Giải chi tiết chuyên đề Kinh tế pháp luật 11 Cánh diều bài 7 Một số chế định của pháp luật dân sự: Hợp đồng dân sự, nghĩa vụ dân sự, sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ
Giải chuyên đề 3 bài 7 Một số chế định của pháp luật dân sự: Hợp đồng dân sự, nghĩa vụ dân sự, sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ sách chuyên đề Kinh tế pháp luật 11 cánh diều. Phần đáp án chuẩn, hướng dẫn giải chi tiết cho từng bài tập có trong chương trình học của sách giáo khoa. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học
Mở đầu
Trong cuộc sống thường ngày, chúng ta bắt gặp rất nhiều giao dịch, sự kiện như mua bán tài sản, tổ chức ca nhạc, triển lãm sách, tranh ảnh,... các giải pháp để cải tiến kĩ thuật phục vụ tốt hơn cho đời sống. Trên thực tế, các giao dịch, sự kiện này có thể phát sinh rất nhiều tranh chấp, quyền và nghĩa vụ của các bên phát sinh, phải bồi thường thiệt hại nếu chúng ta không tuân thủ quy định của pháp luật.
Em hãy chia sẻ những điều em biết về hợp đồng dân sự, nghĩa vụ dân sự và quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của pháp luật dân sự.
Trả lời:
Điều 385 Bộ luật dân sự năm 2015 có viết: ''Hợp đồng dân sự là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi và chẩm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự". Hợp đồng dân sự không chỉ là sự thoả thuận để một bên chuyển giao tài sản, thực hiện một công việc cho bên kia mà có thể còn là sự thoả thuận để thay đổi hay chấm dứt các nghĩa vụ đó.
Điều 274 Bộ luật Dân sự năm 2015 (BLDS 2015) quy định: Nghĩa vụ là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể (sau đây gọi chung là bên có nghĩa vụ) phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác (sau đây gọi chung là bên có quyền).".
Theo khoản 1 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi 2009, 2019), quyền sở hữu trí tuệ là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, bao gồm quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng.
Khám phá
1. Hợp đồng dân sự
Em hãy đọc các thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi
Đọc thông tin, trường hợp trong sách chuyên đề môn Giáo dục kinh tế và Pháp luật
Câu hỏi 1: Theo em, hợp đồng dân sự là gì và giao kết dựa trên nguyên tắc nào? Hợp đồng dân sự có những hình thức gì?
Trả lời:
Hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.
Hợp đồng dân sự có thể giao kết bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi cụ thể.
Câu hỏi 2: Các trường hợp trên có phải hợp đồng dân sự không? Nếu là hợp đồng dân sự thì thuộc loại hợp đồng nào?
Trả lời:
Trường hơp 1: Căn cứ Điều 119 Bộ luật dân sự 2015 có quy định giao dịch dân sự có thể được thể hiện bằng lời nói hoặc các hình thức khác. Tuy nhiên trong một số trường hợp theo luật định thì giao dịch dân sự phải lập thành văn bản và có công chứng. Đồng thời, theo như nội dung của Mục 12 về hợp đồng gửi giữ tài sản Bộ luật dân sự 2015 thì hợp đồng gửi giữ tài sản, cụ thể ở đây là hợp đồng trông giữ xe không phải lập thành văn bản. Từ đó có thể xác nhận rằng, việc M nhờ N trông giữ xe chỉ thông qua lời nói cũng đủ căn cứ để xác lập 01 giao dịch dân sự. Hợp đồng gửi giữ tài sản này có giá trị thực hiện và không có quy định về tiền công ( Điều 554 Bộ luật dân sự 2015).Đây là hợp đồng gửi giữ tài sản.
Trường hợp 2: H và Công ty E đã kí kết hợp đồng, đồng thời đã hoàn thiện thủ tục pháp lí với hợp đồng, H cũng đã trả toàn bộ tiền trước đó. Từ đó có thể xác nhận rằng, đây cũng là một hợp đồng dân sự. Đây là hợp đồng gia công.
Trường hợp 3: Giữa chị A và anh B đã hình thành giao dịch thông qua thỏa thuận bằng lời nói. Anh B sẽ sửa chữa máy tình cho chị A trong thời gian thỏa thuận. Giữa anh B và chị A đã hình thành hợp đồng dân sự. Đây là hợp đồng dịch vụ.
Câu hỏi 3: Hãy kể tên một số hợp đồng dân sự mà em biết.
Trả lời:
Theo quy định của pháp luật dân sự có rất nhiều loại hợp đồng dân sự như hợp đồng mua bán, vay tài sản, thuê tài sản, trao đổi tài sản, tặng cho tài sản, thuê khoán tài sản, dịch vụ, vận chuyển hành khách và vận chuyển tài sản, gia công, gửi giữ tài sản, bảo hiểm, uỷ quyền, thuê nhà ở.
2. Nghĩa vụ dân sự
Đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi
Đọc thông tin, trường hợp trong sách chuyên đề môn Giáo dục kinh tế và Pháp luật
Câu hỏi: Căn cứ vào thông tin, em hãy xác định:
a) Trường hợp 1, anh G sẽ phải thực hiện nghĩa vụ gì với chị P?
b) Trường hợp 2, các bên đã thoả thuận và phát sinh quyền và nghĩa vụ gì?
c) Trường hợp 3, biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ nào được áp dụng? Biện pháp này có ý nghĩa như thế nào để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ giữa các bên?
Trả lời:
a. Trường hợp 1, anh G sẽ phải thực hiện nghĩa vụ pháp lí đơn phương với chị P. Anh G sẽ phải chịu chi phí viện phí, thu nhập thực tế của người bị thiệt hại, thu nhập thực tế của người chăm sóc và các thiệt hại khác. Ngoài ra anh G còn phải bồi thường bù đắp tổn thất tinh thần cho chị P (mức bồi thường này không quá năm mươi lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định (mức lương cơ sở: 1.490.000 đồng/tháng).
b. Trường hợp 2, Công ty A có nghĩa vụ giao hàng cho Công ty T. Công ty A phải giao hàng đúng thời hạn và địa điểm, chất lượng... Công ty A có nghĩa vụ nhận hàng, thanh toán tiền. Trong trường hợp bên Công ty A giao hàng chậm, bên Công ty T có quyền yêu cầu bên Công ty A chịu trách nhiệm dân sự.
c. Trường hợp 3, biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ được áp dụng là đặt cọc. Biện pháp đặt cọc bảo đảm các bên liên quan sẽ thực hiện nghĩa vụ dân sự của mình. Hạn chế việc bên kia vi phạm thỏa thuận.
3. Quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ
Em hãy đọc thông tin, trường hợp trả lời câu hỏi sau
Đọc thông tin, trường hợp trong sách chuyên đề môn Giáo dục kinh tế và Pháp luật
Câu hỏi 1: Từ thông tin và trường hợp 1, anh E và anh I có quyền và nghĩa vụ gì khi là tác giả của tác phẩm?
Trả lời:
Từ thông tin và trường hợp 1, anh E có quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm của mình.
Căn cứ theo quy định pháp luật, anh I không sử dụng tác phẩm của anh E. Việc anh I viết tiếp tác phẩm với những phần sau khi anh E mất hoàn toàn độc lập và không liên quan tới tác phẩm của anh E. Anh I cũng không có các hành vi vi phạm quyền tác giả như pháp luật đã quy định. Anh I có quyền nhân thân và quyền tài sản với tác phẩm của mình.
Câu hỏi 2: Trong trường hợp 2, quyền nào bị xâm phạm?
Trả lời:
Trong trường hợp 2, quyền sở hữu trí tuệ của Công ty H bị Công ty M xâm phạm.
Câu hỏi 3: Hãy kể tên một số quyền sở hữu trí tuệ mà em biết. Từ những trường hợp trên, em hãy nhận diện quyền sở hữu trí tuệ và những vi phạm về quyền sở hữu trí tuệ.
Trả lời:
Theo khoản 1 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi 2009, 2019), quyền sở hữu trí tuệ là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, bao gồm quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng.
Quyền sở hữu trí tuệ là quyền của tổ chức, cá nhân đối với các tài sản trí tuệ, bao gồm quyền tác giả và các quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng.
Những vi phạm về quyền sở hữu trí tuệ:
- Chiếm đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học.
- Mạo danh tác giả
- Công bố, phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả
- Công bố, phân phối tác phẩm có đồng tác giả mà không được phép của đồng tác giả đó
- Sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả
- ....
Câu hỏi 4: Từ thông tin và trường hợp 3, em hiểu gì về chuyển giao công nghệ?
Trả lời:
Chuyển giao công nghệ là chuyển nhượng quyền sở hữu công nghệ hoặc chuyển giao quyền sử dụng công nghệ từ bên có quyền chuyển giao công nghệ sang bên nhận công nghệ.
Luyện tập và vận dụng
Câu hỏi 1: Em đồng tình hay không đồng tình với những hành vi nào sau đây? Vì sao?
A. Anh A hát bài hát của nhạc sĩ C, có xin phép và trả tiền bản quyền cho nhạc sĩ theo quy định của pháp luật hiện hành.
B. M cố tình không trả khoản tiền đã vay của H mặc dù hết thời hạn cam kết phải trả cho H.
C. Công ty M đăng kí thương hiệu của công ty mình tại cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ.
Trả lời:
A.Em đồng tình với hành vi của anh A vì anh A đã làm đúng theo quy định của luật sở hữu trí tuệ.
B. Em không đồng tình với hành vị của anh M vì anh M không hoàn thành nghĩa vụ dân sự của mình.
C. Em đồng tình với hành vi này vì hành vi này giúp quyền sở hữu trí tuệ của công ty M với tác phẩm được pháp luật bảo hộ.
Câu hỏi 2: Mỗi vi phạm pháp luật về quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ dưới đây thuộc nhóm nào? Lấy ví dụ minh hoạ.
a. Vi phạm pháp luật về cạnh tranh không lành mạnh.
b. Vi phạm pháp luật về nhái nhãn hiệu nổi tiếng.
c. Vi phạm pháp luật về tên thương mại, tên doanh nghiệp.
d. Xâm phạm quyền sở hữu đối với sáng chế.
e. Xâm phạm quyền sở hữu đối với giải pháp hữu ích.
g. Chiếm đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật khoa học.
h. Công bố, phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả.
i. Sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kì hình thức nào gây phương hại đến danh dự uy tín của tác giả.
k. Sử dụng tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả, không trả tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất khác.
l. Mạo danh người biểu diễn, nhà sản xuất, bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng.
Trả lời:
- Quyền sở hữu trí tuệ: b, c, g, h, i, k
Ví dụ: Tháng 2.2012, ông H sản xuất hơn 34.000 lon nước uống tăng lực có hình hai con trâu húc nhau màu đỏ, giữa hai con trâu là hình tròn màu vàng và bán ra thị trường. Tháng 9.2006, Công ty TNHH công nghiệp dược phẩm TC Pharmaceutical Industries Thái Lan sở hữu nhãn hiệu Red Bull + hình (đã được bảo hộ độc quyền tại Việt Nam) đề nghị xử lý bằng biện pháp hình sự ông H về tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp. Hành vi của ông H là hành vi sử dụng dấu hiệu (cụ thể trong tình huống này là hình ảnh hai con trâu húc nhau, giữa 2 con trâu có vòng tròn màu vàng) trùng với nhãn hiệu “Red Bull” + hình đã được bảo hộ cho nước uống tăng lực của công ty TNHH công nghiệp dược phẩm TC Pharmaceutical Industries Thái Lan. Do vậy, hành vi của Ông H bị xem là xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu.
- Quyền chuyển giao công nghệ: a, d, e
Ví dụ: Hãng xe hơi Mazda (Nhật Bản) chuyển giao công nghệ sản xuất ô tô cho Công ty Trường Hải để mở rộng thị trường tại Việt Nam. Với việc chuyển giao công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật từ Mazda, Trường Hải được phép sản xuất và lắp ráp những chiếc ô tô hoàn chỉnh theo công nghệ của Mazda, sau đó bán cho người tiêu dùng. Trường hợp công nghệ là đối tượng được bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp thì việc chuyển giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng công nghệ phải được thực hiện cùng với việc chuyển giao quyền sở hữu công nghiệp. Góp vốn bằng công nghệ cũng là một hình thức gián tiếp chuyển giao công nghệ.
Câu hỏi 3: L là một hoạ sĩ, G là một người khách đến xem tranh, rất thích một bức tranh trong xưởng vẽ của L. L và G đã thống nhất giá bán bức tranh là 2 triệu đồng, L sẽ hỗ trợ cho người giao tranh đến tận nhà cho G. Sau khi G trả đủ 2 triệu đồng cho L, ba ngày sau, L giao bức tranh cho G tại nhà G. Khi mở bức tranh ra xem, G thấy bức tranh bị nhòe mực. Hỏi ra mới biết H trên đường vận chuyển thì trời mưa nhưng H không dừng lại trú mưa. Vì vậy, G yêu cầu L bồi thường thiệt hại.
Theo em, các quan hệ dân sự phát sinh trong tình huống này là gì? L, G, H thực hiện những nghĩa vụ gì? Vì sao?
Trả lời:
- L bán tranh cho G nên hình thành hợp đồng mua bán. L và G có quan hệ mua bán. L có nghĩa vụ giao hàng theo đúng thòa thuận trong hợp đồng mua bán với G. G có nghĩa vụ trả tiền, kiểm tra hàng hóa...
- L giao tranh cho H nên hình thành hợp đồng vận chuyển tài sản. L có nghĩa vụ giao hàng và trả tiền cho H. H có nghĩa vụ vận chuyển hàng hóa đến tay khách hàng mà không gây ra hư tổn.
Câu hỏi 4: C là chủ sở hữu chiếc điện thoại vừa mới được bán trên thị trường. B không đủ tiền mua nhưng rất thích chiếc điện thoại này nên mượn của C chiếc điện thoại để dùng trong một ngày. Khi đang gọi điện thoại thì bạn gái của B là E đến chơi. B nói đây là điện thoại của mình và tặng cho E chiếc điện thoại này. Sau đó, B nói với C là bị móc trộm điện thoại trên đường và hứa khi nào đủ tiền sẽ mua đền cho C chiếc điện thoại khác. Trong một lần đi sinh nhật, C nhận thấy chiếc điện thoại của mình do E đang sử dụng vì có một số đặc điểm của chiếc điện thoại chỉ mình C biết. Hai bên cãi vã to tiếng. Trong cơn nóng giận, E vứt thẳng chiếc điện thoại vào tường, điện thoại bị vỡ và hỏng nặng, không sử dụng được. C đã phát hiện ra sự thật và yêu cầu B phải mua đền cho mình chiếc điện thoại.
Theo em, hành vi nào đáng bị phê phán trong tình huống trên? B có nghĩa vụ gì trong tình huống này và E có phải chịu trách nhiệm cùng với B không? Tại sao?
Trả lời:
Hành vi đáng bị phê phán trong tình huốn trên là:
- B tự ý đưa đồ của người khác cho bạn gái mình khi chưa được sự cho phép của chủ sở hữu sản phẩm là C.
- E cố tình làm tổn hại tài sản của C.
Nghĩa vụ của B trong tình huống này là: xin lỗi đồng thời đền bù tài sản cho C. Trong tình huống này, E cũng phải chịu trách nhiệm cùng B vì hành vi làm tổn hại tài sản của người khác.
Câu hỏi 5: Xây dựng kế hoạch về một cuộc thi “Tìm hiểu quy định về sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ” theo gợi ý sau:
- Lập kế hoạch, dự kiến thời gian;
- Tổ chức đăng kí tham gia,
- Xây dựng chương trình, thể lệ cuộc thi, hình thức trình bày,...
Trả lời:
Gợi ý
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
1. Mục đích
- Tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của pháp luật sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật trong toàn xã hội;
- Góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả việc thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị;
- ...
2. Yêu cầu
- Xác định nội dung đề thi
- Xác định các hoạt động chính cuộc thi
- ...
II. CHỦ ĐỀ, KHẨU HIỆU TUYÊN TRUYỀN
1. Chủ đề
2. Khẩu hiệu tuyên truyền
III. NỘI DUNG, HÌNH THỨC VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN
1. Nội dung
- Tuyên truyền về cuộc thi
- Kết cấu cuộc thi
- ...
2. Hình thức
- Tổ chức cuộc thi tại một địa điểm cụ thể
- Thi qua mạng
- ...
3. Thời gian
- Thời gian đăng kí dự kiến
- Thời gian diễn ra cuộc thi
IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN