Giải chi tiết chuyên đề Địa lí 12 CTST chuyên đề 3: Phát triển làng nghề (P3)

Đối với kinh tế

Đối với xã hội

Đối với môi trường

Vai trò 

- Phát triển làng nghề góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại địa phương theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp. 

+ Hoạt động sản xuất làng nghề góp phần đa dạng hoá kinh tế địa phương, thúc đẩy sự phát triển các ngành kinh tế khác. 

+ Sự lan toả của các làng nghề đã mở rộng quy mô và địa bàn sản xuất, thu hút nhiều lao động, kéo theo sự phát triển của nhiều ngành nghề khác, góp phần làm tăng tỉ trọng ngành công nghiệp, dịch vụ và giảm tỉ trọng ngành nông nghiệp. 

+ Đồng thời với sản xuất nông nghiệp, làng nghề đã đem lại hiệu quả cao trong việc sử dụng hợp lí các nguồn lực ở nông thôn như đất, vốn, lao động, nguyên vật liệu,...

- Phát triển các làng nghề góp phần hình thành trung tâm giao lưu buôn bán, dịch vụ và trao đổi hàng hoá, đẩy mạnh phát triển kinh tế hàng hoá khu vực nông thôn.

- Sản phẩm làng nghề là mặt hàng xuất khẩu có giá trị, mang lại nguồn thu ngoại tệ cho địa phương. 

+ Sản phẩm hàng hoá của các làng nghề nước ta hiện có mặt ở hơn 163 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới với kim ngạch xuất khẩu ngày càng tăng. 

+ Hàng thủ công mĩ nghệ xuất khẩu ngày càng được mở rộng, vươn tới những thị trường lớn trên thế giới, như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU,...

- Làng nghề cũng thu hút nhiều thành phần kinh tế tham gia. 

+ Hình thức hợp tác liên doanh, liên kết giữa các thành phần kinh tế với làng nghề ngày càng phổ biến. 

+ Phát triển làng nghề góp phần mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất các hộ kinh doanh, hợp tác xã, doanh nghiệp tại địa phương.

Trong chương trình xây dựng nông thôn mới, làng nghề truyền thống có vị thế rất quan trọng, góp phần tạo dựng bộ mặt nông thôn Việt Nam vừa hiện đại, vừa đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc. Phát triển làng nghề là động lực trực tiếp giải quyết việc làm cho người lao động ở nông thôn và mang lại ý nghĩa về mặt chính trị – xã hội.

Làng nghề tạo thêm nhiều việc làm và tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho người lao động, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Sản xuất làng nghề mang lại việc làm cho người lao động trong thời điểm nông nhàn, sử dụng hợp lí quỹ thời gian. Năm 2020, các làng nghề trên cả nước đã tạo việc làm, tăng thu nhập cho hơn 1,2 triệu lao động nông thôn. Trong đó, lao động thường xuyên chiếm 75%, lao động thời vụ chiếm 25%. Số lao động làng nghề có xu hướng tăng qua các năm. Thu nhập của lao động trong các làng nghề cao hơn thu nhập của lao động thuần nông.

Phát triển làng nghề giúp ổn định cuộc sống người dân, giúp người dân yên tâm phát triển tại địa phương. Việc tăng lao động làng nghề góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành và theo lãnh thổ. Phát triển làng nghề còn góp phần đẩy nhanh quá trình đô thị hoá, xây dựng nông thôn mới thông qua việc phát triển các hoạt động thương mại, xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, kinh doanh,... 

Hoạt động sản xuất tại các làng nghề ít sử dụng năng lượng, ít phát thải khí nhà kính, đồng thời tận dụng các tài nguyên, nguyên liệu sẵn có tại địa phương.

Một số nhóm làng nghề sản xuất gây ô nhiễm đáng kể như làng nghề tái chế chất thải từ nhựa, giấy, ắc-quy chì, nhôm,...; làng nghề chế biến, bảo quản nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản; làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng; làng nghề ươm tơ, dệt, nhuộm vải và thuộc da; làng nghề thủ công mĩ nghệ;…

Những năm gần đây, một số mô hình xử lí chất thải tại các làng nghề đã được triển khai. Nhiều làng nghề áp dụng công nghệ, công đoạn sản xuất tiên tiến nhằm khai thác hiệu quả tài nguyên và hạn chế phát thải chất thải trực tiếp ra môi trường, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực.

Tác động

Tích cực 

Mô hình làng nghề du lịch góp phần tăng hiệu quả kinh tế làng nghề nhờ tăng tiêu thụ sản phẩm và có thêm nguồn thu từ dịch vụ du lịch, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương.

Các làng nghề phát triển góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống. Các sản phẩm làng nghề và hoạt động du lịch làng nghề góp phần quảng bá giá trị văn hoá truyền thống của địa phương và đất nước.

Phát triển làng nghề góp phần khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn lực, phát triển bền vững, tăng trưởng xanh tại địa phương.

Tiêu cực

-Những làng nghề hoạt động không hiệu quả cũng gây trở ngại cho phát triển kinh tế nông thôn. 

- Nhiều sản phẩm làng nghề chưa được đăng kí thương hiệu, kiểu dáng công nghiệp, chưa đảm bảo chất lượng đã làm ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của sản phẩm làng nghề Việt Nam. 

- Những làng nghề phát triển không theo quy hoạch có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế địa phương.

- Nhiều làng nghề truyền thống do không đáp ứng được xu thế phát triển chung nên đang bị mai một, dẫn đến nguy cơ mất dần các giá trị văn hoá truyền thống địa phương.  

- Mặt khác, những nơi làng nghề phát triển nhanh chóng cũng xuất hiện các thách thức khác như giữ gìn văn hoá lối sống của cộng đồng địa phương, vấn đề đảm bảo an ninh trật tự,...

Trong quá trình phát triển, một số làng nghề đã bộc lộ những tồn tại, đặc biệt là hệ luỵ về ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khoẻ của cộng đồng và phát triển bền vững làng nghề. Hầu hết các làng nghề đều chưa có hệ thống hạ tầng đạt yêu cầu, dây chuyền sản xuất còn chậm đổi mới, làm cho sản xuất chưa đạt hiệu quả tối đa, gây lãng phí tài nguyên. Công tác bảo vệ môi trường tại các làng nghề hiện nay chưa được quan tâm đúng mức. Phần lớn khí thải, chất thải rắn, nước thải từ các làng nghề chưa qua xử lí thải ra môi trường với mức độ ô nhiễm cao, gây ô nhiễm nghiêm trọng không khí, đất, nước mặt và nước ngầm. Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm môi trường tiếng ồn và ý thức bảo vệ môi trường của người dân chưa tốt đã ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống kinh tế – xã hội và dân sinh.