Giải chi tiết chuyên đề Kinh tế pháp luật 11 Cánh diều bài 6 Khái niệm, các nguyên tắc của pháp luật dân sự

Mở đầu

Trong cuộc sống thường ngày, các quan hệ dân sự rất đa dạng và diễn ra thường xuyên xung quanh chúng ta. Các chủ thể tham gia quan hệ này có mối quan hệ bình đẳng với nhau.

Em hãy nêu các quan hệ xã hội mà em tham gia trong cuộc sống hằng ngày. Theo em, trong các quan hệ xã hội đó quan hệ nào là quan hệ dân sự?

Trả lời:

Các quan hệ xã hội mà em tham gia trong cuộc sống hằng ngày: nhân phẩm, danh dự, quan hệ sở hữu. Đây đều là quan hệ dân sự.

Khám phá

1. Khái niệm pháp luật dân sự

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Đọc thông tin, trường hợp trong sách chuyên đề môn Giáo dục kinh tế và Pháp luật 

Câu hỏi 1: Theo thông tin, em hãy cho biết trường hợp nào do pháp luật dân sự điều chỉnh?

Trả lời:

Trường hợp do pháp luật dân sự điều chỉnh là: Trường hợp 1, trường hợp 3, trường hợp 4.

2. Nguyên tắc của pháp luật dân sự

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Đọc thông tin, trường hợp trong sách chuyên đề môn Giáo dục kinh tế và Pháp luật trang 47, 48

Câu hỏi: Căn cứ vào thông tin, em hãy xác định:

– Trường hợp 1 anh H và Công ty xây dựng A đã có thỏa thuận gì? Công ty xây dựng A đã có hành vi sai phạm như thế nào về nghĩa vụ đã thoả thuận?

– Trường hợp 2 và trường hợp 4, thoả thuận của các bên có bình đẳng, tự do, tự nguyện và trung thực không?

– Trường hợp 3, hành vi của D đã sai phạm như thế nào?

Trả lời:

- Trường hợp 1 anh H và Công ty xây dựng A đã có thỏa thuận hợp đồng xây nhà. Tuy nhiên, công ty A không hoàn thành đúng tiến độ, gây chậm trễ làm ảnh hưởng đến lợi ích của anh H. Như vậy, công ty A đã vi phạm luật dân sự.

- Trường hợp 2, thoả thuận của các bên là tự nguyện nhưng không bình đẳng, anh A nhiều lần bị đe dọa bởi anh B. Còn trong trường hợp 4, thỏa thuận giữa các bên là tình nguyện nhưng anh K không trung thực khi không báo một số lỗi của tivi cho anh G.

- Hành vi của D là ép buộc người khác phải làm theo mong muốn của mình, gây tổn hại lợi ích của L. Hành vi của D đang vi phạm luật dân sự.

Câu hỏi 1: Em hãy xác định quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân trong tình huống sau, giải thích vì sao.

Anh A và chị B đã đăng kí kết hôn với nhau. Sau khi kết hôn, hai người đã mua một căn hộ chung cư gần chỗ làm của chị B để thuận tiện cho việc đi làm. Sau một thời gian, hai anh chị đã có một bé gái và đặt tên là X. Đến một hôm, khi anh A đang trên đường đi làm thì bị một chiếc xe ô tô vượt đèn đỏ va vào xe của anh A làm cho anh A bị thương phải đi bệnh viện cấp cứu và xe bị hư hỏng nặng.

Trả lời:

Giữa anh A, chị B, bé X là quan hệ nhân thân vì bởi vì 3 người là thành viên trong một gia đình, và không thể thay đổi vị trí của mình cho chủ thể khác. Đồng thời, quan hệ này không thể dùng tiền để xác định, không thể trảo đổi ngang giá với tiền tệ.

Căn hộ chung cư, xe máy với anh A, chị B là quan hệ tài sản vì những thứ này có thể quy thành tiền tệ và trao đổi được.

Câu hỏi 2: Hành vi nào dưới đây là đúng, hành vi nào không đúng theo quy định pháp luật dân sự? Vì sao?

A. H làm hỏng tỉ vi của nhà hàng xóm nhưng không bồi thường và mang tivi đi sửa lại.

B. Ca sĩ N sử dụng bài hát của tác giả nhưng không xin phép.

C. Vợ chồng thương yêu lẫn nhau, chia sẻ công việc, cùng nhau chăm sóc gia đình. 

D. Con không chăm sóc, bất hiếu với bố mẹ.

E. Hai bên thỏa thuận mua bán hàng hóa nhưng một bên giao hàng chậm dẫn đến thiệt hại cho bên kia.

Trả lời:

A. H vi phạm luật dân sự vì anh làm tổn hại đến tài sản của người khác, đồng thời không có hành vi bồi thường với chủ sở hữu tài sản đó.

E. Hành vi giao hàng chậm gây tổn hại lợi ích về tài sản của người khác => Đây là hành vi vi phạm pháp luật dân sự.

Câu hỏi 3: Em hãy cho biết nguyên tắc nào của pháp luật dân sự Việt Nam được bảo đảm cho các trường hợp dưới đây.

a. X và Y là hai vợ chồng, vợ và chồng bình đẳng với nhau, khi li hôn vợ, chồng đều được chia tài sản ngang nhau theo quy định của pháp luật.

b. C và D kí hợp đồng mua bán nhà theo thoả thuận, C có trách nhiệm giao nhà đúng thời hạn, D có nghĩa vụ trả tiền theo thoả thuận và có quyền được nhận nhà. Hai bên đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ theo thoả thuận.

c. P gây thiệt hại cho M do có hành vi lạng lách, đánh võng khi tham gia giao thông, P có trách nhiệm phải bồi thường thiệt hại cho M.

d. B là tác giả của bài hát và đăng kí quyền tác giả tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Việc sử dụng bài hát phải được sự đồng ý của tác giả.

Trả lời:

a. Mọi cá nhân, pháp nhân đều bình đẳng, không được lấy bất kì lí do nào để phân biệt đối xử; được pháp luật bảo hộ như nhau về các quyền nhân thân và tài sản.

b. Cá nhân, pháp nhân xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của mình trên cơ sở tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận. Mọi cam kết, thỏa thuận không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội có hiệu lực thực hiện đối với các bên và phải được chủ thể khác tôn trọng.

c. Nguyên tắc chịu trách nhiệm dân sự

d. Nguyên tắc tôn trọng lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.

Câu hỏi 4: Y là học sinh trung học phổ thông hay chụp ảnh và đăng lên mạng xã hội. Một hôm, đang trong giờ học, Y lấy điện thoại chụp hình X ngồi phía sau đang ngủ gật và đăng lên mạng xã hội. X yêu cầu Y gỡ ảnh xuống nhưng Y không gỡ.

Em hãy nêu những việc cần làm để Y không vi phạm pháp luật dân sự.

Trả lời:

Những việc cần làm để Y không vi phạm pháp luật dân sự:

- Cung cấp thông tin về quy định pháp luật cho Y biết: 

"Theo Điều 38 Bộ luật Dân sự 2015, đời sống riêng tư, bí mật cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ. Việc sử dụng, công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư, bí mật cá nhân phải được người đó đồng ý."

- Giảng giải cho Y hiểu về hành vi của mình đang mắc sai lầm nào?

Việc tự ý đăng ảnh người khác khi chưa có sự đồng ý của người đó hoặc đăng ảnh có liên quan đến đời sống riêng tư, bí mật cá nhân khi chưa có sự đồng ý của người đó là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

- Khuyên Y gỡ ảnh của X xuống.

Câu hỏi 5: Hãy tự liên hệ bản thân về việc thực hiện các quan hệ dân sự trong cuộc sống (tích cực, vi phạm pháp luật dân sự,...).

Trả lời:

Sau  khi học bài "Khái niệm, các nguyên tắc của pháp luật dân sự" em cảm thấy mình đã thực hiện tốt trách nhiệm của một công dân, không vi phạm luật dân sự. Em sẽ tích cực tuyên truyền, phổ biến của quy định về pháp luật dân sự đến mọi người xung quang để cùng nhau duy trì một xã hội trật tự, văn minh.

Câu hỏi 6: Em hãy xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện theo kế hoạch trong cuộc thi tuyên truyền về vai trò của pháp luật dân sự.

Gợi ý:

– Lập kế hoạch: Mục đích, thể lệ; đối tượng dự thi; thời gian đăng kí; hình thức thi; yêu cầu về sản phẩm; tiêu chí chấm điểm, cơ cấu giải thưởng; xây dựng chương trình;..

– Tổ chức cuộc thi theo kế hoạch: Địa điểm tổ chức; cách thức; ban giám khảo;...

Trả lời: