thiên tai

I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, hãy:

- Trình bày những quan niệm có liên quan và đặc điểm của thiên tai.

- Cho biết nguyên nhân chung, cách phân loại thiên tai trên thế giới và ở Việt Nam.

Bài làm chi tiết:

* Những quan niệm có liên quan về thiên tai:

- Theo Luật phòng, chống thiên tai Việt Nam năm 2013, thiên tai là hiện tượng tự nhiên bất thường, có thể gây ra thiệt hại về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và các hoạt động kinh tế – xã hội, bao gồm: bão, áp thấp nhiệt đới, lốc, sét, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, nước dâng, xâm nhập mặn, nắng nóng, hạn hán, rét hại, mưa đá, sương muối, động đất, sóng thần và các loại thiên tai khác.

- Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), thiên tai là một tai biến tự nhiên có thể ảnh hưởng tới môi trường, dẫn đến những thiệt hại về tài chính, môi trường và con người.

- Phòng, chống thiên tai là quá trình mang tính hệ thống, bao gồm hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai.

* Đặc điểm của thiên tai:

- Thiên tai có nhiều loại và xuất phát ở nhiều nguồn khác nhau, có thiên tai xuất phát từ vỏ Trái Đất, không trung, biển và đại dương; có thiên tai đến từ tác nhân bên ngoài Trái Đất;... có thiên tai gây ra bởi con người và hoạt động của con người.

- Rủi ro thiên tai được phân cấp căn cứ vào cường độ, phạm vi ảnh hưởng, khu vực chịu tác động trực tiếp và khả năng gây thiệt hại của thiên tai.

- Thiên tai xảy ra có tính bất ngờ, vào thời điểm khó xác định, có thể gây tổn thất đáng kể mà con người khó lường hết được. Tuy nhiên, con người vẫn có khả năng dự báo và phòng tránh được thiên tai với hiệu quả ngày càng cao nhờ vào trình độ phát triển của khoa học kĩ thuật.

* Nguyên nhân của thiên tai:

- Nguyên nhân từ tự nhiên

+ Hoạt động kiến tạo của Trái Đất: do nguồn năng lượng trong lòng đất gây nên sự chuyển động của các mảng kiến tạo, dẫn đến động đất, núi lửa, sóng thần.

+ Sự thay đổi của khí hậu: các yếu tố của khí hậu có thể thay đổi đột ngột, cực đoan gây nên các hiện tượng như bão, lốc xoáy,...

+ Sự biến động của thuỷ văn: tính thất thường của khí hậu có thể dẫn đến sự bất thường của các yếu tố thuỷ văn, gây nên các thiên tai như ngập lụt, lũ quét,...

- Nguyên nhân từ con người: Con người cùng các hoạt động sống có thể gián tiếp gây nên thiên tai nếu con người tác động vào tự nhiên không hợp lí, sử dụng nhiều nhiên liệu hoá thạch làm tăng phát thải khí nhà kính, gây biến đổi khí hậu, nước biển dâng,...

* Phân loại thiên tai:

- Theo nguồn gốc phát sinh

+ Khí quyển: bão, áp thấp nhiệt đới, dông, lốc, hạn hán,...

+ Thuỷ quyền: lũ, ngập lụt,...

+ Thạch quyển: động đất, sạt lở đất, sóng thần,...

+ Vũ trụ: thiên thạch, bão từ trường,...

- Theo tốc độ diễn ra thiên tai

+ Thiên tai diễn ra đột ngột bao gồm các thiên tai diễn ra với tốc độ nhanh: động đất, bão, lũ lụt, sóng thần,...

+ Thiên tai diễn ra chậm bao gồm các thiên tai diễn ra trong thời gian dài: hạn hán, El Nino, La Nina,...

- Theo vùng lãnh thổ

+ Vùng đồi núi: lũ quét, sạt lở đất, mưa đá,...

+ Vùng đồng bằng: bão, ngập lụt, hạn hán, sạt lở đất,...

+ Vùng biển và ven biển: bão, gió mạnh, sương mù trên biển, sóng thần, nước dâng, xâm nhập mặn,...